Οταν έγραφα αυτές τις γραμμές, δεν γνώριζα ποιο θα είναι το αποτέλεσμα των εσωκομματικών του ΠΑΣΟΚ, ωστόσο χθες το μεσημέρι υπήρχε ένα εντυπωσιακό δεδομένο: η συμμετοχή ήταν τεράστια και οι προβλέψεις όλων συμφωνούσαν πως τελικά θα ψηφίσουν κοντά 300 χιλιάδες πολίτες. Πρόκειται για εντυπωσιακό γεγονός για δύο λόγους. Ο πρώτος γιατί το Κίνημα δεν κατάφερε να βρει έναν τρόπο που να επιτρέπει στους πάντες να ψηφίζουν από το τάμπλετ τους – ψήφιζες μόνο από το τάμπλετ των ανθρώπων της εφορευτικής επιτροπής. Αν αυτό είχε συμβεί (και θα ήταν πανεύκολο να συμβεί), η συμμετοχή θα ξεπερνούσε τις 500 χιλιάδες – θα ψήφιζαν δηλαδή για τις εσωκομματικές περισσότεροι από όσους ψήφισαν ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές. Ο δεύτερος λόγος που κάνει τη συμμετοχή γεγονός αξιοσημείωτο είναι ότι ο κόσμος κινητοποιήθηκε, ενώ υπήρξε ελάχιστη προσπάθεια να τον διευκολύνουν: τα εκλογικά τμήματα ήταν λίγα και μολονότι οι εθελοντές των εφορευτικών επιτροπών ήταν με το χαμόγελο στα χείλη, η διαδικασία ήταν χρονοβόρα – ειδικά αν δεν ήσουν μέλος έπρεπε να συμπληρώσεις αιτήσεις έχοντας κάτσει μάλιστα πολλή ώρα στην ουρά. Ωστόσο και μολονότι γνώριζε το κουραστικό της διαδικασίας, ο κόσμος κινητοποιήθηκε κλονίζοντας με τη μαζική παρουσία του τρεις μύθους: τον μύθο ότι όσοι ασχολούνται με την πολιτική είναι πια ελάχιστοι, τον μύθο ότι η Κεντροαριστερά δεν έχει δυναμική στην Ελλάδα όπως δεν έχει και στην Ευρώπη και τον μύθο ότι για να υπάρξει στη χώρα μας ενδιαφέρον και μεγάλη συμμετοχή σε εκλογές πρέπει να υπάρχει πόλωση.

Στις εσωκομματικές του ΠΑΣΟΚ η (μακρά μάλιστα) προεκλογική περίοδος κύλησε ήρεμα μολονότι ξεκίνησε με ανοιχτή αμφισβήτηση ενός αρχηγού: η ηρεμία κι όχι η πόλωση συσπείρωσε. Η μεγάλη συμμετοχή μαρτυρά ότι η Κεντροαριστερά στην Ελλάδα (και ειδικά το ΠΑΣΟΚ) δεν έχει μόνο ιστορία, αλλά παραμένει και φορέας πολιτικής ελπίδας: όλοι αυτοί που έτρεξαν να κάνουν ουρές και να ψηφίσουν δεν ενδιαφέρονται τόσο για τα εσωκομματικά του κόμματος όσο για την ανασύνταξή του. Πιστεύουν επίσης πως με όλα τα λάθη του το ΠΑΣΟΚ με τη σταθερή παρουσία του είναι χρήσιμο και ότι το μέλλον του πρέπει να συνδεθεί με την κυβερνησιμότητα κι όχι με τη στείρα διαμαρτυρία. Ισως ο κόσμος να μην ψήφισε έναν επόμενο πρωθυπουργό: κανείς δεν ξέρει σε ποιες συνθήκες και με ποια αντζέντα θα γίνουν οι επόμενες εκλογές. Ωστόσο το μήνυμα που έστειλε είναι ότι θέλει ένα ΠΑΣΟΚ τολμηρό, στο κέντρο του πολιτικού παιχνιδιού, έτοιμο για πρωτοβουλίες.

Ομως το πιο σημαντικό μήνυμα αυτής της μαζικής παρουσίας είναι ότι ο κόσμος συμμετέχει όταν νιώθει ότι η ψήφος του είναι σημαντική. Η αποχή στις ευρωεκλογές έχει τελικά να κάνει με μια γενικότερη βεβαιότητα του εκλογικού σώματος ότι σε αυτές τις εκλογές καλείται να ψηφίσει για κάτι που δεν τον αφορά – ίσως αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη, αλλά αυτός ήταν ο λόγος της μεγάλης αποχής. Το ΠΑΣΟΚ τον κόσμο που έδωσε χθες το μαζικό «παρών» τον αφορά. Και πολύ.

Το πιο μεγάλο μήνυμα ωστόσο το πήρε χθες το ίδιο το ΠΑΣΟΚ. Ο κόσμος φώναξε πως το χρειάζεται. Τι με προβληματίζει; Οτι το ίδιο μήνυμα του είχε στείλει και στις προηγούμενες εσωκομματικές και δυστυχώς το ΠΑΣΟΚ δεν το έλαβε. Θα αρκούσε να κρατηθεί ο ενθουσιασμός που είχε και τότε προκαλέσει η μαζική συμμετοχή για να είναι το ΠΑΣΟΚ σήμερα όχι απλά δεύτερο κόμμα, αλλά ένας μεγάλος πολιτικός φορέας με προοπτική εξουσίας: σε τελική ανάλυση αν όσοι ψήφισαν τότε έπειθαν δυο φίλους τους να ψηφίσουν κι αυτοί ΠΑΣΟΚ, το ποσοστό του Κινήματος θα ήταν ήδη τεράστιο. Χάθηκε τότε μια ευκαιρία. Ας μη χαθεί τώρα και η δεύτερη.