Ο Λιβανέζος ζωγράφος Gilbert Halaby
Στο έργο σας συχνά αποδίδονται τα τοπία και τις παραδόσεις της Μεσογείου. Πως τα στοιχεία αυτά επηρεάζουν τη δημιουργική σας διαδικασία;
Είμαι γιος αυτής της γης και θάλασσας, και είμαι στα καλύτερά μου στη Μεσόγειο. Κανένα άλλο μέρος στη γη δεν μπορεί να με εμπνεύσει όπως οι ακτές, οι λόφοι, οι κοιλάδες και τα βουνά της Μεσογείου. Το φως λούζει το τοπίο και κάνει κάθε χρώμα να λάμπει. Η τρυφερότητα του δώρου της φύσης, τα φρούτα μας και τα δέντρα μας, είναι θαύμα και αιώνιο ποίημα για μένα.
Η Μεσόγειος είναι το βασίλειό μου, όπως ήταν το βασίλειο των Φοινίκων θεών, των Ελλήνων και των Ρωμαίων, και η γενέτειρα της θρησκείας μου: της φιλοσοφίας.
«Οταν ζωγράφιζα αυτόν τον καμβά, ασυναίσθητα, φαντάστηκα έναν παγκόσμιο ύμνο που όλοι τραγουδάμε καθώς μαζεύουμε ελιές, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι είναι ο ίδιος ύμνος αγάπης παντού στη Μεσόγειο – ένας ύμνος αγάπης που τώρα χρειαζόμαστε…»
Ο μνημειακός πίνακας οκτώ μέτρων παίζει κεντρικό ρόλο σε αυτή την έκθεση. Ποια ήταν η δημιουργική σας διαδικασία πίσω από αυτό το έργο και πώς συνδέεται με την έννοια της συγκομιδής;
Ηθελα να αποτυπώσω την αγάπη των ανθρώπων της Μεσογείου και τη δική μου για τη γη και τις ελιές μας. Η 5η Οκτωβρίου σηματοδοτεί την επέτειο της πρώτης μας συγκομιδής των ελαιόδεντρων στην ύπαιθρο της Ρώμης. Ενώ γιορτάζουμε τα εγκαίνια της έκθεσής μου, όλοι γύρω μας στη Μεσόγειο μαζεύουν τις ελιές τους.
Οταν ζωγράφιζα αυτόν τον καμβά, ασυναίσθητα, φαντάστηκα έναν παγκόσμιο ύμνο που όλοι τραγουδάμε καθώς μαζεύουμε ελιές, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι είναι ο ίδιος ύμνος αγάπης παντού στη Μεσόγειο – ένας ύμνος αγάπης που τώρα χρειαζόμαστε. Αυτό το έργο είναι επίσης φόρος τιμής στους Φοίνικες προγόνους μου, που μαζί με το αλφάβητο, το οποίο έγινε ελληνικό, ετρουσκικό και αργότερα λατινικό, έφεραν και το ελαιόδεντρο σε αυτή την ακτή της Μεσογείου και αυτόν τον ιερό ύμνο.
Ο καμβάς μας αφηγείται την Οδύσσειά μας προς το γαλάζιο. Κάθε χρόνο, όταν φτάνουμε στην Υδρα, προσγειωνόμαστε στην Αθήνα, διασχίζουμε ολόκληρη την Πελοπόννησο, συναντάμε ελαιώνες και όμορφους ανθρώπους που φροντίζουν τη γη τους, και στη συνέχεια φτάνουμε στο γαλάζιο, όπου περνάμε στην Ιθάκη μας, την Υδρα. Στον καμβά απεικόνισα σκηνές ανθρώπων που μαζεύουν τις ελιές τους: τη μητέρα μου, τον θείο μου και τη θεία μου στον βόρειο Λίβανο, μια οικογένεια που χαρούμενα μαζεύει τις ελιές της στην Ελλάδα, εμάς με τους φίλους μας κάτω από ένα δέντρο στην Ιταλία, στη νότια Γαλλία, στην Τουρκία, μια μητέρα που διδάσκει τον γιο της πώς να μαζεύει τις ελιές, και στο δεξί άκρο του καμβά, εμένα να κοιτάζω τη θάλασσα προς την Υδρα, και τη φίλη μου Κέλλυ και την κόρη της Αννέζω που μας περιμένουν, όπως πάντα, να φτάσουμε. Το φως στον καμβά είναι το πλήρες φως της ημέρας, το φως της οδύσσειάς μου. Ξεκινά από τα αριστερά με το φως του πρωινού και φτάνει μέχρι το ηλιοβασίλεμα στην Υδρα.
Πώς η ανατροφή σας στον Λίβανο κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου επηρέασε την άποψή σας για τη φύση, και ειδικά τις ελιές, και πώς το μεταφέρετε αυτό στην τέχνη σας;
Το καταφύγιό μου κατά τα χρόνια του πολέμου ήταν το δάσος μπροστά από το σπίτι μου στο Ντούρ Ελ Σουέιρ. Πιστεύω ότι ο πόλεμος με έκανε τον ονειροπόλο που είμαι. Για να ξεφύγω από τους δυνατούς ήχους των πυραύλων και τις φρικαλεότητες, πάντα έβρισκα καταφύγιο στο δάσος και ήμουν και παραμένω γοητευμένος από αυτό. Πέρασα χρόνια επισκεπτόμενος τη θεία μου στον βόρειο Λίβανο και παίζοντας στους ελαιώνες της στη σκιά των αιωνόβιων ελαιόδεντρών της. Πάντα τα έβλεπα ως σοφούς γέροντες και γριές, που κρατούν στα κλαδιά τους αγάπη, καλοσύνη και, πάνω απ’ όλα, αντοχή, κάτι που εγώ και όλοι οι συμπατριώτες μου από τον Λίβανο έχουμε ριζωμένο στις καρδιές μας. Μπορείς να κόψεις όλα τα κλαδιά μιας ελιάς και αυτά πάντα θα ξαναφυτρώσουν. Αντιπροσωπεύουν την αγάπη και τη φροντίδα, γι’ αυτό πάντα ζωγραφίζω τον κορμό διαιρεμένο στα δύο. Είμαστε εμείς που φροντίζουμε τα δέντρα μας και εκείνα που μας δίνουν τους θαυματουργούς καρπούς τους.
Το ταξίδι σας από τον Λίβανο στη Ρώμη και τώρα η έκθεση στην Ελλάδα είναι ενδιαφέρον. Πώς η ζωή σε διαφορετικές μεσογειακές χώρες επηρέασε το καλλιτεχνικό σας ύφος;
Το εμπλούτισε με χρώματα και ουσία. Ξέρετε, με την πρώτη μου ατομική έκθεση, «Domus Berytus», στο μουσείο Beit Beirut τον Μάρτιο του 2023, δημιούργησα μια αλληλογραφία με το αγόρι που ήμουν, λέγοντάς του τι συνέβη με το όνειρό του να διασχίσει τα γαλάζια νερά της Μεσογείου για να φτάσει στη Ρώμη και τώρα στην Ελλάδα. Του περιγράφω το ταξίδι, τον πλούτο που προέκυψε από την ανταλλαγή πολιτισμών, τα λαμπρά μυαλά που περιέγραψαν την ομορφιά αυτής της γης που αγαπάμε, το ελληνικό και ρωμαϊκό παρελθόν, καθώς και τους σύγχρονους συγγραφείς και ποιητές, τη φιλοσοφία και την ομορφιά των ρυθμών και των λέξεών μας.
Είστε αυτοδίδακτος ζωγράφος με υπόβαθρο στον σχεδιασμό κοσμημάτων. Πώς συνδυάζονται αυτοί οι δύο δημιουργικοί τομείς στο έργο σας;
Είναι ο μόχθος της αγάπης. Ποτέ δεν φοβήθηκα να πειραματιστώ και να δημιουργήσω. Ο,τι έχω κάνει με οδήγησε στον ζωγράφο που ήμουν όταν ήμουν τεσσάρων ετών και είδα το φως· όταν είδα τον μοναδικό ζωγράφο του χωριού μου να μεταμορφώνει έναν λευκό καμβά σε ένα θαυμαστό τοπίο, τότε κατάλαβα ότι αυτός ήταν ο δρόμος και το πεπρωμένο μου.
Τι ελπίζετε να αποκομίσουν οι επισκέπτες από αυτή την έκθεση, τόσο σε σχέση με την προσωπική σας ιστορία όσο και με τα ευρύτερα θέματα που εξερευνάτε στην τέχνη σας;
Εύχομαι να μπορέσουν να δουν το φως. Εύχομαι να δω ένα χαμόγελο στα πρόσωπά τους, όπως πάντα λέω στους συλλέκτες μου. Ελπίζω οι πίνακές μου να τους δίνουν χαμόγελα κάθε φορά που περνούν από αυτούς στα σπίτια τους.
Πώς επηρεάζουν οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, ειδικά στον Λίβανο, το έργο σας, τόσο συναισθηματικά όσο και καλλιτεχνικά;
Θα ενισχύσουν το φως στην τέχνη μου και την αγάπη για τη ζωή στην καρδιά μου. Κανείς δεν μπορεί να σβήσει το φως στον δρόμο μου. Θεωρώ τα προβλήματα που συναντούμε στη ζωή μας σαν έναν ανατολικό και δυτικό άνεμο που μας χτυπά από τα πλάγια, αλλά όσο προχωράμε στον δρόμο μας, αυτά τα προβλήματα γίνονται αμέσως παρελθόν. Έτσι κανείς και τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τα βήματά μου εκτός από τον θάνατο.
Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να παίξει ρόλο στην επούλωση ή στην ευαισθητοποίηση για την καταστροφή στη Μέση Ανατολή και πώς ενσωματώνετε αυτά τα θέματα στο έργο σας;
Φυσικά και μπορεί. Είναι ένα απολύτως απαραίτητο μήνυμα ειρήνης. Είναι μια ελπίδα για τη νέα γενιά να ανθίσει πέρα από το σκοτάδι της καταστροφής προς το φως και τα χρώματα. Είναι η συνειδητοποίηση του κακού ανθρώπινου αρπακτικού που θέλει να κατέχει περισσότερα και δεν μπορεί να ικανοποιηθεί. Είναι το βάλσαμο κάθε πληγής.
INFO
ΓΑΚ/Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Υδρας έως τις 15 Νοεμβρίου σε επιμέλεια Ίριδος Κρητικού.
