Μπορεί πολλοί σώγαμπροι να μαζεύτηκαν στον πρώτο γύρο των εκλογών για το ΠΑΣΟΚ αλλά τελικά το ΠΑΣΟΚ ψήφισε ΠΑΣΟΚ και τέλος. Η ψήφος αφορά τη συνέχιση ενός στρατηγικού βηματισμού αυτονομίας. Βεβαίως τα δύσκολα ξεκινούν τώρα για τον επόμενο αρχηγό. Δεν μπορεί να αγνοήσει τους πόλους που διαμορφώθηκαν μετά τη μάχη της Κυριακής. Και επίσης θα είναι πιο πιεστικός ο χρόνος μέχρι τις εθνικές κάλπες. Από τη μία θα πιέζεται να λάβει εκείνες τις πρωτοβουλίες ώστε να υπάρξει ολική επαναφορά του ΠΑΣΟΚ – ακόμη αυτή δεν έχει υπάρξει και παρά τις διάφορες χαρούμενες εκφωνήσεις που ακούμε από δημοσιολόγους. Από την άλλη θα πιέζεται ώστε να μετεξελιχθεί σε εκείνο τον πόλο που ένας κόσμος θα μπορεί να δει ως δυνάμει κυβερνητικό.
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο πάντως για το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ. Είναι η σχέση του με τα αστικά κέντρα. Με τους ανθρώπους και δη τους νέους των μεγάλων πόλεων. Κι εδώ θα παιχθεί το μεγάλο παιχνίδι των κομμάτων το επόμενο διάστημα – χωρίς να σημαίνει πως η περιφέρεια δεν έχει τη σημασία της, τους συμβολισμούς της, τα μηνύματά της. Στα μεγάλα αστικά κέντρα παίζεται ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής συνοχής. Της συμβίωσης γηγενών και μεταναστών. Της κοινωνικής ειρήνης. Αν διερράγη ένα μέρος του κοινωνικού συμβολαίου την τελευταία δεκαπενταετία, αυτό συνέβη στις μεγάλες πόλεις. Εκεί όπου σήμερα παίζεται ακόμη και η καθημερινή διαβίωση του κόσμου, η μετακίνησή του, το ενοίκιο και ο ελεύθερος (;) χρόνος του.
Επομένως, ένα κόμμα που θέλει να λέγεται σοσιαλδημοκρατικό, πρέπει να είναι και κόμμα των πόλεων και της περιφέρειας. Πρέπει να έχει την ευελιξία να συνομιλεί στη νέα γλώσσα των μητροπολιτικών κέντρων, να λαμβάνει υπόψη τις νέες αντιθέσεις και αντινομίες και να χτίζει ακριβώς τον λόγο του μέσα σε αυτές, ως δύναμη σύνθεσης και προόδου. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ακόμη κι όταν ολοκληρωτικά προσδέθηκαν στα μεσαία στρώματα, είχαν ένα σχέδιο για τα πιο ασθενή. Δεν υποτιμούσαν τα συνδικάτα, τη σχέση με τις γειτονιές, την κοινωνία των πολιτών. Αυτό τα καθιστούσε κραταιά και ακόμη και η κάθοδός τους περισσότερο συνδέθηκε με την πρόσδεσή τους με τον καταστροφικό νεοφιλελευθερισμό, παρά με τη γείωσή τους με την κοινωνία.
Αν έχει μια ελπίδα το ΠΑΣΟΚ δεν είναι αύριο να γίνει μια σοβαρή ουρά της Δεξιάς ή της Αριστεράς αλλά μια τρίτη δύναμη που θα μιλήσει απενοχοποιημένα και σοβαρά για ένα νέο κοινωνικό κράτος και έναν νέο καταμερισμό του πλούτου. Ντεμοντέ όλα αυτά; Δεν πειράζει. Ας αναστοχαστούν στο ΠΑΣΟΚ πότε έπαψαν να αφορούν τον κόσμο και αποκόπηκαν από τις λαϊκές μάζες. Πότε έγινε η ζημιά και άρχισαν να μοιάζουν σε όσα ανταγωνίζονταν.
