Στις 4 Οκτωβρίου 1883, το διηπειρωτικό τρένο της Ευρώπης, το θρυλικό Orient Express αναχώρησε για πρώτη φορά από τον Gare de l’Est στο Παρίσι, διασχίζοντας αργά στην Γηραιά Ήπειρο με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια ενός επταήμερου ταξιδιού, οι 40 επιβάτες του τρένου -μεταξύ των οποίων εξέχοντες συγγραφείς και αξιωματούχοι- βίωσαν την απόλυτη εμπειρία πολυτέλειας: Χώροι καπνιστών με πολυθρόνες επενδυμένες από απαλό ισπανικό δέρμα και το εμβληματικό βαγόνι-εστιατόριο.
Aπό την ταινία «Έγκλημα στο Orient Express», όπου παίζει η αφρόκρεμα των σταρ της εποχής
Όπως είχε καταγράψει ο δημοσιογράφος του 19ου αιώνα, Χένρι Όπερ ντε Μπλόγουιτζ, ως ένας από τους επιβάτες του παρθενικού ταξιδιού του Orient Express: «Τυφλώνονταν τα μάτια μου από τα ασραφτερά αντικείμενα. Υπήρχαν παντού άσπρα τραπεζομάντιλα και χαρτοπετσέτες επιμελώς διπλωμένες, αστραφτερά ποτήρια, κόκκινο, ροζές και λευκό κρασί, κρυστάλλινες καράφες νερού και οι ασημένιες δοχεία για τα μπουκάλια της σαμπάνιας».
Επιπλέον, το μενού περιλάμβανε πολυτελή πιάτα, ενώ η εξυπηρέτηση γινόταν από άψογους σερβιτόρους, οι οποίοι κερνούσαν εκλεκτά κρασία και σαμπάνιες του επιβάτες του τρένου.
Φωτογραφία από το βαγόνι-εστιατόριο του Orient Express
Orient Express: Νέα εποχή στα πολυτελή συδηροδρομικά ταξίδια
Η εμπειρία του Orient Express έφερε την «επανάσταση» στην μόδα των πολυτελών ταξιδιών στη Ευρώπη, αφού ακόμη και το φαγητό εν κινήσει φαινόταν αδιανόητο στις αρχές του 19ου αιώνα που ο κόσμος συνήθιζε να παίρνει το φαγητό του από τα σπίτι στα ταξίδια. Αυτό το εγχείρημα όμως ήταν το αποτέλεσμα ενός καλά ρυθμισμένου εφοδιαστικού συστήματος.
Το 1865 ο μηχανικός και βιομήχανος Τζορτζ Πούλμαν εγκαινίασε τη νέα εποχή άνεσης στα ταξίδια ο οποίος είδε τις προοπτικές για πολυτελείς διαδρομές στην Ευρώπη, αλλά τελικά ήταν ο Βέλγος πολιτικός μηχανικός και επιχειρηματίας Τζόρτζις Ναγκελμέικερς μετέτρεψε τα τρένα σε «κινούμενα παλάτια» εκτοξεύοντας την εμπειρία στα ύψη, με την ίδρυση της «Compagnie Internationale des Wagons-Lits» το 1872.
Ουσιαστικά, η μεταμόρφωση της εμπειρίας του ταξιδιού με τρένο ήρθε με τον Τζορτζ Πούλμαν, ο οποίος εισήγαγε τα πολυτελή βαγόνια του και τα πρώτα βαγόνια φαγητού. Ο Πούλμαν ήταν καθοριστικός στην αναβάθμιση της άνεσης και της ποιότητας των υπηρεσιών στα τρένα, ιδρύοντας το πρότυπο για το φαγητό εν κινήσει. Στην Ευρώπη, ο Τζόρτζις Ναγκελμέικερς με τη Compagnie Internationale des Wagons-Lits (CIWL) ανέπτυξε αυτή την έννοια, δημιουργώντας πολυτελή βαγόνια και εστιατόρια, προσφέροντας εμπειρίες γαστρονομίας που συναγωνίζονταν τα καλύτερα εστιατόρια της εποχής.
Πολυθρόνες από δέρμα και βελούδο, τοίχοι επενδυμένοι με ξύλο και σκαλισμένοι
Η εταιρεία άρχισε γρήγορα να παράγει τα πιο πολυτελή βαγόνια, που προορίζονταν για τραπεζαρίες και σαλόνια, στον κόσμο – όχι μόνο για το διάσημο Orient Express, αλλά και για το Nord Express και το Sud Express. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, η εταιρεία ήρθε να κυριαρχήσει στα πολυτελή σιδηροδρομικά ταξίδια στην ηπειρωτική Ευρώπη. Καθιερώθηκε έτσι η μόδα για ρομαντικά δείπνα σε ταξίδια με τρένο.
Ο «χρυσός αιώνας» και η πτώση – Όταν η χλιδή… πέθανε
Η δεκαετία του 1920 αναγνωρίζεται ως «χρυσή εποχή» για τα σιδηροδρομικά ταξίδια, καθώς η εμπειρία των επιβατών αναβαθμίστηκε, με καινοτόμες διακοσμήσεις και εκλεκτά γεύματα που παρασκευάζονταν σε κεντρικές κουζίνες και σερβίρονταν από εξειδικευμένο προσωπικό.
Όμως, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο τρόπος λειτουργίας των σιδηροδρόμων και οι συνήθειες των πολιτών υπέστησαν σημαντικές αλλαγές. Η αύξηση της ταχύτητας των τρένων και η ανάπτυξη των αεροπορικών ταξιδιών οδήγησαν σε ραγδαίες αλλαγές, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση των υπηρεσιών παροχής πολυτελών γευμάτων και ανέσεων. Η είσοδος σε μια νέα πιο «γρήγορη» εποχή ήρθε να επισκιάσει την απόλαυση των ανέσεων και του ωραίου φαγητού.
Αφίσα του Orient Express
Οι σύγχρονες τάσεις «ανάγκασαν» τα γεύματα στα τρένα να προσαρμοστούν στα βιομηχανικά πρότυπα παραγωγής, μειώνοντας την ποιότητα και την ποικιλία. Έτσι, στη δεκαετία του 1960, οι προσφορές της Wagons-Lits άρχισαν να δίνουν αξία στην ευκολία από ότι στην άνεση, συμπεριλαμβάνοντας φορητά «μίνι μπαρ» με σνακς σε στυλ καφετέριας προσφέροντας φαγητό στους καθισμένους επιβάτες.
Το ενδιαφέρον για ωραίο φαγητό, άνεση και πολυτέλεια στα τρένα συρρικνώθηκε. Μέχρι τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, οι κουζίνες είχαν σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί από τους σιδηροδρόμους της Ευρώπης. Ωστόσο, η νοσταλγία για τις παλιές εποχές παραμένει. Σήμερα, τέτοια βαγόνια-εστιατόρια τρένων αποτελούν συνήθως τουριστικές ατραξιόν.
Στον πυρήνα της ιδέας της επαναφοράς των βαγονιών-εστιατορίων ως τουριστικές ατραξιόν βρίσκεται ως επί το πλείστον η «νοσταλγία» των ανθρώπων για τις παλιές, ωραίες εποχές. Σε αυτό το πλαίσιο έχει δρομολογηθεί η νέα υπηρεσία του Orient Express που αναμένεται να επαναλειτουργήσει το 2025, με σκοπό να επαναφέρει την πολυτέλεια και την ατμόσφαιρα μιας εποχής όπου το φαγητό σε τρένο ήταν η απόλυτη εμπειρία της χλιδής.
