Η Ευρωπαϊκή Ενωση ετοιμάζεται να υιοθετήσει το αμφιλεγόμενο μοντέλο της Ιταλίας για την εξωτερική ανάθεση αιτημάτων ασύλου στην Αλβανία. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμά ότι από την εφαρμογή του πρωτοκόλλου Ιταλίας – Αλβανίας θα εξαχθούν χρήσιμα πρακτικής φύσεως συμπεράσματα και σε επιστολή της προς τους ευρωπαίους ηγέτες ενόψει της συνόδου κορυφής, αναφέρεται στην ιδέα ανάπτυξης «κέντρων επιστροφής εκτός ΕΕ». Η οπισθοδρόμηση των Βρυξελλών συνιστά νίκη και πολιτική δικαίωση για την Τζόρτζια Μελόνι, ενώ σημείο καμπής ήταν η γερμανική και η γαλλική υποστήριξη την περασμένη εβδομάδα σε αυστρο-ολλανδική πρόταση που προέβλεπε νέα νομική βάση για τα κέντρα μεταναστών. Την ίδια στιγμή, ανθρωπιστικές οργανώσεις χαρακτηρίζουν το μοντέλο της Μελόνι ένα «επικίνδυνο πολιτικό πείραμα» που δεν θα πρέπει να προσδιορίσει την προσέγγιση της ΕΕ.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έστειλε τη Δευτέρα το βράδυ επιστολή προς τους ηγέτες της ΕΕ που θα συζητήσουν για τη μετανάστευση στην αυριανή σύνοδο, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων πως «η Επιτροπή στη νέα της θητεία θα συνεχίσει να διασφαλίζει μια δίκαιη και σταθερή στάση απέναντι στο Μεταναστευτικό, για το οποίο όλοι συμφωνούμε ότι αποτελεί μια ευρωπαϊκή πρόκληση». Η επικεφαλής της Κομισιόν ανοίγει ουσιαστικά την πόρτα για τους λεγόμενους «κόμβους επιστροφής», που θα δημιουργηθούν εκτός της ΕΕ για μετανάστες που θα αποστέλλονται εκεί από τα κράτη-μέλη. Και η αλλαγή αυτή πολιτικής σημειώνεται την ίδια μέρα που έφυγαν οι πρώτοι 16 αιγύπτιοι και μπανγκλαντεσιανοί μετανάστες από την Ιταλία για την Αλβανία.

«Δεν είμαστε αποτελεσματικοί»

Οπως επισημαίνει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν η ΕΕ δεν είναι αποτελεσματική στην απομάκρυνση ανθρώπων που φτάνουν παράνομα. Μόνο ένας στους πέντε από τους πολίτες εκτός ΕΕ που διατάχθηκαν να φύγουν το έχει κάνει. Η αντιμετώπιση αυτού απαιτεί «ένα νέο νομικό πλαίσιο για να ενισχύσουμε την ικανότητά μας να δράσουμε», αναφέρει στην επιστολή της, προσθέτοντας ότι η επανεξέταση της αποτυχημένης προσπάθειας της ΕΕ το 2018 να ευθυγραμμίσει τις πολιτικές απέλασης θα είναι άμεση προτεραιότητα για τον νέο επίτροπο Μετανάστευσης. Τότε, η Επιτροπή υπό την ηγεσία του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είχε κρίνει ότι η δημιουργία «εξωτερικών κέντρων επιστροφής» εκτός ΕΕ θα παραβίαζε τις διεθνείς συμβάσεις για τους πρόσφυγες. Προ διετίας, η Ιλβα Γιόχανσον, επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, είχε χαρακτηρίσει τα σχέδια της Βρετανίας να στέλνει μετανάστες στη Ρουάντα «εξωτερική ανάθεση που δεν συνιστά μια ανθρώπινη και αξιοπρεπή μεταναστευτική πολιτική».

Οι κινήσεις

«Είναι ένας νέος, θαρραλέος δρόμος που αντικατοπτρίζει τέλεια το ευρωπαϊκό πνεύμα και έχει όλα όσα χρειάζεται για να ακολουθηθεί και από άλλα κράτη εκτός ΕΕ», είπε η Μελόνι στην ιταλική Γερουσία, χαιρετίζοντας το άνοιγμα του κέντρου στην Αλβανία. Χώρες στα Δυτικά Βαλκάνια, όπως η Σερβία, υφίστανται τώρα πιέσεις να φιλοξενήσουν κι εκείνες «κόμβους επιστροφής».

Οι παράτυποι μετανάστες που έφτασαν στην Ευρώπη πέρυσι αριθμούσαν λιγότερο από το ένα τρίτο του 1 εκατομμυρίου ανθρώπων που έφθαναν στην κορύφωση της μεταναστευτικής κρίσης το 2015. Ωστόσο, η μετανάστευση παραμένει ένα πολύ ευαίσθητο θέμα που επηρεάζει τις εκλογές στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και τροφοδοτεί το αίσθημα των ακροδεξιών ψηφοφόρων. Η Γερμανία, επιφυλακτική για τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης κατά της παράτυπης μετανάστευσης ενόψει των εκλογών του ερχόμενου Σεπτεμβρίου, έχει εισαγάγει συνοριακούς ελέγχους με όλους τους γείτονές της. Η Γαλλία, η Δανία, η Σουηδία, η Αυστρία, η Ιταλία και η Σλοβενία έχουν επίσης κινηθεί αντίστοιχα. Η Πολωνία, η οποία έχει προεδρικές εκλογές τον Μάιο, θέλει να αναστείλει προσωρινά τα δικαιώματα ασύλου για τους μετανάστες που περνούν από τη Λευκορωσία, μια κίνηση που πολλοί θεωρούν παραβίαση του χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ.

Σήμερα ή άφιξη των πρώτων μεταναστών

Μεταλλικοί φράχτες και τσιμέντα σε… χαλαρωτικό χρώμα

Ενας ψηλός μεταλλικός φράχτης περιβάλλει το ιταλικό κέντρο στο Γκιαντέρ της Αλβανίας όπου όλα είναι έτοιμα εν αναμονή των πρώτων μεταναστών που φθάνουν σήμερα, με πλοίο του ιταλικού πολεμικού ναυτικού, αρχικά στο λιμάνι του Σενγκίν στα βορειοδυτικά. Οι άνθρωποι που θα φιλοξενηθούν μέχρι να κριθεί το αίτημά τους για χορήγηση ασύλου και το αν θα επαναπατρισθούν θα λάβουν εντολή να φορούν μπλε ή μαύρα φούτερ και θα κοιμούνται ανά τέσσερις σε ένα κλιματιζόμενο κοντέινερ. Στη μικρή εξωτερική αυλή το τσιμέντο βάφτηκε πράσινο για να είναι φιλικό στο μάτι και να έχει χαλαρωτική δράση.

Ιταλοί αστυνομικοί στον καταυλισμό παράτυπων μεταναστών στο Γκιαντέρ της Αλβανίας

Σύμφωνα με το σχέδιο της Τζόρτζια Μελόνι, προβλέπεται να διεκπεραιώνονται οι υποθέσεις τουλάχιστον 36.000 μεταναστών ετησίως. Στο πρώτο ταξίδι το πλοίο «Libra» μετέφερε, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών, 16 άτομα, δέκα Αιγύπτιους και άλλους έξι με καταγωγή από το Μπανγκλαντές οι οποίοι είχαν αποπλεύσει με πλοιάρια από λιμάνια της Λιβύης. Λεωφορεία από το Σενγκίν θα καλύψουν την απόσταση των περίπου 23 χιλιομέτρων στην ενδοχώρα μέχρι το Γκιαντέρ. Μέσα από τον ψηλό φράχτη, η δικαιοδοσία είναι αποκλειστικά των ιταλικών αρχών και εδώ οι μετανάστες θα παραμένουν για 28 μέρες για να ενημερωθούν εάν τους χορηγήθηκε άσυλο ή απορρίφθηκε το αίτημά τους.

Περιοριστικές συνθήκες

Η δομή μπορεί να φιλοξενήσει σήμερα συνολικά 400 μετανάστες και προοδευτικά θα φθάσει στους 880 όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή. Στην περιοχή που εκτείνεται πέραν αυτής για την 28ήμερη παραμονή των μεταναστών οι συνθήκες είναι πολύ πιο περιοριστικές. Ομάδες των οκτώ κελιών, καθένα από τα οποία προορίζεται για τέσσερις μετανάστες, θα έχουν πρόσβαση σε προαύλιο όχι μεγαλύτερο από ένα γήπεδο τένις με μεταλλική περίφραξη, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα διαφυγής. Εδώ θα κρατούνται εκείνοι των οποίων το αίτημα έχει απορριφθεί μέχρι τον επαναπατρισμό τους.

Το κυβερνητικό σχέδιο προβλέπει ότι άτομα που δεν ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες και δεν πληρούν τα κριτήρια χορήγησης ασύλου θα μπορούν να επαναπατρισθούν εάν προέρχονται από 22 χώρες που η Ρώμη αποκαλεί ασφαλείς.

Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιδρούν ενώ πονοκέφαλος για τη Μελόνι είναι και απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ότι κάθε χώρα επαναπατρισμού πρέπει να είναι ασφαλής σε όλη της την επικράτεια, κάτι που δείχνει ότι η συμφωνία είναι δύσκολη στην εφαρμογή της.

Εκπρόσωπος της υπηρεσίας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, η οποία έχει εκφράσει σοβαρές ανησυχίες για το σχέδιο, δήλωσε ότι μία από τις ομάδες της εκτελούσε «ανεξάρτητη αποστολή» στο πλοίο που μετέφερε τους πρώτους μετανάστες ώστε να παρακολουθήσει τη διαδικασία ελέγχου. Εχει συμφωνήσει να εποπτεύει τους πρώτους τρεις μήνες τη λειτουργία του συστήματος για να βοηθήσει στη «διασφάλιση των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας όσων υπόκεινται σε αυτό».