Η Ευρώπη δεν θα πρέπει να περιμένει μια ευρωπαΐστρια Κάμαλα Χάρις ως πρόεδρο, εκτιμά στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο Μπρους Στόουκς, επισκέπτης ανώτερος συνεργάτης στο German Marshall Fund (GMF) της μη κομματικής δεξαμενής σκέψης για τη δημόσια πολιτική. Με έδρα την Ουάσιγκτον, ήταν στις Βρυξέλλες πρόσφατα. Ο αμερικανός ειδικός στις διατλαντικές σχέσεις χαρακτηρίζει τον Μπάιντεν ως τον τελευταίο φιλευρωπαίο αμερικανό πρόεδρο και θεωρεί ότι επί Χάρις οι σχέσεις ΗΠΑ – ΕΕ θα συνεχιστούν, αλλά δεν θα βελτιωθούν. Οσον αφορά την αναμέτρηση Χάρις – Τραμπ, εκτιμά ότι η αμφίρροπη Πενσιλβάνια είναι η πολιτεία που θα κρίνει το αποτέλεσμα.

Απομένει ένας μήνας μέχρι τις εκλογές της 5ης Νοεμβρίου. Σε ποια «θέση» βρίσκονται οι δύο υποψήφιοι;

Δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί ποιος θα κερδίσει γιατί το αποτέλεσμα θα κριθεί, ως φαίνεται, με πολύ μικρή διαφορά. Φαίνεται ότι η Χάρις προηγείται ελαφρά, αλλά το προβάδισμά της βρίσκεται εντός του στατιστικού περιθωρίου σφάλματος. Αυτό σημαίνει ότι οποιοδήποτε γεγονός μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Αλλά δεν γνωρίζουμε τι είδους γεγονότα μπορεί να προκύψουν. Ο Τραμπ δεν θέλει δεύτερο ντιμπέιτ με τη Χάρις, ωστόσο αν υπάρξει μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα των εκλογών. Μπορεί η απεργία στα λιμάνια στην ανατολική ακτή να επηρεάσει τη διάθεση των ανθρώπων. Επίσης ένας γενικευμένος πόλεμος στη Μέση Ανατολή, ειδικά αν οι ΗΠΑ εμπλακούν, αλλά ακόμη και αν δεν εμπλακούν, θα ενισχύσει το επιχείρημα του Τραμπ ότι υπάρχει χάος στον κόσμο και χρειάζεται ένας ισχυρός άνδρας σαν εμένα να επιλύσει τα προβλήματα. Υπάρχουν σεξιστικές απόψεις ότι οι γυναίκες δεν είναι αρκετά σκληρές. Ενα γελοίο επιχείρημα, αλλά το αντιμετώπισε η Χίλαρι Κλίντον και το αντιμετωπίζει η Χάρις. Μπορεί επίσης να υπάρξει ένα γεγονός μεγάλου αντικτύπου που είναι δύσκολο να προβλεφθεί υπό κανονικές συνθήκες και να επηρεάσει τα αποτελέσματα.

Αναφέρεστε στην επονομαζόμενη «έκπληξη του Οκτωβρίου»;

Ναι, υπάρχουν οι εκπλήξεις του Οκτωβρίου που μπορεί να προκύψουν από το πουθενά, που κανένας δεν έχει προβλέψει. Μπορεί να μην ήταν Οκτώβριο, αλλά η τραπεζική κρίση του 2008 πιθανώς να εξέλεξε τον Ομπάμα. Οι άνθρωποι ήταν τόσο τρομαγμένοι, που αποφάσισαν να ψηφίσουν τον Αφροαμερικανό Ομπάμα, κάτι που μπορεί να μην έκαναν υπό διαφορετικές συνθήκες.

Πώς διαμορφώνονται τα ποσοστά των δύο υποψηφίων στις αμφιταλαντευόμενες πολιτείες;

Οι δημοσκοπήσεις τείνουν να δείχνουν ότι η Χάρις προηγείται οριακά σε ορισμένες, αλλά και πάλι εντός του περιθωρίου σφάλματος, και ο Τραμπ φαίνεται να έχει το προβάδισμα σε κάποιες άλλες. Η αναμέτρηση θα είναι στήθος με στήθος. Η κρίσιμη πολιτεία είναι η Πενσιλβάνια. Αν η Χάρις χάσει την Πενσιλβάνια, δεδομένου του μεγέθους της πολιτείας στο κολέγιο των εκλεκτόρων, θα είναι πολύ δύσκολο να το αντισταθμίσει. Αν ο Τραμπ κερδίσει στην Πενσιλβάνια ακόμη και αν η Χάρις κερδίσει στην Αριζόνα και τη Νεβάδα, θα πρέπει η αντιπρόεδρος να κερδίσει επίσης στη Βόρεια Καρολίνα ή στην Τζόρτζια. Η Πενσιλβάνια είναι κλειδί.

Ποια ζητήματα θα «κρίνουν» το αποτέλεσμα για τους δύο υποψηφίους στις πολιτείες αυτές;

Σε πολιτείες όπως η Αριζόνα είναι η μετανάστευση. Ο αριθμός των ανθρώπων που διασχίζουν τα σύνορα χωρίς έγγραφα έχει μειωθεί σημαντικά, κάτι που θυμίζει η Χάρις, αλλά οι ψηφοφόροι έχουν στο μυαλό τους την εικόνα των ανοιχτών συνόρων. Στις ΗΠΑ ο αριθμός των ατόμων που έχουν γεννηθεί εκτός της χώρας έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία πενήντα χρόνια. Αντιστοιχούν πλέον στο 13% του πληθυσμού, κάτι που είχε συμβεί το 1880 και το 1920. Βιώσαμε τότε μια λαϊκή αντίδραση κατά της μετανάστευσης. Αυτό συμβαίνει και σήμερα. Τα ζητήματα σε άλλες πολιτείες είναι διαφορετικά, στην Πενσιλβάνια, στο Μίσιγκαν, στο Ουισκόνσιν οι άνθρωποι είναι απογοητευμένοι διότι έχουν χάσει σε δραματικό βαθμό θέσεις εργασίας στη μεταποίηση. Η προστασία της μεταποίησης είναι μεγάλο θέμα και το επιχείρημα του Τραμπ, ότι θα επαναφέρει τις καλές παλιές ημέρες, έχει απήχηση. Το πρόβλημα για τη Χάρις είναι ότι οι επενδύσεις σε ηλιακά συστήματα, τσιπ κ.λπ. επί Μπάιντεν δεν έχουν ακόμη αποδώσει σε επίπεδο θέσεων εργασίας. Η Χάρις μιλά περισσότερο για το μέλλον, με αισιοδοξία και ενέργεια. Επίσης ένα σημαντικό ζήτημα έχει να κάνει με το ότι οι Ρεπουμπλικανοί έχουν υποβάλει πάνω από ενενήντα μηνύσεις για να αλλάξουν τις εκλογικές διαδικασίες κυρίως στις πολιτείες αυτές. Προσπαθούν να δυσκολέψουν το να πάνε οι άνθρωποι να ψηφίσουν και το να καταμετρηθούν οι ψήφοι.

Το ενδεχόμενο να υπάρξουν προβλήματα την ημέρα των εκλογών στις ΗΠΑ είναι μεγάλο. Δεν νομίζω ότι θα γνωρίζουμε ποιος θα κερδίσει τις εκλογές το βράδυ των εκλογών ούτε ίσως την επόμενη ημέρα. Ισως χρειαστούν μέρες ή εβδομάδες μέχρι να γνωρίζουμε. Αν επικρατήσει η Χάρις, αν δεν έχει συντριπτική, άρα και αδιαμφισβήτητη, νίκη, οποιοδήποτε άλλο αποτέλεσμα θα αμφισβητηθεί από τον Τραμπ. Ηδη, όταν μιλά ο Τραμπ, στέλνει σχετικά μηνύματα. Αν δεν νικήσει, δεν θα εγκαταλείψει εύκολα. Είναι ενδιαφέρον πάντως ότι η εξωτερική πολιτική δεν παίζει ρόλο στις αμφίρροπες αυτές πολιτείες ούτε σε άλλες. Πρόσφατη, πάντως, δημοσκόπηση δείχνει ότι στις αμφίρροπες πολιτείες, για την εξωτερική πολιτική, εμπιστεύονται περισσότερο τον Τραμπ. Αλλά οι Αμερικανοί δεν ψηφίζουν για την εξωτερική πολιτική.

Τι θα πρέπει να περιμένουμε στην Ευρώπη στην περίπτωση εκλογής της Χάρις και στην περίπτωση επανεκλογής του Τραμπ;

Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο Μπάιντεν ήταν ο πιο φιλευρωπαίος πρόεδρος που είχαμε ίσως από την εποχή του Αϊζενχάουερ. Και θα είναι ίσως ο τελευταίος. Ενηλικιώθηκε όταν η Ευρώπη ήταν η μόνη επιλογή και στη βάση αυτή διαμόρφωσε την κοσμοθεωρία του. Η Χάρις μεγάλωσε στην Καλιφόρνια, είναι μισή Ινδή και το πιο σημαντικό είναι ότι ενηλικιώθηκε και διαμόρφωσε την κοσμοθεωρία της όταν η Ασία ήταν το «νέο», το «δυναμικό». Δεν έχει την εμπειρία που είχε ο Μπάιντεν στην εξωτερική πολιτική και δεν φαίνεται ότι είναι κάτι που της αρέσει. Ως πρόεδρος φαίνεται ότι θα ασχοληθεί και θα κλίνει περισσότερο προς την Ασία παρά προς το να είναι ευρωπαΐστρια. Θα συνεχίσει ορισμένες από τις πολιτικές του Μπάιντεν σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη συνεργασία με την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ. Αντίθετα, ο Τραμπ αισθάνεται μνησικακία για την Ευρώπη και με μια δεύτερη θητεία τα πράγματα θα χειροτερέψουν για τις σχέσεις ΗΠΑ – ΕΕ. Οι διατλαντικές σχέσεις θα συνεχιστούν, αλλά πιθανώς δεν θα βελτιωθούν επί Χάρις και θα χειροτερέψουν σημαντικά με τον Τραμπ.