Η λέξη από φι

Ο Αντόνιο Σκουράτι είναι σχετικά άγνωστος στην Ελλάδα, μόλις ένα βιβλίο του έχει μεταφραστεί στη γλώσσα μας («Δάσκαλος και μαθητής», εκδ. ΠΟΛΙΣ). Η βιογραφία του Μουσολίνι όμως, της οποίας γράφει αυτόν τον καιρό τον πέμπτο και τελευταίο τόμο, έχει φτάσει σε 40 χώρες. Πώς εξηγεί αυτή την επιτυχία; Μήπως ο κόσμος έχει συνειδητοποιήσει ότι δεν γνωρίζει τίποτα για τον φασισμό, κι ας είναι ένα θέμα που το συζητούν όλοι;

«Ναι, έτσι είναι, ζούμε σε μια εποχή όπου η ιστορική μας εμπειρία του χρόνου έχει λάβει τέλος», λέει ο 55χρονος ιταλός συγγραφέας σε συνέντευξή του στην Εl País. «Δεν νιώθουμε κάποιο δεσμό με τις γενιές που προηγήθηκαν, ούτε μ’ αυτές που θα ακολουθήσουν. Αυτό σημαίνει ότι ζούμε σε ένα είδος ανόητης λήθης, ένα αιώνιο παρόν που δεν θυμάται και δεν περιμένει».

Η πενταλογία «Μ» δεν χρησιμεύει όμως μόνο στην κατανόηση του φαινομένου του μεταφασισμού στην Ιταλία. Ερχεται σε μια στιγμή που ο φασισμός, ο πραγματικός φασισμός, βρίσκεται προ των πυλών και στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Ο Τραμπ αποτελεί την πλήρη ταύτιση ανάμεσα στον ηγέτη και τον λαό: είμαι ο λαός», τονίζει ο Σκουράτι. «Κι αυτό συνοδεύεται από την περιφρόνηση των θεσμών και τη βίαιη απλούστευση της πολυπλοκότητας του σύγχρονου κόσμου. Ολα εκφυλίζονται σε ένα και μοναδικό πρόβλημα, έναν εχθρό, έναν ξένο».

Η λέξη-που-αρχίζει-από-φι αποτελούσε τις τελευταίες δεκαετίες ένα ταμπού στην Αμερική. Κι ένας από τους λόγους είναι ότι η Αριστερά τη χρησιμοποίησε κατά κόρον στα τέλη της δεκαετίας του ’60 για να χαρακτηρίσει οτιδήποτε ήταν βαρετό ή οποιονδήποτε ανήκε στο «κατεστημένο». «Ηταν σαν τον ψεύτη βοσκό», λέει στους New York Times ο ιστορικός Πίτερ Χέιζ. Ολα άλλαξαν όμως με την έκδοση του νέου βιβλίου του Μπομπ Γούντγουορντ, όπου ο στρατηγός Μαρκ Μίλεϊ, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων επί προεδρίας Τραμπ, χαρακτηρίζει το πρώην αφεντικό του «φασίστα μέχρι το κόκκαλο». Η Αμερική πρέπει να λάβει υπόψη της αυτή την προειδοποίηση, είπε την περασμένη Τετάρτη η Κάμαλα Χάρις.

Ο ίδιος ο Τραμπ έχει αποκαλέσει πολλές φορές «φασίστρια» την αντίπαλό του. Αλλά αυτό το κάνει για να θολώσει τα νερά και να μη δείξει πόσο πολύ ταιριάζει στον όρο το δικό του πρόγραμμα: μαζικές απελάσεις και στρατόπεδα εγκλεισμού, χρήση βίας εναντίον ενός μοχθηρού εχθρού «από τα μέσα», καλλιέργεια της προσωπολατρίας, άρνηση διαφοροποίησης από εξτρεμιστικές οργανώσεις όπως οι Proud Boys, στρατιωτικοποίηση της πολιτικής. «Το σημαντικότερο πράγμα που μπορεί να πει κανείς για τον Τραμπ και τον φασισμό είναι πως ο Τραμπ είναι φασίστας», λέει ο ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ.

Και να μην ξεχνάμε κάτι ακόμα: πως σε πολλές χώρες, ο φασισμός επιβλήθηκε μόνο επειδή οι ψηφοφόροι τού επέτρεψαν να επιβληθεί.