Η επίσημη ονομασία για το λιπώδες ήπαρ (κατά κόσμον λίπος στο συκώτι) ήταν μέχρι πρόσφατα η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος ή NAFLD (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease). Ηταν ένας όρος που είχε καθιερωθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 για να περιγράψει ασθενείς που χωρίς να καταναλώνουν αλκοόλ είχαν έντονη εναπόθεση από λίπος στο συκώτι (ήπαρ), παρόμοια με αυτή που παρατηρείται σε ασθενείς με κατάχρηση αλκοόλ.
Γρήγορα διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς με NAFLD ήταν συνήθως υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και συχνά έπασχαν από σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση και αυξημένα λιπίδια στο πλαίσιο του λεγόμενου μεταβολικού συνδρόμου.
Παρά τη διαπίστωση ότι η NALFD σχετίζεται στενά με το μεταβολικό σύνδρομο, αυτό δεν αποτυπωνόταν στο όνομα της νόσου (NAFLD). Εν τούτοις, άντεξε ως ονομασία μέχρι το καλοκαίρι του 2023, όταν ομάδα ειδικών από όλες τις μεγάλες ηπατολογικές επιστημονικές εταιρείες μαζί με συλλόγους ασθενών συγκεντρώθηκαν και αποφάσισαν μέσα από μια συγκεκριμένη διαδικασία την αλλαγή της ονομασίας από NAFLD σε MASLD (Metabolic dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease). Στο κείμενο που ακολουθεί ο Ευάγγελος Χολόγκιτας, καθηγητής Παθολογίας – Ηπατολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Α’ Παθολογική Κλινική, ΓΝΑ «Λαϊκό» και ο δρ Χαρίλαος Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος στο ίδιο νοσοκομείο και Scientific Secretary of Diabetes Nutrition Study Group (DNSG),εξηγούν τι σηματοδοτεί η αλλαγή ονομασίας και αναλύουν τις θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Αλλαγή της ονομασίας
Η MASLD (Metabolic dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease) λοιπόν είναι η νέα επίσημη ονομασία του λιπώδους ήπατος και αυτή πρέπει να χρησιμοποιείται από εδώ και στο εξής, σε αντικατάσταση της NAFLD. Στα πλεονεκτήματα της νέας αυτής ονομασίας (MASLD) συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων η ανάδειξη της στενής σχέσης που υπάρχει με το μεταβολικό σύνδρομο (Metabolic dysfunction-associated), καθώς και η αντικατάσταση του όρου fatty (=λιπώδης), που θεωρείται ότι στιγματίζει τους ασθενείς που πάσχουν από αυτή την ηπατική νόσο, με τον όρο steatotic (=στεάτωση).
Θεραπευτική προσέγγιση
Πρόσφατα ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA) προχώρησε στην πρώτη έγκριση φαρμάκου για τη MASLD (ρεσμετιρόμη, Resmetirom) για ενήλικους ασθενείς που βρίσκονται στα προ-κιρρωτικά στάδια της νόσου. Εν τούτοις, η βέλτιστη διαχείριση των μεταβολικών συνοσηροτήτων (π.χ. παχυσαρκία, ΣΔτ2 κ.ά.), από τις οποίες πάσχουν συχνά οι ασθενείς με MASLD, παραμένει σημαντική παράμετρος των θεραπευτικών μας παρεμβάσεων. Επιπλέον, για τους ενήλικες με MASLD όλοι οι μεγάλοι επιστημονικοί οργανισμοί συνιστούν την τροποποίηση του τρόπου ζωής – συμπεριλαμβανομένης της απώλειας βάρους, καθώς και διατροφικές αλλαγές, σωματική άσκηση και φυσικά αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλ, ως τον ακρογωνιαίο λίθο της αντιμετώπισης των ασθενών με MASLD.
Ευάγγελος Χολόγκιτας
Η διαιτολογική θεραπεία
Επιστημονικοί οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικανικής Εταιρείας για τη Μελέτη των Νοσημάτων του Ηπατος (AASLD), της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη Μελέτη του Ηπατος (EASL) και άλλων ιατρικών φορέων, δίνουν τις δικές τους συστάσεις διατροφής και τρόπου ζωής για τη διαχείριση αυτών των παθήσεων, και για το διάστημα που οι καταστάσεις αυτές δεν αντιμετωπίζονται με συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή. Ακολουθεί μια επισκόπηση των οδηγιών:
Επισκόπηση οδηγιών για το λίπος στο συκώτι
Μείωση προσλαμβανομένων θερμίδων για απώλεια βάρους
Ο βασικότερος στόχος για την αντιμετώπιση της νόσου είναι η έστω και μέτρια απώλεια του σωματικού βάρους. Εστω και μία μείωση της τάξης του 5%-10% του συνολικού σωματικού βάρους θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματική, δεδομένου ότι η απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει την ιστολογία του ήπατος, να μειώσει το ηπατικό λίπος και να μειώσει τους δείκτες φλεγμονής και ίνωσης σε ασθενείς με MASLD/NAFLD. Γενικά συνιστάται θερμιδικό έλλειμμα 500-1.000 θερμίδων την ημέρα για να επιτευχθεί σταδιακή απώλεια βάρους.
Υιοθέτηση μεσογειακής δίαιτας Για τα περισσότερα μεταβολικά νοσήματα η σύγχρονη διαιτητική προσέγγιση περιλαμβάνει οδηγίες για διατροφικά πρότυπα. Και για τη MASLD η Μεσογειακή Διατροφή αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα πρότυπα. Το μεσογειακό πρότυπο δίνει έμφαση στα φρούτα, τα λαχανικά, τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τις άπαχες πρωτεΐνες (ιδιαίτερα από τα ψάρια), τα υγιεινά και «καλά» λίπη (ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς) και την περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος. Παράλληλα συνιστάται και η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, η οποία είναι επίσης ωφέλιμη αλλά μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματική από τη μεσογειακή δίαιτα για τη μείωση του λίπους στο ήπαρ. Σε αυτά τα διαιτολόγια υπάρχει περιορισμός των κορεσμένων λιπαρών αλλά και των πρόσθετων σακχάρων.
Χαρίλαος Δημοσθενόπουλος
Αποφεύγονται τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά (π.χ. κόκκινο κρέας, βούτυρο, γαλακτοκομικά με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά) και περιορίζονται τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα ζαχαρούχα ποτά και τα γλυκά.
Αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών
Οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν επίσης την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες, όπως δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και όσπρια. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στην πέψη, βελτιώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του σπλαχνικού λίπους, το οποίο σχετίζεται με τη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ.
Ενσωμάτωση πρωτεϊνών, ιδιαίτερα φυτικής προέλευσης
Στο διαιτολόγιο είναι σημαντικό να περιλαμβάνονται διαιτητικές πηγές πρωτεϊνών, όπως όσπρια, ξηροί καρποί, σπόροι, τόφου (στα φυτοφαγικά διαιτολόγια) παράλληλα με τα γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά και τα ψάρια. Οι φυτικές πρωτεΐνες είναι συχνά χαμηλότερες σε λίπος και παρέχουν ευεργετικά θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν τη λειτουργία του ήπατος.
Αποφυγή αλκοόλ ή ελαχιστοποίηση της πρόσληψης
Η πλήρης αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλης είναι ιδανική, καθώς ακόμη και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει τη βλάβη του ήπατος σε MASLD/NAFLD. Γνωρίζοντας πλέον ότι το αλκοόλ αυξάνει το οξειδωτικό στρες και τη φλεγμονή στο ήπαρ είναι σημαντικό να περιορίζεται δραστικά η κατανάλωσή του.
Τακτική Φυσική Δραστηριότητα
Παράλληλα με μια διατροφή με τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι σημαντική και μία τουλάχιστον 150 λεπτών μέτρια αερόβια δραστηριότητα εβδομαδιαίως, μαζί με προπόνηση με αντιστάσεις (βάρη) δύο φορές την εβδομάδα. Η άσκηση βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, μειώνει το ηπατικό λίπος και υποστηρίζει τη συνολική διαχείριση βάρους.
Κατανάλωση καφέ
Αν και για χρόνια ο καφές θεωρούνταν επιβαρυντικός, σύμφωνα με τις τρέχουσες οδηγίες 2-3 φλιτζάνια μαύρου καφέ (χωρίς γάλα και ζάχαρη) την ημέρα έχουν συσχετιστεί με μειωμένη ηπατική φλεγμονή και εξέλιξη της ίνωσης. Αυτό σχετίστηκε με το ότι ο καφές περιέχει αντιοξειδωτικά και ενώσεις που πιστεύεται ότι προστατεύουν τα ηπατικά κύτταρα.
