Από την Μπρίτζταουν μέχρι το Ναϊρόμπι και το Παρίσι, καμία χώρα δεν είναι άτρωτη στις επιδεινούμενες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Κάθε χρόνο που περνά, γινόμαστε μάρτυρες περισσότερων καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα. Το 2024, έχουν σημειωθεί μια σειρά από νέα ρεκόρ: οι πυρκαγιές στη Χιλή έχουν καταστρέψει περισσότερα από 14.000 σπίτια, οι ακραίες βροχοπτώσεις στη Βραζιλία έχουν αφανίσει 478 πόλεις και έχουν αφήσει άστεγους σχεδόν δύο εκατομμύρια ανθρώπους στο Μπανγκλαντές, ενώ τον Ιούλιο ο κόσμος γνώρισε την πιο ζεστή του μέρα.
Η Αφρική έχει συμβάλει μόνο στο 3% των ιστορικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ωστόσο υφίσταται μερικές από τις πιο σοβαρές καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα. Αυτές κοστίζουν τώρα στην ήπειρο 15 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, με ξηρασίες και πλημμύρες που οφείλονται στο κλίμα να έχουν προκαλέσει το 2023 επισιτιστική ανασφάλεια σε περισσότερους από 40 εκατομμύρια Αφρικανούς.
Πεπεισμένοι ότι καμία χώρα δεν πρέπει να βρίσκεται αντιμέτωπη με την επιλογή μεταξύ της καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης και της καταπολέμησης της φτώχειας, αποφασίσαμε να συμβάλουμε σε μια φιλόδοξη μεταρρύθμιση της διεθνούς χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής. Η Συμφωνία του Παρισιού για τους Ανθρώπους και τον Πλανήτη, η Πρωτοβουλία Μπρίτζταουν και η Διακήρυξη του Ναϊρόμπι επιδιώκουν να λύσουν ένα κομμάτι του παζλ.
Ενα βασικό κομμάτι που εξακολουθεί να υποχρησιμοποιείται είναι οι «εισφορές αλληλεγγύης». Τέτοιες πολιτικές είναι απαραίτητες για να διασφαλιστεί ότι όλοι συνεισφέρουν το μερίδιο που τους αναλογεί σε μια παγκόσμια προσπάθεια. Υπάρχουν τομείς της οικονομίας που είναι σε μεγάλο βαθμό υποφορολογημένοι αλλά μολύνουν τον πλανήτη. Αυτό ισχύει για τη θαλάσσια ναυτιλία, την αεροπορία και, φυσικά, τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, η οποία απολαμβάνει χαμηλούς πραγματικούς φορολογικούς συντελεστές λόγω των κρατικών επιδοτήσεων (συνολικού ύψους 7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο).
Αυτές οι εισφορές μπορούν να συμβάλουν με την κατανομή μεριδίου των εσόδων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Μια παγκόσμια εισφορά 0,1% στις συναλλαγές μετοχών και ομολόγων θα μπορούσε να εξασφαλίσει έως και 418 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Ενας φόρος στη ναυτιλία 100 δολαρίων ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα θα μπορούσε να συγκεντρώσει 80 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Ενας φόρος για την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων ύψους 5 δολαρίων ανά τόνο CO2 θα μπορούσε να οδηγήσει στη συγκέντρωση 210 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Ακόμη και μια μερική ανακατανομή μέσω των εισφορών αλληλεγγύης θα εξασφάλιζε μια μεγάλη πηγή προβλέψιμης χρηματοδότησης για το κλίμα για αυτές τις χώρες, συμπληρώνοντας έτσι τις ροές επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας χωρίς να αυξάνει το υπάρχον χρέος.
Τα οφέλη θα ήταν σημαντικά. Παρά το γεγονός ότι η Αφρική είναι κλιματικά ευάλωτη, παρά τις τεράστιες δυνατότητές της να αξιοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κρίσιμα ορυκτά, και τον ρόλο της ως παγκόσμιας καταβόθρας άνθρακα, η ήπειρος λαμβάνει πολύ λιγότερη χρηματοδότηση για το κλίμα από ό,τι χρειάζεται. Οι εισφορές αλληλεγγύης θα μπορούσαν να παρέχουν τη χρηματοδότηση που απαιτείται για την προώθηση της πράσινης ανάπτυξης στην Αφρική και σε όλο τον κόσμο, ειδικά σε ευάλωτες χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος και μικρά κράτη με μικρό δημοσιονομικό περιθώριο για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας ή ανάληψης δράσης για το κλίμα.
Αυτές οι εισφορές υπάρχουν ήδη. Περισσότερες από 30 χώρες εφαρμόζουν επί του παρόντος φόρο χρηματοοικονομικών συναλλαγών και τουλάχιστον 21 έχουν εισφορά στα αεροπορικά εισιτήρια. Επιπλέον, ακόμη και πρωτοβουλίες μικρής κλίμακας όπως τα Διεθνή Ταμεία Αποζημίωσης Ρύπανσης από Πετρέλαιο καταδεικνύουν τη σκοπιμότητα ενός διεθνούς μηχανισμού αναδιανομής. Η αναπαραγωγή και η κλιμάκωση αυτών των μοντέλων απαιτούν περαιτέρω διεθνή συνεργασία για τον περιορισμό των στρεβλώσεων της αγοράς και τη διατήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού.
Για τον σκοπό αυτό, ξεκινήσαμε την Ομάδα Εργασίας Global Solidarity Levies πέρυσι στην COP28. Με 13 χώρες – μέλη ήδη, η ειδική ομάδα εξετάζει τις δυνατότητες επιβολής εισφορών στη ναυτιλία, την αεροπορία, τα ορυκτά καύσιμα και τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές, ενώ διερευνά και επιλογές όπως εισφορές σε πλαστικά ή κρυπτονομίσματα. Στις αρχές του 2025, θα παρουσιάσουμε δημόσια μια δέσμη συγκεκριμένων προτάσεων με αυστηρές εκτιμήσεις των επιπτώσεων. Αυτές θα είναι επεκτάσιμες – συγκεντρώνοντας τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως – και θα συνοδεύονται από σαφείς εκτιμήσεις πιθανών εξωτερικών επιδράσεων.
Καθώς πηγαίνουμε προς την COP30 στο Μπελέμ της Βραζιλίας, το επόμενο έτος, η πολιτική ηγεσία είναι απαραίτητη για την επιτυχία της πρωτοβουλίας. Η COP29 αυτόν τον μήνα θα προσφέρει την κατάλληλη ευκαιρία να συζητήσουμε τις επιλογές μας και να βρεθούμε σε τροχιά επιτυχίας. Το σχέδιό μας είναι να διοργανώσουμε μια ειδική εκδήλωση για τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, προκειμένου να υποστηρίξουμε περαιτέρω τον συνασπισμό μας για εισφορές αλληλεγγύης. Αυτή είναι μια κρίσιμη ευκαιρία για να διασφαλιστεί ότι ο Νέος Συλλογικός Ποσοτικοποιημένος Στόχος των Ηνωμένων Εθνών για τη χρηματοδότηση του κλίματος ενσωματώνει εισφορές αλληλεγγύης και ξεκλειδώνει τις ροές χρηματοδότησης για το κλίμα που είναι τόσο φιλόδοξες όσο και δίκαιες.
Οταν πρόκειται για πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης, οι ειδικοί αναφέρουν συχνά την «καινοτόμο χρηματοδότηση». Στην περίπτωση των παγκόσμιων εισφορών αλληλεγγύης, η μόνη καινοτομία που απαιτείται είναι η φιλόδοξη ηγεσία σε μια επαρκή βάση χωρών. Ενόψει της COP29, καλούμε όλες τις κυβερνήσεις να συμμετάσχουν στον συνασπισμό μας και χαιρετίζουμε την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών, ηγετικών στελεχών της επιχειρηματικής κοινότητας και πολυμερών θεσμών.
Οι συγγραφείς συμπροεδρεύουν στην Task Force Global Solidarity Levies. Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι πρόεδρος της Γαλλίας, η Μία Αμόρ Μότλι είναι πρωθυπουργός των Μπαρμπάντος και ο Γουίλιαμ Ρούτο είναι πρόεδρος της Κένυας
