Πολιτιστικοί πόλεμοι

Η πρόσβαση στο κέντρο της Θεσσαλονίκης τα τελευταία χρόνια έχει δυσκολέψει πολύ. Η πόλη μεγάλωσε, το κυκλοφοριακό επιβαρύνθηκε, όσο οι πολιτικές και οι δημοτικές ηγεσίες συζητούσαν ατέρμονα πώς θα το λύσουν. Κατά καιρούς, απορρίφθηκαν πολλά σχέδια ώσπου να προκριθεί η λύση του μετρό – και πάλι όμως το έργο πέρασε από σαράντα κύματα, ώσπου να ολοκληρωθεί η πρώτη βασική γραμμή.

Από την άποψη αυτή, το μετρό Θεσσαλονίκης, που θα αρχίσει να λειτουργεί στις 30 του μήνα, είναι ένα σπουδαίο έργο. Θα περιμένουμε προφανώς να δούμε το συγκοινωνιακό και το κοινωνικό του αποτύπωμα. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το έργο ολοκληρώθηκε κόντρα σε μια διαμαρτυρία που πήρε διαστάσεις κινήματος δήθεν για τη σωτηρία αρχαιοτήτων οι οποίες υποτίθεται ότι θα καταστρέφονταν. Η διαμαρτυρία αυτή, που είχε ιδιοτελή κομματικά κίνητρα, κατάφερε να βρει υποστηρικτές σε κύκλους της «προοδευτικής διανόησης», οι οποίοι διαμαρτύρονταν κατά της μεταφοράς των αρχαιολογικών ευρημάτων του σταθμού Βενιζέλου και της επανασυναρμολόγησής τους και ένταξής τους στην τελική μορφή του. Παρά τις διαμαρτυρίες, ο ηθικολογικός τρόπος των οποίων υιοθέτησε ανοίκειους χαρακτηρισμούς ακόμα και κατά αξιοσέβαστων καθηγητών του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου που γνωμοδότησαν υπέρ της λύσης η οποία δόθηκε, το έργο τελικά ολοκληρώθηκε. Τα αρχαία ήδη έχουν επανατοποθετηθεί, ενώ όσοι έχουν δει το αποτέλεσμα μιλούν για τη μόνιμη έκθεσή τους σε ένα νέο τοπόσημο, που θα λειτουργεί και ως ζωντανό μουσείο της ιστορικής εξέλιξής της.

Ολα καλά δηλαδή ώσπου, χθες, ο υπουργός Συγκοινωνιών Χρήστος Σταϊκούρας έδωσε στη δημοσιότητα το λογότυπο του μετρό Θεσσαλονίκης. Ενα μι ελληνικό, πεζό πλάγιο σε κύκλο, που μοιάζει με παλαιογραφικό γράμμα ή (για όσους γνωρίζουν τυπογραφία) θυμίζει τη γραμματοσειρά bodoni. Ο υπουργός είπε βέβαια και μια παρόλα, ότι το σήμα αναδεικνύει το βυζαντινό παρελθόν – κάτι που θέλει πολλή φαντασία για να το πιστέψεις.

Ο Σταϊκούρας όμως είναι πολιτικός, όχι ιδιαίτερα εμπνευσμένος. Ηθελε να κολακέψει τους Θεσσαλονικείς, να τους μιλήσει όπως τους μιλάνε κατά κανόνα οι ντόπιοι πολιτικοί τους. Φυσικά, είπε αερολογίες. Επειδή όμως, ούτως ή άλλως, τον περίμεναν στη γωνία, αμέσως μετά ξεκίνησε ένας πολιτιστικός πόλεμος που, αυτή τη στιγμή, εξελίσσεται στο Διαδίκτυο με κατηγορίες για κακό λογότυπο, για αντιλειτουργικό, για έργο που δόθηκε με απευθείας ανάθεση, παρότι είχε νωρίτερα προκηρυχθεί διαγωνισμός ο οποίος κηρύχθηκε άγονος, κ.λπ.

Πόλεμος με άσφαιρα. Οι πολιτιστικοί πόλεμοι είναι υποκειμενικές προσεγγίσεις θεμάτων που δεν αφορούν παρά αυτούς που τους κάνουν. Η ουσία είναι ότι το λογότυπο είναι πρωτότυπο και δεν αντιγράφει ανάλογα άλλα. Κάποιοι είδαν επιρροές, θα ήταν όμως παράλογο ένα μι ελληνικό να μην έχει χρησιμοποιηθεί και αλλού στον μεγάλο κόσμο, που μας είναι προσιτός μέσα από το Διαδίκτυο. Στο κάτω κάτω, αυτό θα είναι το σήμα ενός νέου δημόσιου συγκοινωνιακού έργου, από μόνο του θα αποκτήσει τη δυναμική του έργου που εκφράζει. Αν το μετρό επιδράσει θετικά στην πόλη, το σήμα του θα εκφράζει αυτή τη θετική εξέλιξη, ανεξαρτήτως αισθητικών προτιμήσεων και αντιρρήσεων. Τα υπόλοιπα είναι ακόμα ένα επεισόδιο γκρίνιας ή και εχθροπάθειας.

Από μια μικρή έρευνα, μάλιστα, βρήκα ότι πολλοί από όσους συμμετέχουν στον πολιτιστικό αυτόν πόλεμο, ιδίως Θεσσαλονικείς, είχαν συμμετάσχει ενεργά στο κλίμα εχθροπάθειας για τον σταθμό Βενιζέλου, ενώ παλαιότερα δεν είπαν κάτι για τη μεγάλη παράσταση Τσίπρα, με το βαγόνι που αναπαριστούσε την κίνηση στην Εκθεση ή με τα ψεύτικα εκδοτήρια από μουσαμά.

Στην ουσία, δηλαδή, κήρυξαν έναν ακόμα πολιτιστικό πόλεμο από μουσαμά.