Στις 30 Νοεμβρίου ξεκινά – επιτέλους! – τις διαδρομές του το μετρό της Θεσσαλονίκης. Και επειδή πολύ ασχοληθήκαμε με τα της αποπεράτωσής του, ας πάμε πίσω, στις απαρχές της ιδέας κατασκευής του ως μια ακόμη απόδειξη για το πόσο, σε αυτόν τον τόπο, απέχει η σκέψη από την πράξη. Σε αυτό το flashback λοιπόν συναντάμε δύο νεαρές γυναίκες, την Παρασκευή Αδάμ και τη Δόμνα Σαββόγλου, που έμεναν στην οδό Ολυμπιάδας στο κέντρο της πόλης και στις 18 Αυγούστου ήθελαν να… λουστούν. Πότε; Το 1917. Αναψαν λοιπόν φωτιά για να ζεστάνουν νερό. Μια σπίθα έπεσε στο κάπως ξεχαρβαλωμένο ξύλινο πάτωμα και από εκεί στον από κάτω χώρο που ήταν στάβλος. Το χόρτο που ήταν η τροφή των αλόγων – εύφλεκτο υλικό γαρ – λαμπάδιασε αμέσως. Ετσι ξεκίνησε η μεγάλη πυρκαγιά που εξαπλώθηκε αμέσως σε όλη την πυκνοκατοικημένη και πυκνοχτισμένη πόλη όπου εκείνη την εποχή ο πληθυσμός της είχε διπλασιαστεί λόγω των συμμαχικών στρατευμάτων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το αποτέλεσμα ήταν να καούν 9.500 σπίτια και πολλά δημόσια κτίρια και να μείνουν άστεγοι οι μισοί σχεδόν από τους μόνιμους κατοίκους της Θεσσαλονίκης.

Η πόλη λοιπόν έπρεπε, στην πραγματικότητα, να επανασχεδιασθεί και να ανοικοδομηθεί. Οι πολεοδόμοι Τομ Μόουσον και Ερνέστ Εμπράρ είχαν προνοήσει για ένα σύστημα υπόγειων σιδηροδρόμων που θα συνέδεε το κέντρο με τα περίχωρα. Και όπως πολλά σε αυτήν τη χώρα, έμεινε στα χαρτιά. Για εξήντα περίπου χρόνια αφού το 1976 μπήκε, από τον νομάρχη Κωνσταντίνο Πυλαρινό στον προϋπολογισμό με κωδικό «Μετρό Θεσσαλονίκης». Αλλά και πάλι έμεινε στα χαρτιά. Δέκα χρόνια αργότερα, ο τότε δήμαρχος Σωτήρης Κούβελας, σε μία κίνηση «ηρωικής κόντρας» με την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, ξεκίνησε τη διάνοιξη μίας σήραγγας που έμεινε έτσι να χάσκει για πολλά χρόνια και καταγράφηκε στην ιστορία της πόλης ως «η τρύπα του Κούβελα».

Το 1992 υπήρξε ο πιο επίσημος έως τότε σχεδιασμός του έργου, προκρίθηκαν και ανάδοχοι αλλά ένας εξ αυτών πτώχευσε, η αρχική συμφωνία ακυρώθηκε και τελικά μία νέα σύμβαση επικυρώθηκε από τη Βουλή το 1999. Αλλά και πάλι ακυρώθηκε διότι δεν εξασφαλίσθηκαν οι απαραίτητοι πόροι. Μέχρι το 2003 που αποφασίσθηκε να προχωρήσει ως έργο του ελληνικού Δημοσίου. Το 2006 ξεκίνησαν οι εργασίες με προοπτική να έχουν ολοκληρωθεί το 2012. Εν τω μεταξύ μεσολάβησε η κρίση, εταιρείες πτώχευσαν και άρχισαν και οι προσφυγές με πιο σημαντική αυτή της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης που αρνιόταν να παραχωρήσει εκτάσεις που της ανήκαν και το έργο σταμάτησε για δύο χρόνια. Και άλλες ενστάσεις και άλλες προσφυγές, άλλες ανάδοχες εταιρείες, το 2017 ξεκίνησαν και πάλι τα γεωτρύπανα και το 2018 ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εγκαινίασε τους γνωστούς μουσαμάδες και

τις… γιγαντοαφίσες που απεικόνιζαν τα δήθεν εκδοτήρια. Ενα χρόνο αργότερα ξεκίνησε νέο «σίριαλ» με επίσημο, μάλιστα, τίτλο: «Εγκλημα στον σταθμό Βενιζέλου». Που αφορούσε την προσωρινή απομάκρυνση αρχαιοτήτων από τον υπό κατασκευή συγκεκριμένο σταθμό και χρησιμοποιήθηκε ως «σκανδάλη» από την αντιπολίτευση. Οι αρχαιότητες απομακρύνθηκαν, επανατοποθετήθηκαν, οι εργασίες ευοδώθηκαν και έτσι τέλειωσε μία ακόμη «ελληνική περιπέτεια» που κράτησε 106 χρόνια.

Στο ίδιο έργο θεατές

Και να ‘ταν η πρώτη φορά που από την αρχική ιδέα έως την εφαρμογή της μεσολαβούν πολλές δεκαετίες, ενίοτε και αιώνες; Για παράδειγμα από τις αρχές του 19ου αιώνα, στα νησιά και ιδιαίτερα στις Σποράδες, ο θεσμός της προίκας που ήθελε να προικίζεται μόνο το πρώτο κορίτσι, περιθωριοποιούσε τις άλλες κόρες που είτε έμεναν στο σπίτι να γηροκομούν τους γονείς τους, είτε κατέφευγαν σε μοναστήρια. Το 1836 η δημογεροντία της Σκοπέλου έστειλε επιστολή στην τότε κυβέρνηση ζητώντας να καταργηθεί η προίκα επειδή δημιουργούσε «πολίτες δύο ταχυτήτων». Τελικά, η προίκα καταργήθηκε το 1983.

Το 1901 και το 1903, στα «Ευαγγελικά» και στα «Ορεστειακά» αντίστοιχα, οι πολίτες σκοτώνονταν στους δρόμους ζητώντας την καθιέρωση της δημοτικής. Η δημοτική έγινε η επίσημη εκπαιδευτική γλώσσα το 1976.