Η ώρα είναι 7.45 μ.μ. και το κουδούνι έχει χτυπήσει σε μια τάξη στο 2ο νυχτερινό σχολείο της Αθήνας.

Και ο κόσμος της κλασικής Ελλάδας καλεί τον συνταξιούχο που έχει απλώσει τακτοποιημένα τη μολυβοθήκη και τα βιβλία του σε ένα μικροσκοπικό ξύλινο θρανίο.

« Οτιδήποτε μαθαίνω είναι ενδιαφέρον», λέει ο Βασίλης Παναγιωταρόπουλος. «Το να βρίσκομαι εδώ ανοίγει το μυαλό», λέει ο συνταξιούχος στον Guardian.

Με το σκούρο κοστούμι του και τα γυαλισμένα του παπούτσια, ο κύριος Παναγιωταρόπουλος είναι μακράν ο γηραιότερος μαθητής στο σχολείο του κέντρου της Αθήνας.

Τουλάχιστον οι μισοί από τους συμφοιτητές του έχουν την ηλικία των εγγονιών του.

Από μικρός στη δουλειά

«Έφυγα σε ηλικία 12 ετών για να βοηθήσω τον πατέρα μου στα χωράφια», λέει αναπολώντας τα παιδικά του χρόνια σε ένα χωριό της Πελοποννήσου.

«Αλλά στο μυαλό και στην ψυχή μου είχα πάντα τη λαχτάρα να επιστρέψω. Είναι μια επιθυμία που δεν έφυγε ποτέ».

Όταν έγινε 80 ετών, ο πρώην ιδιοκτήτης ταβέρνας είπε στη σύζυγό του, Μαρία, μια συνταξιούχο μοδίστρα, ότι επιτέλους θα έκανε πράξη αυτή την επιθυμία.

Μετά από σχεδόν πέντε δεκαετίες εργασίας ως μάγειρας και λειτουργίας της επιχείρησής του στην ελληνική πρωτεύουσα, πέρασε πέρυσι τις σιδερένιες πύλες του 2ου νυχτερινού σχολείου.

Σήμερα είναι εγγεγραμμένος σε μια τάξη που συνήθως παρακολουθεί ένας 15χρονος, μια σκέψη που κάνει το πρόσωπό του να σχηματίζει μια ρυτίδα χαμόγελου πριν ξεσπάσει στς γέλια.

«Αχ, να είσαι και πάλι 15 ετών», λέει. «Πάντα είχα αυτό το όνειρο να είμαι γεμάτος γνώσεις, αλλά ποτέ δεν πίστευα ότι θα ερχόταν η μέρα που θα το ζούσα πραγματικά».

Σημαιοφόρος

Η απόφαση του Παναγιωταρόπουλου που άλλαξε τη ζωή του έγινε viral, όταν ως σημαιοφόρος που ηγήθηκε μιας σχολικής παρέλασης για τον εορτασμό της επετείου της 28ης Οκτωβρίου .

«Του δόθηκε η τιμή να μεταφέρει τη σημαία επειδή ήταν ο καλύτερος μαθητής της τάξης», λέει η Ευαγγελία Πατεράκη, η διευθύντρια του σχολείου.

«Είναι εξαιρετικά επιμελής και προσφέρει τόσα πολλά στους άλλους μαθητές. Είναι πολύ συγκινητικό να βλέπεις ανθρώπους που δεν είχαν την ίδια ευκαιρία, που έπρεπε να δουλέψουν, να επιστρέφουν στο σχολείο.

Και είναι επίσης ένα μάθημα. Πήγα και σπούδασα στο εξωτερικό, τα παιδιά μου πήγαν στο πανεπιστήμιο και βρήκαν καλές δουλειές. Θεωρείς αυτά τα πράγματα δεδομένα μέχρι να συναντήσεις εκείνους που δεν είχαν τέτοιες δυνατότητες».

Συρρίκνωση του πληθυσμού

Σε ένα έθνος του οποίου ο πληθυσμός προβλέπεται να συρρικνωθεί δραστικά κατά το επόμενο τέταρτο του αιώνα, η απόφαση του συνταξιούχου έχει κάποια απήχηση.

Μέχρι το 2050, περίπου το 35% του πληθυσμού της Ελλάδας θα είναι άνω των 65 ετών, σύμφωνα με τη Eurostat.

«Σε κοινωνίες όπως η δική μας όπου το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, στέλνει ένα μήνυμα στους ανθρώπους της ίδιας ηλικίας ότι στη ζωή δεν είναι ποτέ αργά», λέει ο δρ Παύλος Μπαλτάς, δημογράφος στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

«Αλλά βοηθά επίσης τους νεότερους σε ηλικία να αντιμετωπίσουν τον ηλικιακό ρατσισμό».

Ηρθε η ώρα, λέει, να επαναπροσδιορίσουμε τους «τεχνητούς δείκτες» που οριοθετούν τη διαδικασία της γήρανσης.

«Ο ορισμός του 65ου έτους ως αφετηρία του γήρατος είναι πολύ τεχνητός και θα πρέπει να τον επανεξετάσουμε», λέει. «Εξάλλου, το 65 είναι το νέο 75ο έτος σε μια εποχή που όλοι ζούμε περισσότερο».

Η Ελλάδα καταγράφει κατά μέσο όρο 70.000 γεννήσεις το χρόνο, αλλά ο ετήσιος ρυθμός θανάτων, που εκτιμάται σε 140.000, είναι διπλάσιος.

Τα μειωμένα ποσοστά γονιμότητας είναι τέτοια που, όπως και στην Ιταλία, τα σχολεία σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας έχουν αναγκαστεί να κλείσουν λόγω έλλειψης μαθητών.

Η χαρά της μάθησης

Ο Παναγιωταρόπουλος, πατέρας δύο κοριτσιών που πήγαν και οι δύο στο πανεπιστήμιο, λέει ότι «ανυπομονεί» να γίνει απόφοιτος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τον Ιούνιο.

«Τα αγαπημένα μου μαθήματα είναι η αρχαία ελληνική γλώσσα και τα μαθηματικά», λέει.

«Υπάρχουν πράγματα, γεγονότα που έχουν μπερδευτεί λίγο στο μυαλό μου. Για παράδειγμα, δεν ήμουν σίγουρος, πριν, πότε ξεκίνησε ή τελείωσε η βυζαντινή αυτοκρατορία. Είναι τόσο υπέροχο να έχω απαντήσεις».

Η κυβέρνηση λέει ότι είναι αποφασισμένη να ενισχύσει τα νυχτερινά σχολεία, τη στιγμή που αλλού στην Ευρώπη έχουν σχεδόν πάψει να υπάρχουν. Το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας έχει περιγραφεί ως «ωρολογιακή βόμβα» από τον πρωθυπουργό.

«Επικεντρωνόμαστε στις ανάγκες και τις απαιτήσεις των μαθητών που αποφοιτούν από αυτά, καθώς και του διδακτικού προσωπικού», δηλώνει η υφυπουργός Παιδείας Ζέττα Μακρή στον Guardian.

«Είναι πραγματικά αξιέπαινο όταν οποιοσδήποτε ενήλικας, σε οποιαδήποτε ηλικία, αποφασίζει να επιστρέψει σε ένα σχολικό θρανίο… αυτά τα όνειρα, η προσπάθεια και η πίστη αξίζουν κάθε στήριξη».

Αλλά ο Παναγιωταρόπουλος, ο οποίος, όπως τόσοι πολλοί της γενιάς του στη μαστιζόμενη από τη φτώχεια δεκαετία του 1950, εγκατέλειψε τη ζωή στην ύπαιθρο για την πόλη, δεν θέλει ούτε να θεωρείται πρότυπο μαθητή ούτε παράδειγμα προς μίμηση.

«Η αλήθεια είναι ότι ήμουν πάντα περίεργος και παπλά άντα μου άρεσε να διαβάζω», λέει.

«Αλλά αν θέλετε να γράψετε ότι τα όνειρα δεν τελειώνουν, ότι ακόμα και στην ηλικία μου μπορούν να γίνουν πραγματικότητα, δεν έχω πρόβλημα».