Κληρονομιά και Όραμα: Η Υποτροφία Άλντους στηρίζει φοιτητές με τυφλότητα

Μία μοναδική πρωτοβουλία άξια προσοχής, αποτελεί η υποτροφία «Aldous Family Accessibility Expendable Scholarship». Η εν λόγω υποτροφία ξεκίνησε το 2023 και φιλοξενείται από το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος για να στηρίξει φοιτητές με τυφλότητα που ξεχωρίζουν για τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις. Η υποτροφία καλύπτει πλήρως τα δίδακτρα για το πρόγραμμα σπουδών της επιλογής τους στο Deree, με διάρκεια έως πέντε χρόνια.

Η υποτροφία δημιουργήθηκε από τον Αλέξανδρο Άλντους, απόφοιτο του Pierce, προς τιμήν των γονιών του, Ευγένιου Ραλφ Άλντους και Δρ Ελευθερίας Μπερνιδάκη-Άλντους. Η Δρ Μπερνιδάκη-Άλντους, τυφλή από την ηλικία των τριών, υπήρξε πρωτοπόρος, ως η πρώτη μαθήτρια με τυφλότητα στο Pierce, καταρρίπτοντας τα εμπόδια της εποχής. Η διαδρομή της αποτέλεσε έμπνευση, τόσο για την προώθηση της ισότητας στην εκπαίδευση όσο και για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Περισσότερα όμως για αυτήν τη μοναδική ιστορία έμπνευσης από την ίδια την πρωταγωνίστρια, την Δρ Ελευθερία Μπερνιδάκη-Άλντους παρακάτω.

Τι σημαίνει για εσάς μία εκπαιδευτική υποτροφία για φοιτητές με τυφλότητα; Πώς ακριβώς μπορεί να βοηθήσει είτε πρακτικά είτε ψυχολογικά, έναν τυφλό φοιτητή;

Για μένα σημαίνει πάρα πολλά πράγματα. Καταρχήν σημαίνει την ευκαιρία να σπουδάσει ένας φοιτητής ή φοιτήτρια με αυτή την υποτροφία της οικογένειας Aldous. Δηλαδή με μια προσφορά δική μας που είναι εν μέρει επιστροφή των δικών μου ευκαιριών που σπούδασα με υποτροφίες. Άρα τα 3 μου παιδιά, ο Αλέξανδρος, η Αριάδνη, ο Αντώνιος και ο σύζυγός μου, για πολλούς λόγους συναποφασίσαμε να δοθεί μια τέτοια υποτροφία, σηματοδοτώντας ένα είδος ευκαιρίας ζωής, μια που θεωρούμε ότι οι σπουδές οδηγούν και στην εργασία και στην κοινωνική συμπερίληψη.

Εδώ να σημειώσω ότι ο σύζυγός μου Ralf Aldous που δίδαξε χρόνια στο Deree και εγώ που δίδαξα επίσης πολλά χρόνια στο Deree, αγαπάμε αυτόν τον χώρο, ξέρουμε την ποιότητα της δουλειάς που γίνεται εκεί και νομίζουμε ότι θα μπορέσει να την αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία ένας τυφλός φοιτητής ή φοιτήτρια που θα διαλέξει αυτή την υποτροφία και που θα επιλεγεί γι’ αυτό.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την υποτροφία «Aldous Family Accessibility Expendable Scholarship» και τι ακριβώς περιλαμβάνει;

Η ιδέα προέκυψε ακριβώς από το γεγονός ότι ξέραμε πολύ καλά το Κολλέγιο, το οποίο έδωσε και σε μένα την ευκαιρία ως μαθήτρια από την πρώτη γυμνασίου να φοιτήσω με υποτροφία. Προηγουμένως, στο δημοτικό, ήμουνα μαθήτρια στον Οίκο Τυφλών και φανταστείτε πόσο μεγάλη ευκαιρία ήταν αυτή, για πρώτη φορά να συμβεί και με πρωτοβουλία εκπαιδευτικών, συγκεκριμένα της δασκάλας του οίκου τυφλών Κυριακής Νικολαΐδου και της Διευθύντριας του Αμερικανικού Κολλεγίου Κοραλίας Κροκοδείλου, ανθρώπων εμπνευσμένων που μπορούσανε να ενεργήσουν πέρα από τα κατεστημένα της εποχής.

Εμένα λοιπόν μου δόθηκε για πρώτη φορά η ευκαιρία με αυτήν την υποτροφία, να σπουδάσω στο Pierce και μετά από αυτό να σπουδάσω στην Αμερική, στη συνέχεια να εργαστώ εκεί ως καθηγήτρια πανεπιστημίου, να επιστρέψω στην Ελλάδα και να εργαστώ για πάρα πολλά χρόνια και στο Deree ως καθηγήτρια πανεπιστημίου.

Σκεφτήκαμε ότι είναι καιρός, αφού μπορούμε να δώσουμε το παράδειγμα ότι και στον ιδιωτικό τομέα, σε κατάλληλο και καλό ακαδημαϊκό χώρο πρέπει να μπορούν να σπουδάσουν τυφλοί φοιτητές και φοιτήτριες. Εδώ να σημειώσουμε ότι η διδασκαλία γίνεται στα αγγλικά και φυσικά ο υποψήφιος ή η υποψήφια που θα κάνει την αίτηση πρέπει να γνωρίζει αγγλικά ώστε να γίνει δεκτός, εάν και εφόσον πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για όλους τους υποψήφιους φοιτητές που επιθυμούν να σπουδάσουν στο Deree.

Στην επόμενη ερώτηση, μου έχετε απαντήσει ήδη στο ένα σκέλος, παρόλα αυτά θα σας τη θέσω ολόκληρη: θέλω να μου πείτε, ποια είναι η δική σας εμπειρία από αυτό το ακαδημαϊκό ταξίδι; Εκεί που θα ήθελα να επικεντρωθείτε περισσότερο είναι στο πόσο έχουν αλλάξει τα δεδομένα για ένα τυφλό φοιτητή, από όταν εσάς σας δόθηκε η ευκαιρία ουσιαστικά να ανοίξετε ακαδημαϊκά τα φτερά σας, πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα από τότε έως και σήμερα;

Πολύ καλή ερώτηση και όπως καταλαβαίνετε είναι πολύ μεγάλη και η απάντηση που μπορεί να δοθεί για αυτό.

Έχοντας πει κάποια πράγματα για το ακαδημαϊκό σας ταξίδι, μπορείτε να μας πείτε από τότε που εσείς ξεκινήσατε αυτό το ταξίδι, πόσο θεωρείτε ότι έχουν αλλάξει τα πράγματα;

Στα πρώτα μου χρόνια, στην Κρήτη, ο νόμος τότε και για πάρα πολλά χρόνια μετά ήταν πολύ περιοριστικός, συγκεκριμένα απαγορευτικός για την συμπερίληψη των παιδιών με τυφλότητα στα κανονικά σχολεία, στα σχολεία δηλαδή της γειτονιάς της κάθε περιοχής. Διότι ίσχυε ο Νόμος περί ελλείψεως αρτιμελείας, και ο μόνος τρόπος τότε για να πάει σχολείο ένα παιδάκι που ήτανε τυφλό ήταν σε ένα από τα 2 ειδικά σχολεία. Το ένα λεγόταν τότε Οίκος Τυφλών στην Καλλιθέα Αττικής, σήμερα λέγεται ΚΕΑΤ – Κέντρο Εκπαίδευσης & Αποκατάστασης Τυφλών και το άλλο η σχολή Ήλιος στη Θεσσαλονίκη.

Τότε τι σήμαινε αυτό; Είναι πολύ σημαντικό να το πω επειδή πολύ σωστά ρωτήσατε τι έχει αλλάξει. Τότε λοιπόν, σήμαινε ότι ένα παιδάκι που ήθελε να πάει σχολείο και οι γονείς του ήταν φωτισμένοι αρκετά για να το αφήσουν να φύγει μακριά τους, έπρεπε να πάει εσώκλειστό σε ένα από τα δύο σχολεία και να είναι μακριά από την οικογένεια.

Βεβαίως, μπορεί τώρα να μιλάμε για μένα, αλλά μέσω της δικής μου ιστορίας, λέμε μια μεγαλύτερη ιστορία. Τότε λοιπόν, ήταν θλιβερό να φύγω από την οικογένειά μου, αλλά ήτανε ταυτόχρονα πηγή χαράς και μεγάλη ικανοποίηση, καθότι είχα απόλυτη συνείδηση αυτού του γεγονότος, αυτής της ευκαιρίας. Να πάω σχολείο κανονικά και να σπουδάσω, καθότι στο χωριό μου είχα παρακολουθήσει άτυπα όλα τα μαθήματα προφορικά, χωρίς να αισθάνομαι όμως ότι είμαι μία κανονική μαθήτρια.  Όταν λοιπόν πήγα στον Οίκο Τυφλών στο δημοτικό, ήμουνα πολύ χαρούμενη, γιατί τότε αρχίζει ουσιαστικά η εκπαίδευση, συνεχίζει με την υποτροφία που σας ανέφερα προηγουμένως και ξεκινάει με αυτή αυτό το ταξίδι ζωής. Πραγματικά, η πρώτη μου υποτροφία στο Pierce μου έδωσε αυτήν την ευκαιρία για αυτό το ταξίδι. Τότε έμαθα αγγλικά και εκεί συνέλαβα την ιδέα του να σπουδάσω στην Αμερική, που ήταν ακριβώς το επόμενο βήμα. Γιατί, με βοήθησε πάρα πολύ το περιβάλλον του κολλεγίου, οι καθηγητές και οι συμμαθήτριές μου, που μου έδωσε την ευκαιρία να αξιοποιήσω το χαρακτηριστικό μου, που ήταν να θεωρώ ότι μπορεί να κάνω ότι σκεφτώ.

Ουσιαστικά,  το περιβάλλον στο Κολλέγιο ήταν αυτό που σας έδωσε ώθηση να ξεπεράσετε τα εμπόδια και να διεκδικήσετε το όνειρό σας, για μια συνέχεια στην Αμερική και όλο αυτό που επακολούθησε;

Κοιτάξτε επειδή είναι όλα αλληλένδετα. Το Pierce λοιπόν ήταν ο χώρος που εγώ είχα την πρώτη μου ευκαιρία συμπερίληψης, γιατί όλες οι μαθήτριες, τότε ήταν θηλέων, δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία με τυφλό παιδί, πριν από μένα. Επομένως, η δική μου συμμετοχή στο σχολείο αυτό ήταν ένα είδος πειράματος. Αυτό βοήθησε και εμένα να αξιοποιήσω τις δυνατότητές μου, πολύ περισσότερο από το αν πήγαινα σε ένα δημόσιο σχολείο, που στη δική μου περίπτωση θα ήταν μόνο της Καλλιθέας. Στο Κολέγιο μαθαίναμε αγγλικά, είχαμε ευκαιρίες για έξω-σχολικές δραστηριότητες. Φανταστείτε ότι την εποχή που ήμουνα εγώ μαθήτρια, υπήρξα και Εκπρόσωπος Τάξεως στη Συντακτική επιτροπή της έκδοσης του σχολικού περιοδικού Φωτεινές Ημέρες.

Στο Pierce, όλοι οι καθηγητές μου και η διοίκηση ήτανε σε συνεχή συνεννόηση μαζί μου, για την κάλυψη των αναγκών μου και ό,τι ήταν απαραίτητο ώστε κάνω τη δουλειά μου. Άρα είχα αναπτύξει αυτή την αυτοπεποίθηση από την εμπειρία μου ως μαθήτρια του Pierce.  Όταν λοιπόν είδα ότι πολλές συμμαθήτριές μου επέλεγαν να κάνουν αιτήσεις για την Αμερική, σκέφτηκα: γιατί να μην το κάνω και εγώ;

Ουσιαστικά το περιβάλλον έκανε τα πάντα να σας μοιάζουν εφικτά.

Ναι, έκανε να μου μοιάζουνε εφικτά, όχι ότι ήτανε στην πραγματικότητα και ούτε ήταν και τόσο εύκολα. Οπότε, έρχομαι εδώ να σας απαντήσω στο πώς και εάν άλλαξαν τα πράγματα από τότε μέχρι τώρα.

Φανταστείτε θεσμικά έχουν αλλάξει πολλά πράγματα, όπως η νομοθεσία. Επίσης, έχει αλλάξει πολύ η τεχνολογία, όπου για παράδειγμα με το ΑΙ μπορώ να διαβάσω, βασικά να ακούσω τα κείμενα με τεχνητή φωνή, κρατώντας ένα οποιοδήποτε κινητό στο χέρι. Επιστρέφοντας στη νομοθεσία, που δεν έδινε δικαίωμα σε ένα τυφλό παιδί να παρακολουθήσει ένα κανονικό σχολείο, ως Βουλευτής επικρατείας για μία τετραετία συνέδραμα ώστε να περάσει ο νόμος 3699/2008 (Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες) που έκανε την εκπαίδευση υποχρεωτική και για παιδιά με κάθε είδους αναπηρία.

Οπότε μέχρι τότε ήταν πολύ πιθανό κάποιο παιδί αυτό να το αποθαρρύνει και να κάνει πίσω…

Και όχι μόνο, μπορούσε να δώσει το δικαίωμα σε οποιονδήποτε να αρνηθεί την εκπαίδευση ενός τυφλού παιδιού. Όπως ξέρετε οι άνθρωποι ποικίλουν, στις αντιλήψεις και στις προκαταλήψεις τους. Δεν είναι ότι πλέον τα έχουμε ξεπεράσει όλα και είμαστε μία πολύ ανοιχτή κοινωνία στα άτομα με αναπηρία, ειδικά στους τυφλούς, για αυτό και είναι και πολύ σπουδαίο.

Αυτή θα είναι η επόμενη ερώτηση. Πόσο εν τέλει απέχουμε από την ισότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σήμερα; Όντως αυτό είναι κάτι που έχει επιτευχθεί; …αν και πολύ αμφιβάλλω.

Είπατε «πολύ αμφιβάλλω».

Ναι…

Καλά κάνετε και αμφιβάλλετε, δεν το λέω όμως με αρνητικό τρόπο. Χρειάζεται ακόμα πολλή βελτίωση, αλλά έχουνε γίνει και πάρα πολλά βήματα. Νομοθετικά έχει περάσει πρόσφατα ο Νόμος 4957/2022, Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα για την Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των Α.Ε.Ι. με την κοινωνία με διατάξεις, πολύ θετικές για τη συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία στην ανώτατη εκπαίδευση. Απαιτεί και θεσμοθετεί μέσα σε όλα την προσβασιμότητα των ανθρώπων με αναπηρία ως προς το εκπαιδευτικό υλικό, ως προς το δομημένο περιβάλλον και ως προς την πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Θα αναρωτηθεί κανείς βέβαια αν εφαρμόστηκε, αλλά αφενός οι νόμοι δεν εφαρμόζονται αυτομάτως και αφετέρου αυτό δεν μας αποτρέπει από το να χαρούμε πολύ όταν θεσμοθετούνται τα σωστά πράγματα. Είναι γεγονός άλλωστε ότι αν κάτι δεν υπάρχει και στο νόμο δεν μπορείς να το διεκδικήσεις με τον ίδιο τρόπο.

Επίσης, διαχρονικά έχω δει ότι οι βελτιώσεις στη νομοθεσία σιγά σιγά φέρνουν και βελτιώσεις στην πρακτική ζωή. Έτσι λοιπόν, σήμερα τα παιδιά με αναπηρία έχουν δικαίωμα να πάνε στο σχολείο της γειτονιάς τους. Έχουν υποχρέωση οι δάσκαλοι να επιμορφωθούν για να ξέρουν πώς να φέρονται, αν δεν γνωρίζουν ήδη, γιατί η επιμόρφωση είναι κομμάτι αυτής της διαδικασίας. Μιας διαδικασίας που μπορεί ο γονιός να διεκδικήσει τη συμμετοχή του παιδιού του στην εκπαίδευση, στο απαραίτητο εκπαιδευτικό υλικό, σε υποστηρικτικά μαθήματα και στη γενικότερη συμπερίληψη. Επομένως η βελτίωση είναι εκεί και στην πράξη, απλά έρχεται με μεγαλύτερη καθυστέρηση από ότι η νομοθεσία.

Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχουν επίσης θεσμοθετήσει πάρα πολύ σημαντικά πράγματα. Η νομοθεσία έχει επηρεαστεί και από την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, κάτι που πέρασε στην ελληνική νομοθεσία το 2012 με το Νόμο 4074/2012, αργότερα στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης και τώρα στην Εθνική Στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε κάποιον επαγγελματία που μπορεί να είναι τυφλός, που σημαίνει ότι και παλαιότερα οι άνθρωποι αυτοί σπούδαζαν. Το ζήτημα είναι ότι πλέον είναι πιο δικαιωματική η προσέγγιση και στην εκπαίδευση, ενώ έχει βελτιωθεί στην πράξη η πρόσβαση στα πανεπιστήμια.

Η καθολική προσβασιμότητα σαν λέξη, που τώρα πια είναι ευτυχώς πολύ γνωστή, σημαίνει πρόσβαση σε όλους τους τομείς της κοινωνίας: εκπαίδευση, υγεία, εργασία. Και είναι πολύ σημαντικό πραγματικά αυτό που θέλω να τονίσω ότι οι σπουδές είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εργασία.

Επειδή μιλάμε για την υποτροφία «Aldous Family Accessibility Expendable Scholarship» να επανέλθω στο βασικό ζήτημα της έμπνευσής μας που είναι η συμπερίληψη και η ένταξη ενός τυφλού ατόμου στην κοινωνία, ερχόμενο από ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που θα μάθει επιπλέον αγγλικά και θα του δώσει πρόσβαση σε πολλές δραστηριότητες, ανάλογα με τα ταλέντα του, όπως μουσική ή θέατρο.

Το κίνητρό μας λοιπόν η συμπερίληψη του φοιτητή ή της φοιτήτριας σε πάρα πολλούς τομείς της εκπαίδευσης.

Το Κολέγιο ακολουθεί μια ολιστική εκπαίδευση έτσι κι αλλιώς.

Πολύ σωστά και βέβαια η υποτροφία μας θα είναι για ΡΑ πτυχίο στο Deree, σε όποιον κλάδο επιθυμεί από αυτούς που προσφέρει το κολλέγιο. Οι σχετικές πληροφορίες είναι διαθέσιμες στα ανάλογα γραφεία του κολλεγίου. Πιστεύουμε ότι αυτός ο χώρος θα δώσει την ευκαιρία σε κάποιον που επιθυμεί και έχει τα προσόντα να το παρακολουθήσει, να κοινωνικοποιηθεί σε ένα πολύ ωραίο χώρο και να σπουδάσει σε όποιον τομέα τον ενδιαφέρει. Έχοντας αυτή την ευκαιρία της υποτροφίας θα μπορεί αν θέλει, και αυτός είναι ο σκοπός μας, στη συνέχεια να εργαστεί ή να προχωρήσει στις σπουδές του. Και εδώ θέλω να σας πω ότι το δίπλωμα αυτό είναι αναγνωρισμένο στην πράξη, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάποιον φοιτητή ή φοιτήτρια να σπουδάσει στη συνέχεια σε ένα μη κρατικό, μη κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο σύμφωνα με το αμερικάνικο σύστημα.

Τα κριτήρια επιλεξιμότητας, μπορείτε να βρείτε εδώ.