Η δημοσίευση στο Ηνωμένο Βασίλειο του μυθιστορήματος του Ντ. Χ. Λόρενς, «Ο εραστής της Λαίδης Τσάτερλι», συγκλόνισε το έθνος το 1960. Το BBC εξετάζει την πολυδιαφημισμένη δίκη που οδήγησε στην κυκλοφορία του -και τη βιασύνη να δει κανείς περί τίνος επρόκειτο όλος αυτός ο θόρυβος.

Μέχρι τον Νοέμβριο του 1960, οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να διαβάσουν τον «Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι» λόγω ενός νόμου που ποινικοποιούσε τη δημοσίευση γραπτών που θεωρούνταν άσεμνα και ανήθικα.

Ο βρετανικός εκδοτικός οίκος Penguin Books θέλησε να αμφισβητήσει τον νόμο περί άσεμνων εκδόσεων τυπώνοντας μια πλήρη, μη λογοκριμένη έκδοση του βιβλίου του Ντ. Χ. Λόρενς.

Η δίκη που προέκυψε συμβόλιζε τις κοινωνικές αλλαγές που έβραζαν στα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και κατέδειξε το χάσμα μεταξύ του κοινού και εκείνων που θεωρούσαν τους εαυτούς τους θεματοφύλακες των καθιερωμένων ηθών.

Το

Ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» από τις εκδόσεις Penguin

Ο νόμος υπεράσπισης των «βρώμικων βιβλίων»

Ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» είχε εκδοθεί ιδιωτικά στην Ιταλία και τη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αλλά απαγορεύτηκε στη συνέχεια σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Αυστραλίας και της Ιαπωνίας.

Στα χρόνια που προηγήθηκαν της δίκης, οι συγγραφείς και οι εκδότες στη Βρετανία είχαν αρχίσει να ανησυχούν όλο και περισσότερο από τον αριθμό των βιβλίων που διώκονταν για αισχροκέρδεια.

Σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει αυτούς τους φόβους, το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου εισήγαγε το 1959 έναν νέο νόμο για τις άσεμνες εκδόσεις, ο οποίος υποσχόταν «να προβλέψει την προστασία της λογοτεχνίας και να ενισχύσει τη νομοθεσία σχετικά με την πορνογραφία».

Η τροπολογία αυτή αφορούσε την υπεράσπιση σε όποιον κατηγορούνταν για την έκδοση ενός «βρώμικου βιβλίου». Τους επέτρεπε να υποστηρίξουν ότι ένα έργο θα έπρεπε να δημοσιευτεί αν είχε λογοτεχνική αξία, ακόμη και αν ο μέσος άνθρωπος έβρισκε το υλικό του σοκαριστικό.

«Όταν θα έχετε δει το βιβλίο, απλώς αναρωτηθείτε, θα εγκρίνατε να το διαβάζουν οι γιοι και οι κόρες σας;»

Ντ. Χ. Λόρενς

Απεικονίζει τη γυναικεία σεξουαλική ευχαρίστηση

Ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» θεωρήθηκε αμφιλεγόμενος καθώς απεικόνιζε μια παθιασμένη σχέση μεταξύ μιας γυναίκας της ανώτερης τάξης, της Λαίδη Κονστάνς Τσάτερλι, και ενός άνδρα της εργατικής τάξης, του Όλιβερ Μέλορς.

Το μυθιστόρημα περιλαμβάνει βρισιές και σαφείς περιγραφές του σεξ και απεικονίζει τη γυναικεία σεξουαλική ευχαρίστηση. Ο Λόρενς δήλωσε ότι ήλπιζε να ανακτήσει το σεξ ως κάτι αποδεκτό στη λογοτεχνία.

Ήθελε «να κάνει τις σεξουαλικές σχέσεις στο μυθιστόρημα έγκυρες και πολύτιμες, αντί για ντροπιαστικές».

«Ελπίζω να καταδικαστείτε»

Το 1960, η Penguin ήταν έτοιμη να δοκιμάσει τον νόμο περί άσεμνων δημοσιεύσεων.

Έγραψαν στον διευθυντή της εισαγγελίας και προειδοποίησαν ότι θα εξέδιδαν μια πρωτότυπη έκδοση του βιβλίου. Τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς, ο Reginald Manningham-Buller, ο επικεφαλής νομικός σύμβουλος του Στέμματος, διάβασε τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια του μυθιστορήματος ενώ ταξίδευε σε ένα πλοίο τρένο προς το Σαουθάμπτον.

Έγραψε στην εισαγγελία, εγκρίνοντας τη νομική διαδικασία κατά της Penguin. «Ελπίζω να καταδικαστείτε», σχολίασε.

Ο σερ Άλεν Λέιν, ο ιδρυτής της Penguin Books, βρισκόταν στην Ισπανία όταν εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα. Οι συνάδελφοί του τον συμβούλευσαν να επιστρέψει αμέσως στην πατρίδα του.

Πολλοί πελάτες ντρέπονταν να ζητήσουν ονομαστικά το σκανδαλώδες μυθιστόρημα, δήλωσε ένας βιβλιοπώλης στο BBC. «Κάποιοι από αυτούς ζητούν απλώς τη Λαίτη Τ, κάποιοι άλλοι δίνουν απλώς τρία σελίνια και έξι πένες, όσα ακριβώς κάνει το μυθιστόρημα»

Ακολούθησαν άπειρες επανεκδόσεις μέσα στα χρόνια

Ο μάρτυρας-κλειδί

Η δίκη για τον εραστή της Λαίδης Τσάτερλι ήταν η πρώτη του είδους της βάσει του νέου νόμου και το σκηνικό ήταν έτοιμο για μια σύγκρουση μεταξύ του κατεστημένου και εκείνων που είχαν πιο φιλελεύθερες απόψεις.

Για να υποστηρίξει την άποψή της υπέρ της έκδοσης του μυθιστορήματος, η Penguin κάλεσε πλήθος ειδικών μαρτύρων, μεταξύ των οποίων τριάντα πέντε επιφανείς συγγραφείς και πολιτικοί.

Ανάμεσα στην ομάδα ήταν και ο Richard Hoggart, ένας σημαίνων ακαδημαϊκός και συγγραφέας που θεωρήθηκε μάρτυρας-κλειδί.

Υποστήριξε ότι το μυθιστόρημα ήταν ένα κατά βάση ηθικό και «πουριτανικό» έργο, το οποίο απλώς περιλάμβανε λέξεις που είχε ακούσει σε ένα εργοτάξιο καθ’ οδόν προς το δικαστήριο.

Αχρείαστη πορνογραφία

Στον αντίποδα, ο Mervyn Griffith-Jones ηγήθηκε της κατηγορούσας αρχής, η οποία υποστήριξε ότι το σεξ στο μυθιστόρημα ήταν αχρείαστη πορνογραφία.

«Όταν θα έχετε δει το βιβλίο, απλώς αναρωτηθείτε, θα εγκρίνατε να το διαβάζουν οι γιοι και οι κόρες σας;» ρώτησε ο Griffith-Jones τους ενόρκους.

«Θα το αφήνατε πεταμένο στο σπίτι σας; Είναι ένα βιβλίο που θα θέλατε ακόμη και οι γυναίκες και οι υπηρέτες σας να διαβάσουν;» Απαρίθμησε επίσης σχεδόν 100 χρήσεις βρισιές στις σελίδες του.

Ο Justice Byrne, ο δικαστής που προήδρευσε της δίκης, επεσήμανε ότι η χαμηλή τιμή του βιβλίου σήμαινε ότι «θα ήταν διαθέσιμο σε όλους και όλες για να το διαβάσουν».

Οι δηλώσεις αυτές αναφέρονται συχνά ως αντιπροσωπευτικές της εκτός πραγματικότητας στάσης του βρετανικού κατεστημένου εκείνη την εποχή.

Στις 2 Νοεμβρίου 1960, μετά από μια εξαήμερη δίκη, οι ένορκοι χρειάστηκαν τρεις ώρες για να συζητήσουν και κατέληξαν σε ομόφωνη απόφαση. Η Penguin Books κρίθηκε «αθώα» βάσει του νόμου.

Η μεταφορά του «Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι» στο Netflix, πριν δυο χρόνια

Τρία εκατομμύρια αντίτυπα μέσα σε τρεις μήνες

Ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» κυκλοφόρησε αμέσως μετά, καθώς η Penguin είχε προετοιμαστεί να το διανείμει σε περίπτωση αθώωσης. Αναγκάστηκαν να συνεργαστούν με ένα νέο τυπογραφείο, καθώς το συνηθισμένο τους αρνήθηκε να το αγγίξει.

Όμως η δίκη είχε ως αποτέλεσμα την προώθηση του βιβλίου, το οποίο εξαντλήθηκε και στα 200.000 αντίτυπα την πρώτη ημέρα της έκδοσής του. Συνέχισε να πουλάει τρία εκατομμύρια αντίτυπα μέσα σε τρεις μήνες.

Λίγες ημέρες μετά την έναρξη της πώλησης, ένας ιδιοκτήτης καταστήματος στην Αγγλία, ο Donati, μίλησε στο BBC News για την άμεση δημοτικότητα του μυθιστορήματος.

«Παραγγείλαμε 1.000 για αρχή», είπε. «Είχαμε βέβαια κάθε ελπίδα να τα πάρουμε, αλλά τελικά μειώθηκε στο μισό. Λάβαμε 500 αντίτυπα. Ανοίξαμε αρκετά νωρίς, από τις πέντε ως τις εννέα, και φαντάζομαι ότι έχουμε ήδη πουλήσει 50 ή 60 αντίτυπα… Νομίζω ότι θα πρέπει να περιμένουμε τουλάχιστον τρεις εβδομάδες για άλλο απόθεμα».

Παρόλα αυτά, η παραδοσιακή αγγλική επιφύλαξη δεν είχε εξαφανιστεί εν μία νυκτί. Πολλοί πελάτες ντρέπονταν να ζητήσουν ονομαστικά το σκανδαλώδες μυθιστόρημα, δήλωσε ένας βιβλιοπώλης στο BBC.

«Κάποιοι από αυτούς ζητούν απλώς τη Λαίτη Τ, κάποιοι άλλοι δίνουν απλώς τρία σελίνια και έξι πένες, όσα ακριβώς κάνει το μυθιστόρημα».

Όπως σημείωσε ο δημοσιογράφος, «είναι μάλλον διαφορετικό από το να πουλάς ένα συνηθισμένο βιβλίο».

Αλλά ποτέ, ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» δεν ήταν ένα συνηθισμένο βιβλίο. Όταν εκδόθηκε ολόκληρο, έγινε σύμβολο της ελευθερίας της έκφρασης και σημάδι ότι το πολιτιστικό τοπίο της Βρετανίας άλλαζε.

Ο ποιητής Φίλιπ Λάρκιν αποτύπωσε τη σημασία του στο ποίημά του Annus Mirabilis:

«Η σεξουαλική επαφή άρχισε

Το δεκαεννιά εξήντα τρία

(που ήταν μάλλον αργά για μένα) –

Μεταξύ του τέλους της απαγόρευσης της Τσάτερλι

και το πρώτο LP των Beatles».

*Με στοιχεία από cnn.com

Τελευταία Νέα