«Θα ανοίξει το Κουτί της Πανδώρας;» αναρωτιόμασταν από το εξώφυλλο του περσινού αφιερώματος του Project Syndicate. «Ολα είναι στο χέρι μας» απαντούσαμε. Σωστά: 3,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι προσήλθαν το 2024 στις κάλπες σε 72 χώρες. Ακόμη κι αν κάποιοι ψήφισαν κατά των συμφερόντων του πλανήτη, ή ακόμη και των δικών τους, δεν μπορεί, ο μέσος όρος θα έχει θετικό πρόσημο. Για να θυμηθούμε τον Τσόρτσιλ, η δημοκρατία είναι η χειρότερη μορφή διακυβέρνησης με εξαίρεση όλες τις υπόλοιπες.

Κι όμως, τελικά το Κουτί άνοιξε. Στην «ημερομηνία-σταθμό» για την οποία γράφαμε πέρυσι, την 5η Νοεμβρίου, εξελέγη πρόεδρος ένας άνθρωπος που έχει πρόθεση να καταπατήσει και να κουρελιάσει την αξία της διεθνούς τάξης. Στον Ντόναλντ Τραμπ αρέσουν οι δικτάτορες και δεν αρέσουν οι κανόνες. Την ίδια στιγμή, η Ακροδεξιά στην Ευρώπη εξακολουθεί να προελαύνει, καταλαμβάνοντας μεγάλο μέρος του χώρου που κατείχε κάποτε ο παραδοσιακός συντηρητισμός. Οσο για τον περίφημο γαλλογερμανικό άξονα, που κάποτε καθόριζε την πορεία της ηπείρου, διέρχεται σοβαρή κρίση. Στο Παρίσι προσπαθεί με το ζόρι να σταθεί στα πόδια της άλλη μια κυβέρνηση, ενώ στο Βερολίνο το ακροδεξιό AfD ήθελε να καθυστερήσει λίγο ακόμη τις εκλογές μήπως και καπάρωνε την πρώτη θέση!

Στα πολεμικά μέτωπα δεν άλλαξαν πολλά πράγματα τον τελευταίο χρόνο. Στην Ουκρανία, παρά την προέλαση των ρωσικών δυνάμεων, το αδιέξοδο παραμένει. Στη Μέση Ανατολή, παρά τις συμφωνίες για κατάπαυση του πυρός, η βία έχει αφήσει βαθιές πληγές. Oπως γράφει η ιστορικός και καθηγήτρια Ανί Κοέν-Σολάλ, «μέρα με τη μέρα, με τις εικόνες των βομβαρδισμένων σχολείων, των κατεστραμμένων νοσοκομείων, των γυναικών που ουρλιάζουν από απελπισία, των μαζικών διαδηλώσεων και των καταυλισμών στα πανεπιστήμια, το 2024 ήταν μια χρονιά ζόφου». Η αναταραχή και η καταστροφή φέρνουν στο μυαλό το μνημειώδες αριστούργημα του Πικάσο, την Γκερνίκα.

Πρόοδος δεν σημειώνεται ούτε στο μέτωπο της κλιματικής αλλαγής, με τις παγκόσμιες θερμοκρασίες να έχουν ήδη αυξηθεί κατά 1,2 βαθμούς Κελσίου και να προβλέπεται να συνεχίσουν να αυξάνονται κατά 0,2 με 0,3 βαθμούς ανά δεκαετία. Οπως επισημαίνουν οι Βέρα Σονγκουέ και Γκουίντο Σμιτ-Τράουμπ, μια τριπλή δημοσιονομική κρίση υπονομεύει οποιαδήποτε δράση. Τα πρόσφατα άλματα στον τομέα της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης, τέλος, δημιουργούν εύλογους φόβους για τις συνέπειες των νέων τεχνολογιών και το ξέσπασμα μιας νέας μάχης για τον έλεγχο των εφοδιαστικών αλυσίδων και των επενδυτικών ροών. Δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, πολλοί από τους οποίους έχουν ήδη πληγεί από τον αυτοματισμό της απασχόλησης, κινδυνεύουν να μείνουν πίσω. Και να καταλήξουν στην απατηλή αγκαλιά των λαϊκιστών.

Να απελπιστούμε; Οχι. Ο Σπινόζα ήταν πεισμένος ότι η απόλυτη βαρβαρότητα που συνοδεύει τα ανεξέλεγκτα ανθρώπινα πάθη μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της λογικής. Και όπως γράφει ένας εκ των μελετητών του, ο ιστορικός Ενρίκε Κράουζε, η λογική παραμένει το καλύτερο μέσο κατανόησης των παθών και του μίσους που διαμορφώνουν τη ζωή μας. Η αμερικανική δημοκρατία δεν είναι η Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Δεν θα υπάρξει φωτιά στο Ράιχσταγκ. Η διάκριση των εξουσιών δεν θα διαγραφεί και η ελευθεροτυπία δεν θα σβήσει. Η νύχτα θα είναι μακρά και σκοτεινή, αλλά τελικά η μέρα θα ξημερώσει.

Τελευταία Νέα