Το απόγευμα της 3ης Ιανουαρίου 1925 η αίθουσα του ιταλικού Κοινοβουλίου στο Μοντετσιτόριο ήταν κατάμεστη. Ολοι ανέμεναν την πτώση του φασισμού, μια στιγμή που φαινόταν αναπόφευκτη μετά τη δολοφονία του Τζάκομο Ματεότι, η οποία είχε προκαλέσει κύμα αγανάκτησης σε όλη την Ιταλία.
Η σκηνή θύμιζε θέατρο:
η αίθουσα γεμάτη βουλευτές, δημοσιογράφους, μέλη της κοινωνικής ελίτ και παραστρατιωτικούς, ενώ η αριστερή πτέρυγα ήταν άδεια, σε ένδειξη διαμαρτυρίας από την αντιπολίτευση.
Μετά τη δολοφονία του Ματεότι η θέση του Μουσολίνι κλονίστηκε.
Ο άλλοτε σωτήρας της Ιταλίας είχε μετατραπεί σε πολιτικό απόβλητο, με πολλούς να προβλέπουν την άμεση πτώση του.
Ωστόσο, ο Μουσολίνι εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να αντιστρέψει την κατάσταση. Οι φασίστες squadristi, που πίεζαν για πιο βίαιες λύσεις, και οι πολιτικές του τακτικές τον έφεραν και πάλι στο επίκεντρο του παιχνιδιού.
Η 3η Ιανουαρίου 1925 θεωρείται ευρέως η ημερομηνία γέννησης της φασιστικής δικτατορίας στην Ιταλία. Εκείνη την ημέρα, ο Μπενίτο Μουσολίνι έγινε ουσιαστικά «Ντούτσε» αφού εκφώνησε το περιβόητο διάγγελμά του στη Βουλή, στο οποίο ανέλαβε την «πολιτική, ηθική και ιστορική ευθύνη» για τη δολοφονία του σοσιαλιστή ηγέτη Τζάκομο Ματεότι, η οποία είχε συγκλονίσει τη χώρα τον προηγούμενο χρόνο.
Στην ομιλία του στη Βουλή (Monte Citorio), ο Μουσολίνι, αντί να αρνηθεί οποιαδήποτε σύνδεση με τη δολοφονία, ανέλαβε ευθέως την ευθύνη, καθιστώντας σαφές ότι θα κατέστελλε κάθε αντίσταση προς το καθεστώς του. Υστερα από αυτή την ομιλία, η καταστολή εντάθηκε και η πολιτική αντιπολίτευση εξαλείφθηκε συστηματικά.
Η 3η Ιανουαρίου 1925 σηματοδοτεί
την απαρχή της φασιστικής δικτατορίας στην Ιταλία, η οποία διήρκεσε έως το 1943.
Το καθεστώς του Μουσολίνι χαρακτηρίστηκε από την καταστολή των πολιτικών αντιπάλων, τον έλεγχο της κοινωνίας μέσω προπαγάνδας, τη στρατιωτικοποίηση της χώρας και, τελικά, τη συμμαχία με τη ναζιστική Γερμανία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τα πρώτα του θύματα ήταν η Ελλάδα, στην οποία επιτέθηκε τον Οκτώβριο του 1940. Απέτυχε παταγωδώς.
Η ιστορική σημασία της 3ης Ιανουαρίου 1925,
ημέρας κατά την οποία ο Μπενίτο Μουσολίνι εκφώνησε το περιβόητο διάγγελμά του στη Βουλή της Ιταλίας, έγκειται στο γεγονός ότι σηματοδότησε την επίσημη μετάβαση της Ιταλίας από ένα κοινοβουλευτικό σύστημα σε μια φασιστική δικτατορία.
Αυτή η ημέρα αποτελεί ορόσημο για την ιταλική και ευρωπαϊκή ιστορία, καθώς έθεσε τα θεμέλια για ένα αυταρχικό καθεστώς που θα επηρέαζε καθοριστικά τη γεωπολιτική σκηνή του 20ού αιώνα.
Οι Ιταλοί για τη σημερινή «μαύρη» επέτειο δεν μένουν σιωπηλοί.
Η Ιταλία έχει αντιμετωπίσει το φασιστικό της παρελθόν με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, μνημείων και δημόσιων συζητήσεων.
Ωστόσο, η προσέγγιση αυτού του παρελθόντος παραμένει ένα ευαίσθητο και περίπλοκο ζήτημα, με διαφορετικές απόψεις και συναισθήματα να εκφράζονται στην κοινωνία.