Νέες ισορροπίες

Οι διεθνείς κανόνες και οι διεθνείς συμφωνίες συνήθως κατοχυρώνονται έπειτα από μεγάλα ρηξιακά γεγονότα, ακόμα και εμπόλεμα. Κάπως έτσι μεταπολεμικά διαμορφώθηκαν οι όροι για τη συγκρότηση του ΟΗΕ ή ακόμα και για τη συμφωνία του Bretton Woods το 1944 που επέβαλε σταθερές ισοτιμίες στα νομίσματα. Σήμερα, στον 21ο αιώνα, που μοιάζει να είναι ένας αιώνας ο οποίος, παρότι διανύουμε το 25ο έτος του, δεν έχει ακόμα ξεκινήσει – ενθυμούμενοι τη ρήση του στοχαστή Μαρκ Φίσερ –, το παράδοξο είναι το εξής: οι διεθνείς κανόνες αναθεωρούνται ή ανατρέπονται σταδιακά χωρίς να έχουν προηγηθεί μεγάλα ρηξιακά γεγονότα.

Ακόμα πιο παράδοξο είναι ότι η αναθεώρηση των συνόρων έχει αρχίσει από περιφερειακές μεσαίες δυνάμεις και όχι από ηγεμονικές χώρες. Επακόλουθο όλων αυτών αλλά και νέο ασύμμετρο δείγμα των όσων επέρχονται είναι οι απειλές του Τραμπ και του Μασκ σε σχέση με τη μεταβολή συνόρων στη Γροιλανδία, στον Παναμά και στον Καναδά. Και οι πιο μετριοπαθείς διεθνολόγοι βλέπουν ότι πάμε σε μια νέα χρονική ζώνη όπου πολλές επιμέρους περιφερειακές κρίσεις θα διεξάγονται και θα εξελίσσονται στον πλανήτη. Την ίδια ώρα που ένα μεγάλο ρεύμα αναδίπλωσης προς τα ακροδεξιά φαίνεται να αναπτύσσεται στο εσωτερικό της Ευρώπης και γενικά, άφοβα και απενοχοποιημένα. Και έχοντας πατήσει πάνω στο χαλί που τους στρώσανε οι αποτυχημένες και εντελώς καταστροφικές πολιτικές των σοσιαλδημοκρατικών ή και νεοφιλελεύθερων κεντρώων κυβερνήσεων.

Και τώρα τι; Το πρόβλημα είναι η έλλειψη ηγεσιών, όπως συχνά αναλύουν δημοσιολόγοι που μάλλον έχουν προσκολληθεί σε ένα γεωπολιτικό σύστημα περασμένων δεκαετιών; Και τώρα τι; Tο πρόβλημα είναι πως δεν υπάρχουν συνθέσεις, νέα κοινωνικά συμβόλαια και συμφωνίες που θα διαμορφώσουν όρους εσωτερικών ισορροπιών, όπως θα λέγανε οι ρομαντικοί κοινωνιστές;  Και τώρα τι; Θα περιμένουμε τον Τραμπ να επιβάλει δασμούς για να ξανακάνει μεγάλη την Αμερική ή απλώς θα περιμένουμε μοιραία την αναπόφευκτη σύγκρουση Αμερικής – Κίνας που προς το παρόν εξελίσσεται εμπορικά ή μέσω αντιπροσώπων; Το νέο στοιχείο είναι πως παράλληλα με όλες αυτές τις περιφερειακές κρίσεις και συρράξεις είναι εδώ η κλιματική μεταβολή. Είναι εδώ οι υγειονομικοί κίνδυνοι. Είναι εδώ οι ροές των προσφύγων λόγω όλων αυτών των συρράξεων που εκ των πραγμάτων με τη μαζική ορμή τους μπορούν να μεταβάλουν συστάσεις κρατών. Περισσότερο από ποτέ φαίνεται πως δεν αρκούν οι παλιές ιδεολογίες. Την ίδια στιγμή που οι ιδεολογίες αυτές είναι απαραίτητες αλλά ταυτόχρονα με έναν συγκερασμό μιας μαζικής κοινωνικής συμμετοχής και μιας αναζωογόνησης της δημοκρατίας σε όλο τον πλανήτη.

Απέναντι στο μαύρο μέτωπο θα πρέπει να συγχρωτιστούν και να συναθροιστούν όλες εκείνες οι δυνάμεις που αντιλαμβάνονται ότι με όρους μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων και κοινωνικών αποκλεισμών ο πλανήτης δεν μπορεί να προχωρήσει. Το νέο κοινωνικό συμβόλαιο θα πρέπει να διαπεράσει τις σύγχρονες κοινωνίες με όρους ισοτιμίας και συμπερίληψης. Ακόμα και με ρήξεις. Ακόμα και με συγκρουσιακές πολιτικές που δεν πρέπει να φοβηθούν οι προοδευτικές δυνάμεις. Αλλιώς το αδιέξοδο είναι πολύ κοντά. Ας καταλάβουν ορισμένοι ότι ακόμα και το φόντο που διαμορφώθηκε μετά την κατάρρευση του τοπίου των σοσιαλιστικών καθεστώτων ή κατά την περίοδο του μονοπολισμού, όπου οι ΗΠΑ ήταν η κυρίαρχη δύναμη, έχει δώσει τη θέση του σε έναν ιδιόμορφο ηπειρωτισμό και σε ένα σύνθετο πεδίο πολλών μικρών κρατών ταραξιών και ταυτόχρονα γενικευμένης αναθεώρησης των κανόνων που ως τώρα ξέραμε.