«Είναι δυνατόν η συγκάλυψη να είναι η μόνη λύση;»

^«Ποιος θα πάρει την ευθύνη;» αναρωτιέται η Μαρία Καλλιμάνη. «Μπαλάκι η ευθύνη. Από δω κι από κει… Χθες το βράδυ, στην πρεμιέρα, μια κυρία έκανε μια πολύ ωραία ερώτηση σχετική με την ανάληψη της ευθύνης. Ο Χρήστος (Κώστας Νικούλι), ο αλβανός ήρωας στο “Κρέας”, γιατί να είναι μόνο θύμα και όχι επίσης θύτης; Δεν έχει και αυτός κάποια ευθύνη; Ναι μεν πάνε να του ρίξουν τον φόνο αλλά κι αυτός ενήλικο παιδί είναι…».

Η συζήτηση με τη Μαρία Καλλιμάνη άρχισε με το «καλημέρα», ενώ παίρναμε παρέα πρωινό στο ξενοδοχείο Mediterranean Palace απέναντι από το Λιμάνι Θεσσαλονίκης, πέρυσι τον Νοέμβριο. Ηταν δέκα το πρωί και τη βρήκα να κάθεται με τη Θέμιδα Μπαζάκα, η οποία σύντομα μας εγκατέλειψε. Αρχίσαμε να μιλάμε αμέσως για το «Κρέας», την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Δημήτρη Νάκου – ο κύριος λόγος για τον οποίο η Μαρία Καλλιμάνη βρισκόταν στο φεστιβάλ της πόλης – και λέω κύριος γιατί είχε μια ακόμη ελληνική ταινία στη περσινή διοργάνωση, τον «Θολό βυθό» της Ελένης Αλεξανδράκη (που όπως το «Κρέας» επίσης προβάλλεται αυτή την εποχή στις αίθουσες). Στο «Κρέας» η Μαρία Καλλιμάνη είναι το ένα από τα δύο βασικά γυναικεία πρόσωπα της ιστορίας και για μένα κλέβει την παράσταση από όλους τους άντρες που συμπρωταγωνιστούν δίπλα της. Υποδύεται μια ταλαιπωρημένη αλλά καπάτσα γυναίκα, η οποία παρότι σε όλη τη ζωή της έχει μάθει να κρατάει το στόμα της κλειστό, αυτή τη φορά, στον δραματουργικό χρόνο της ιστορίας, θα κάνει το ακριβώς αντίθετο. Σηκώνοντας κεφάλι στον καλοπροαίρετο αλλά καταπιεστικό κρεοπώλη άντρα της που υποδύεται ο Ακύλλας Καραζήσης, θα ασκήσει βέτο στο πώς θα πρέπει τελικά να χειριστούν το μπλέξιμο του γιου τους (Παύλος Ιορδανόπουλος), ο οποίος με παρόντα τον Χρήστο, τον Αλβανό που η οικογένεια έχει υπό την προστασία της, σκότωσε έναν άνθρωπο με καραμπίνα. Φυσικά, οι δύο γονείς θα κάνουν τεράστια λάθη έχοντας αποφασίσει να πείσουν τον Χρήστο να πάρει εκείνος την ευθύνη και να ομολογήσει τον φόνο προκειμένου να γλιτώσει ο γιος τους. Ομως αργότερα τα πράγματα θα «κολλήσουν» και εκεί θα φανεί η γυναικεία δύναμη γιατί η ηρωίδα της Καλλιμάνη είναι το πιο δυνατό πρόσωπο της ιστορίας. Αυτό βεβαίως το λέω εγώ και όχι εκείνη – πάντως για όλα αυτά μιλάμε στην αρχή της συνάντησης. Για μια ταινία της οποίας το θέμα, κρίνοντας από το ύφος και το πάθος στη φωνή της Μαρίας Καλλιμάνη, την ενδιέφερε όχι μόνο ως καλλιτέχνη αλλά και ως άνθρωπο.

Η κατακραυγή του κόσμου

«Αυτή η ταινία, το “Κρέας”, έχει πολλά, πάρα πολλά πράγματα» συνέχισε η ηθοποιός. «Εχει την οικογένεια, έχει τη μετανάστευση, έχει την κλειστή επαρχία, έχει το θέμα της συγκάληψης και, όπως είπα πριν, της ευθύνης, όπως και της πρωτοβουλίας – λανθασμένης ή μη δεν έχει σημασία. Χθες που είδα ξανά το “Κρέας”, αλλά μαζί με κόσμο, παρατήρησα ότι την πρωτοβουλία η ηρωίδα μου την παίρνει όταν πηγαίνει στο σουπερμάρκετ και ακούει να μιλάνε όλοι για αυτήν, να την κουτσομπολεύουν και να σχολιάζουν ότι η οικογένειά της είναι οικογένεια δολοφόνων. Και αντιλαμβάνεται ότι απλώς δεν το αντέχει. Δεν αντέχει την κατακραυγή του κόσμου σε μια κλειστή κοινωνία. Γιατί όντως δεν αντέχεται. Και τότε παίρνει πρωτοβουλία. Ομως για μένα είναι τρομερό που από το μυαλό όλων αυτών των ανθρώπων δεν είχε περάσει η ιδέα ενός διαφορετικού τρόπου λύσης αυτού του προβλήματος. Μόνο η συγκάλυψη; Είναι δυνατόν η συγκάλυψη να είναι η μόνη λύση; Αυτό εντυπωσίασε εμένα βλέποντας την ταινία από απόσταση. Μήπως το παιδί πρέπει τελικά να πάει φυλακή;».

Η συνεργασία της Μαρίας Καλλιμάνη με τον Δημήτρη Νάκο στο «Κρέας» δεν είναι η πρώτη τους. Αντιθέτως, είχαν ήδη συνεργαστεί σε δύο μικρού μήκους ταινίες του ιδίου σκηνοθέτη. Στην πρώτη, την «Κατάψυξη», η ηθοποιός είχε βρεθεί και πάλι μαζί με τον Ακύλλα Καραζήση όπως και άλλους καλούς ηθοποιούς – αναφέρει την Ξένια Καλογεροπούλου, τη Μαρία Σκουλά. «Μάλιστα εκεί με τον Ακύλλα είχαμε παίξει τους πρώην συζύγους…» θυμάται χαμογελώντας. Και μετά ακολούθησε η δεύτερη ταινία του Νάκου «11.20 π.μ.», στην οποία η Καλλιμάνη ήταν μαζί με τον Γιάννη Τσορτέκη και την Ορνέλα Καπετάνι για τους οποίους μιλάει με τα καλύτερα λόγια. «Οταν γυρίζαμε το “11.20 π.μ.” ο Δημήτρης μου μίλησε για πρώτη φορά για το “Κρέας”. Είναι ένας σκηνοθέτης που συνηθίζει να γράφει σενάρια έχοντας συγκεκριμένους ηθοποιούς στο μυαλό του. Μάλιστα, στην περίπτωση του “Κρέατος” έγραψε και με το συγκεκριμένο δραματουργικό χώρο στο μυαλό του, που είναι η Κύμη. Είχε την Κύμη απολύτως στον νου του. Πρώτον, επειδή από εκεί είναι η γυναίκα του, η σκηνοθέτις Αμέρισσα Μπάστα, και δεύτερον επειδή πολλά από όσα βλέπουμε να συμβαίνουν στην ταινία είναι εμπνευσμένα από αληθινά γεγονότα που συνέβησαν σε αυτό ακριβώς το μέρος. Εγραψε τον σκελετό και μετά έβαλε μέσα τα πραγματικά γεγονότα». Δύο χρόνια ο Νάκος και οι ηθοποιοί του μιλούσαν για αυτή την ταινία πριν τελικά ξεκινήσουν οι πρόβες. «Στον Δημήτρη αρέσει η ανταλλαγή, είναι ανοιχτός σε ιδέες, σε προτάσεις, και αυτό το βρίσκω πολύ όμορφο. Γιατί έτσι το πράγμα ζυμώθηκε. Χωρίς να σε βάζει μέσα στο κλίμα σού στέλνει τη γνώμη του για κάτι, του απαντάς κ.ο.κ. Αυτό έγινε με όλους τους ηθοποιούς. Δεν ήταν, με άλλα λόγια, μια συνηθισμένη διαδικασία ανάγνωσης σεναρίου. Ολα γίνονταν με υπομονή, σαν να μην καταλάβαινες που ο χρόνος περνούσε».

Οχι ότι η Καλλιμάνη δεν έχει ζήσει παρόμοια μέθοδο με άλλους σκηνοθέτες. «Ο Γιάννης Οικονομίδης, ας πούμε, είναι πολύ της κουβέντας. “Δεν σου αρέσουν αυτά που έχω γράψει;” θα μου πει. “Ε, πες τα με τα δικά σου λόγια. Τι θέλεις;”». Η Καλλιμάνη γέλασε βλέποντάς με να εκπλήσσομαι. «Είναι πράγματι πολύ της κουβέντας και ο Γιάννης» είπε για τον σκηνοθέτη με τον οποίο έχει προσφέρει μια εκπληκτική ερμηνεία στον «Μαχαιροβγάλτη», και με τον οποίο έχει επίσης συνεργαστεί στο «Μικρό ψάρι» (παίζει και στην επόμενη ταινία του, «Σπασμένη φλέβα»). «Και ξέρεις κάτι, το βρίσκω φυσικό. Οταν ένας σκηνοθέτης έχει σκεφτεί εσένα για έναν ρόλο, αυτό σημαίνει ότι σε έχει στη φαντασία του. Οπότε θέλει από σένα. Να δώσεις, να προτείνεις. Ο Νάκος, για παράδειγμα, όταν στις πρόβες κάναμε την κατάσταση μιας σκηνής, μου έλεγε “ξέχνα το κείμενο. Βγάλε αυτό που έχεις μέσα σου. Τι σου βγαίνει;”».

Υπάρχουν φυσικά σκηνοθέτες που έχουν διαφορετικές μεθόδους. «Ο Τάσος Μπουλμέτης, για παράδειγμα, έχει δουλέψει τόσο πολύ το σενάριο από πριν που σου λέει “αυτό είναι” (με τον Μπουλμέτη η Καλλιμάνη έχει συνεργαστεί στην ταινία «Νοτιάς»). Ομως ο Τάσος σου δίνει άλλες ελευθερίες. Είναι τελικά φοβερό το πώς μπορεί να πάει μια ταινία. Ακόμα και στον Τάσο που ήξερε ακριβώς τι ήθελε και δεν υπήρχε το περιθώριο να αλλάξεις πράγματα, άρα ένιωθες πιο περιορισμένος, υπήρχε ένα γερό υπόβαθρο που μπορούσες να αφεθείς μέσα του. Είναι και αναλόγως τον χαρακτήρα του καθενός».

Σινεμά και τηλεόραση

Η Μαρία Καλλιμάνη έχει παίξει σε αρκετές ταινίες αλλά τη φιλμογραφία της την αποκαλείς μάλλον επιλεκτική. «Δεν ξέρω αν είμαι επιλεκτική, σίγουρα όμως παίζει μεγάλο ρόλο το σενάριο, τι είδους ιστορία θα διαβάσω» είπε. «Ποιος είναι ο σκηνοθέτης; Ποιοι θα είναι οι υπόλοιποι ηθοποιοί; Παίζουν ρόλο αυτά για μένα. Ας είναι από μια απλή εμφάνιση, μέχρι έναν πραγματικά απαιτητικό ρόλο. Δεν τα υπολογίζω αυτά». Σε ό,τι αφορά το ζήτημα του βιοπορισμού πάντως, η ηθοποιός θεωρεί ότι «ειδικά τα τελευταία χρόνια, ο βιοπορισμός ενός ηθοποιού στην Ελλάδα βρίσκεται στην τηλεόραση». Πράγματι, η Καλλιμάνη έχει αρκετή παρουσία εκεί. «Αγριες μέλισσες», «Οι Πανθέοι», την περίοδο της συνάντησής μας, «Οι αθώοι» που βασίζονται στον «Κατάδικο» του Θεοτόκη με σκηνοθέτη τον Νίκο Κουτελιδάκη. «Εχω τρία επεισόδια από τα 16 και τα γυρίσματα των “Αθώων” είναι τελείως κινηματογραφικά» επεσήμανε κάνοντας μια παρένθεση. «Σε κάθε περίπτωση, στην τηλεόραση πολλοί ηθοποιοί έχουμε εξασφαλίσει τον βιοπορισμό γιατί η τηλεόραση έχει καθημερινά γυρίσματα, άρα τα χρήματα είναι πολύ καλά». Η Καλλιμάνη αποκάλεσε «τρομερή την εμπειρία των τηλεοπτικών γυρισμάτων γιατί σχετίζεται με το εδώ και τώρα» όπως είπε. «Βέβαια, για να είσαι εντάξει στη στιγμή απαιτείται πολλή προετοιμασία από το σπίτι. Πρέπει να είσαι πολύ διαβασμένος, να ξέρεις ακριβώς τι γίνεται γιατί στην τηλεόραση δεν έχεις πολλές λήψεις». Αυτός άλλωστε ήταν ο λόγος για τον οποίο η Καλλιμάνη δεν έκανε θέατρο παράλληλα με την τηλεόραση.

Επιστρέφοντας στο θέμα της ευθύνης, που είναι ο κινητήριος μοχλός στο «Κρέας», η πολιτική επικαιρότητα, και κυρίως των Τεμπών, αναπόφευκτα, αγγίζει την κουβέντα. «Κανένας δεν έχει παραδεχθεί ένα λάθος» είπε η ηθοποιός. «Νιώθω τελικά ότι σε κάποια θέματα είμαστε βαθιά κοιμισμένοι και περιμένω πραγματικά να γίνει κάτι, πέρα από τη συναυλία των Τεμπών».

Σχεδόν προφητικά, η Καλλιμάνη ανέφερε ότι θα ήθελε να δει κάτι που θα ταρακουνήσει συθέμελα όλη τη χώρα και τέσσερις μήνες αργότερα, με τις μεγάλες πορείες για το θέμα των Τεμπών, αυτό το κάτι όντως έγινε. Γενικότερα όμως, ενώ δεν παραβλέπει τα προβλήματα της καθημερινότητας που υπάρχουν στη ζωή όλων μας και ότι «μια μερίδα του κόσμου ζορίζεται πάρα πολύ», η Καλλιμάνη θα ήθελε να δει ανθρώπους να βγαίνουν από τον «μικρόκοσμο της καθημερινότητάς τους. Γιατί ξέρω κόσμο που ασφυκτιά μέσα σε αυτό το περιβάλλον και στο τέλος της ημέρας κάτι πρέπει να κάνεις όταν βλέπεις ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως ευθύνη. Ορισμένες φορές, έχω την εντύπωση ότι μόνο όταν γίνεται κάτι πραγματικά πολύ σοβαρό, η μεταπολίτευση, για παράδειγμα, ή αυτό που έχει γίνει στους καιρούς μας, η τραγωδία των Τεμπών, τότε μόνο έχουμε πραγματικά κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα».

Βομβαρδισμός ειδήσεων

Η Καλλιμάνη επεσήμανε επίσης τον βομβαρδισμό των ειδήσεων που καθότι εισρέουν ακατάπαυστα και σε καθημερινή βάση, στη δική της τουλάχιστον περίπτωση το αποτέλεσμα είναι μια «τρομερή διάσπαση της προσοχής. Ακούω κάτι και μάλιστα σοβαρό και μετά το ξεχνώ» είπε. «Επίσης, πλέον, ακούγοντας τις ειδήσεις, δεν μπορείς να είσαι βέβαιος για το τι είναι αληθές και τι ψευδές. Υπάρχει μια μεγάλη σύγχυση». Βλέποντας τον σύζυγό της, Αντώνη Ιορδάνου, να μπαίνει στο εστιατόριο η Καλλιμάνη τον κάλεσε στο τραπέζι μας για τις συστάσεις.  Η συνάντηση οδεύει προς το τέλος της και κλείνοντας μιλάμε λίγο για τον τόπο της, το Αίγιο, και το εξοχικό σπίτι που διατηρεί εδώ και χρόνια στον δρόμο προς τα Καλάβρυτα. «Τα τελευταία χρόνια η φύση μού λείπει πολύ και όποτε δεν δουλεύω προσπαθώ να φεύγω από την Αθήνα.  Εμεινα εκεί αρκετά στον COVID και μου άρεσε πολύ. Η Αθήνα είναι μια δύσκολη πόλη και υπάρχει κάτι που με θυμώνει πολύ – ανεξαρτήτως δημάρχου».

Τη ρώτησα τι την ενοχλεί και ξαφνικά, για πρώτη φορά μέσα σε αυτή την ώρα, είδα το ήρεμο, πάντα χαμογελαστό πρόσωπο της Μαρίας Καλλιμάνη να σκληραίνει. «Δεν είναι δυνατόν να είναι μια τόσο βρώμικη πόλη η Αθήνα και επίσης δεν είναι δυνατόν να βλέπω τον Λυκαβηττό, έναν από τους πιο όμορφους λόφους της, τόσο απαξιωμένο». Η ηθοποιός μού έδειξε μερικές πραγματικά εφιαλτικές φωτογραφίες που είχε τραβήξει με το κινητό της. «Είναι απαράδεκτο να ανεβαίνουν οι τουρίστες στον Λυκαβηττό και να βλέπουν μια χαβούζα. Πολύ όμορφο το θέατρο που έγινε πάνω και με επιτυχία, δεν λέω, όμως όποτε ανεβαίνεις κινδυνεύεις να γλιστρήσεις από τα κουτάκια μπίρας – παντού στα μονοπάτια. Είναι ντροπή ο Λυκαβηττός να έχει την εικόνα άθλιου σκουπιδότοπου».