Aς λένε ό,τι θέλουν οι εκπρόσωποι της καθεστηκυίας τάξης: όταν μαζεύεται κάπου ένα μεγάλο πλήθος για να διαμαρτυρηθεί, είτε πρόκειται για την Αθήνα είτε για το Βελιγράδι ή τη Ρώμη, υπάρχει θέμα. Οταν επιμένει, το θέμα είναι μεγαλύτερο. Οι διαδηλωτές δεν έχουν βέβαια πάντα δίκιο, κόσμο μπορεί να βγάλει στον δρόμο και ο Τραμπ, ο Ορμπαν ή ο Μπολσονάρο. Πάντως δεν μπορείς να τους αγνοήσεις. Ούτε βέβαια να απαιτήσεις να διατυπώσουν «πρόταση».
Στις 28 Φεβρουαρίου, οι προβολείς όλου του πλανήτη στράφηκαν στις διαδηλώσεις για τα Τέμπη: αυτές θα μείνουν στην ιστορία, όχι εκείνοι που τις λοιδόρησαν ή τις χλεύασαν. Προχθές, έγινε στο Βελιγράδι η μεγαλύτερη διαδήλωση που έχει γίνει ποτέ στη Σερβία: το σύνθημα «η διαφθορά σκοτώνει» παρέπεμπε στην πολύνεκρη κατάρρευση μιας στέγης τον περασμένο Νοέμβριο στο Νόβι Σαντ και είναι βέβαιο ότι θα εμπνεύσει τους κατοίκους της Βόρειας Μακεδονίας να διαμαρτυρηθούν με τη σειρά τους για το αδιανόητο χθεσινό δυστύχημα στην ντισκοτέκ του Κότσανι.
Λιγότερη προσοχή δόθηκε στη διαδήλωση που έγινε την ίδια μέρα στη Ρώμη. Ο κόσμος ήταν βέβαια λιγότερος, «μόλις» 50.000, ίσως όμως να είναι μόνο η αρχή.
Ολα ξεκίνησαν από ένα άρθρο που έγραψε ο ιταλός δημοσιογράφος Μικέλε Σέρα στις 22 Φεβρουαρίου στη Repubblica. Δεν θα ήταν ωραίο – σημείωνε – να γινόταν μια μεγάλη διαδήλωση ευρωπαίων πολιτών υπέρ της ενότητας και της ελευθερίας της Ευρώπης, μια διαδήλωση που θα είχε μία σημαία, την ευρωπαϊκή, και ένα σύνθημα, «Ευρώπη ή θάνατος»; Το Σάββατο που μας πέρασε έγινε το πρώτο βήμα. Καλλιτέχνες, διανοούμενοι, επιστήμονες, φοιτητές, πρόσφυγες, δεκάδες δήμαρχοι από όλο το ιδεολογικό φάσμα και δεκάδες χιλιάδες ενεργοί πολίτες συγκεντρώθηκαν στην Piazza del Popolo για να διακηρύξουν την αποφασιστικότητά τους να μην υποκύψουν στον αυταρχισμό και τον σκοταδισμό. «Σε έναν κόσμο που μοιάζει να έχει γίνει κομμάτια, μια πλατεία που ενώνει διαφορετικούς ανθρώπους και ιδέες αποτελεί σκάνδαλο», είπε στον χαιρετισμό του ο Σέρα. «Αυτό το σκάνδαλο έχει όνομα. Λέγεται δημοκρατία».
Και η δημοκρατία είναι μεταδοτική, αυτό άλλωστε φοβάται περισσότερο απ’ όλα ο Πούτιν. Ανάλογες διαδηλώσεις οργανώνονται και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις – μακάρι και στην Αθήνα –, καθώς είναι πλέον σαφές ότι έχει έρθει η ώρα της αλήθειας. «Οι Ευρωπαίοι ζούμε σήμερα παγιδευμένοι ανάμεσα στον Πούτιν και τον Τραμπ, έναν τύραννο κι έναν επίδοξο τύραννο, δύο νταήδες ή δύο γκάνγκστερ που καταλαβαίνουν μόνο τη γλώσσα του εκβιασμού και σέβονται μόνο τον νόμο του ισχυρότερου», γράφει στην El País ο ισπανός συγγραφέας Χαβιέρ Θέρκας, μήνυμα του οποίου διαβάστηκε στη συγκέντρωση. «Αυτά που μας ενώνουν είναι πολύ περισσότερα και πολύ σοβαρότερα από αυτά που μας χωρίζουν: όλοι προερχόμαστε από την Αθήνα και την Ιερουσαλήμ, τον Σωκράτη και τον Χριστό. Μιλάμε διαφορετικές γλώσσες, αλλά έχουμε μία καρδιά. Ας διαδηλώσουμε λοιπόν! Avanti popolo!».
