By the book

Το αρχαιότερο σωζόμενο θεατρικό έργο είναι ως γνωστόν οι «Πέρσες» του Αισχύλου. Παίχτηκε το 472 π.Χ., οκτώ χρόνια μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνος, όπου ναυμάχος επί τριήρους ήταν και ο ίδιος ο ποιητής, ο οποίος βέβαια ήταν μαχητής και στη Μάχη του Μαραθώνος. Αν επαναφέρω το θέμα σ’ αυτό το εμβληματικό κυρίως για τη Δημοκρατία […]

Ακόμη κι αν κυριολεκτούσε ο τίτλος –δεν είναι κανίβαλος αυτός που τρώει τον Ρουμάνο, αλλά κι αν τον τρώει, δεν τον τρώει μόνος του –πάλι θα αισθανόταν κανείς τον τίτλο, αν όχι ν’ αδικεί, τουλάχιστον να περιορίζει σημαντικά, την εμβέλεια του περιεχομένου του. Αλλωστε είναι τόσο ευφυής συγγραφέας ο Δημήτρης Σωτάκης που, αν πίστευε πως […]

Το 2005, η Τουρκία, λίγο διάστημα μετά την υπογραφή της συμφωνίας για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ενωση, εγκαινίασε την έκθεση «Οι Τούρκοι» στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου. Ο πεντακοσίων σελίδων μεγάλου σχήματος κατάλογος της έκθεσης καλύπτει μια χιλιετία (600-1600) και περιλαμβάνει δείγματα της τέχνης των λαών και φυλών που από τη […]

Το βιβλίο «Μια φωνή όλο φως» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ περικλείει την ψυχοβιογραφία τουλαϊκούβάρδου και δημιουργού Πάνου Γαβαλά. Συγγραφέας είναι ο δημοσιογράφος Δημήτρης Μανιάτης. Βασική δεξαμενή για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου ήταν –είναι οι προφορικές μαρτυρίες των συνεργατών, των φίλων, των συγγενών του Πάνου Γαβαλά, αλλά και ευρύτερα, προσώπων που διαδραμάτισαν ρόλο […]

Εχουν περάσει 240 χρόνια από τον θάνατο του Βολταίρου. Ο Βολταίρος πέθανε έντεκα χρόνια πριν από τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, την οποία ενέπνευσε και στην οποία διακηρύχθηκε η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης, για την οποία είχε τόσο αγωνιστεί. Το κλασικό έργο του «Πραγματεία περί ανεκτικότητας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα […]

Ονομάστηκε «Hogarth Shakespeare Project» και ήταν μια ωραία ιδέα. Το 2014 κάποιοι από τους γνωστότερους συγγραφείς του καιρού μας κλήθηκαν να ξαναγράψουν μερικά από τα σπουδαιότερα έργα του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, ώστε να εορταστεί με αυτόν τον τρόπο η επέτειος των πεντακοσίων χρόνων από τον θάνατό του. Το γεγονός αυτό έδωσε την ευκαιρία στον Νορβηγό Γιου […]

Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει μια ιστορία; Ποιο είναι το ειδικό βάρος της μνήμης, της υποχρεωτικής λήθης, της παραμόρφωσης των αναμνήσεων; Μπορείς να κινείσαι ανάμεσα σε δυο κόσμους, διττός σχεδόν εξ ορισμού και στο τέλος να τη γλιτώσεις; Και τι συμβαίνει σ’ αυτούς που περιδιαβαίνουν την αφήγηση, που παντρεύονται, ερωτεύονται και πεθαίνουν, που εξεγείρονται και […]

Κοινωνικοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Harvard και άλλα σημαντικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Γαλλίας, της Γερμανίας, των ΗΠΑ, επίσης ο πρόεδρος του Ιδρύματος Μπουρντιέ Φραντς Σουλτχάις, συμμετείχαν σε διεθνή διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Δευτέρα στο κεντρικό κτίριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου με θέμα «Ο ρόλος των κοινωνικών επιστημόνων την εποχή της κρίσης». […]

Πολύ πιθανότερο θα φανταζόταν κανείς για έναν άνθρωπο που κάνει καθημερινά, ή και αραιότερα, τη διαδρομή με το τρένο Κηφισιά – Πειραιάς, να υποβάλλει τον εαυτό του στη δοκιμασία αν θυμάται με τη σωστή σειρά τους σταθμούς που μεσολαβούν, για παράδειγμα, ώς την Ομόνοια, παρά να έχει αριθμήσει τις στάσεις ώς τον Πειραιά –από την […]

«Με λογισμό και μ’ όνειρο» Διονύσιος Σολωμός «Εν φαντασία και λόγω» Κωνσταντίνος Καβάφης Περίπου μισόν αιώνα μόνο χωρίζουν αυτούς τους δύο ποιητικούς ωροδείχτες των δύο σημαντικών και τόσο ως προσωπικότητες διαφορετικών σε ιδιοσυγκρασία ποιητών μας. Και τα δύο αυτά ποιητικά δίπολα ορίζουν, δηλαδή δημιουργούν τα όρια εντός των οποίων οι ποιητές τοποθετούν τη διαδρομή της […]

Οι περιπέτειες του γερμανικού έθνους κατά τον Μεσοπόλεμο ασκούν πάντα ιδιαίτερη αισθητική και διανοητική γοητεία. Το πώς η καθημαγμένη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αυτή χώρα οδηγήθηκε στον ναζισμό, οι περιπέτειες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, οι επιπτώσεις του Κραχ του 1929, ο υπερπληθωρισμός, η ανεργία αλλά και ο τρόπος ζωής στον Μεσοπόλεμο αποτελούν ακόμη σήμερα […]

«Και πάσαι μεν αι τέχναι ποιήσεις εισίν» έγραψε ο μεγαλοφυής Πλάτων. Σε λίγο οι έλληνες μαθητές, έτσι όπως σχεδιάζεται το εκπαιδευτικό μέλλον, δεν θα μπορούν να φτάσουν στις αρτεσιανές πηγές της γλώσσας και απλώς θα μασάνε αμερικανιστί τις λέξεις σαν τσιχλόφουσκες, αγνοώντας τη γενεαλογία τους και την εννοιολογική τους περιπέτεια. Τι θα μπορεί να πει […]

Η αγάπη είναι σαν ένα άσπρο κουνελάκι, γράφει σε ένα από τα βιβλία της η βρετανίδα μυθιστοριογράφος Μπάρμπαρα Πιμ. Οταν σου χαρίζουν ένα στην αρχή ξετρελαίνεσαι απ’ τη χαρά σου, αλλά σύντομα δεν ξέρεις τι να το κάνεις. Ισως να πρόκειται για την πιο κυνική, κωμική αλλά ταυτόχρονα τόσο, μα τόσο αγγλική εξήγηση για την […]

Απορεί κανείς γιατί με τόσο «σεσημασμένους» ήρωες και μάλιστα επαρχιακής καταγωγής στην πλειονότητά τους –με την Ηπειρο να καταλαμβάνει δεσπόζουσα θέση μέσα στο βιβλίο «Θαμπές ζωές» –ο Γιάννης Η. Παππάς ανακάτεψε σε τέτοιο βαθμό χρονογραφικά, δημοσιογραφικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία, ώστε κείμενα που θα τιτλοφορούνταν άνετα ως διηγήματα, να στεγάζονται τώρα κάτω από τον αοριστολόγο και […]

Το 1989 ο Κεν Φόλετ κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που έμελλε να γίνει πολύ αγαπητό στους αναγνώστες. Λεγόταν «Οι στυλοβάτες της γης» και ήταν τοποθετημένο στην μεσαιωνική Αγγλία του 12ου αιώνα. Το θέμα του ήταν η υλοποίηση του οράματος ενός ανθρώπου, του Τομ Μπίλντερ. Θέλησε να κτίσει έναν μεγαλοπρεπή γοτθικό καθεδρικό ναό, που θα γινόταν πόλος […]

Ο Γκι ντε Μοπασάν πέθανε το 1893, σε ηλικία 43 ετών. Εχοντας χάσει πια τα λογικά του θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην ψυχιατρική κλινική όπου νοσηλεύεται. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους διηγηματογράφους της Γαλλίας. Με αστείρευτο ταλέντο που ανέτειλε από νεαρή ηλικία και έχοντας το προνόμιο μέντοράς του να είναι ο Γκιστάφ Φλομπέρ, […]

Τα «Ελαφρά ελληνικά τραγούδια» του Αλέξη Πανσέληνου είναι μια μυθιστορηματική τοιχογραφία της Αθήνας της μεταπολεμικής εποχής. Της Αθήνας που ψηλαφεί στον αστικό κορμό της τα βαθιά σημάδια που της άφησε ένας πόλεμος και ένας εμφύλιος που μόλις έχει επίσημα τελειώσει. Το βιβλίο χωρίζεται σε μικρά «αυτόνομα» κεφάλαια που όλα μαζί θα μπορούσαν να αποτελούν τη […]

Και ποιον νοιάζει που ο παλιός ποιητής καλούσε τους «εραστάς να δρέψουν, στου Μαΐου τους παραδείσους (δηλαδή τους κήπους), ευδαίμονας ναρκίσσους», όσο κι αν οι γνώστες αγρότες αλλά και οι επιστήμονες τον εξέθεταν τον ποιητή αποδεικνύοντας πως οι νάρκισσοι δεν φυτρώνουν τον Μάιο. Αγρότες και επαΐοντες αγνοούσαν ό,τι ο ποιητής γνώριζε και διαλαλούσε, πως το […]

Τι είναι τελικά αυτό που κάνει τους ανθρώπους να αγαπιούνται; Μπορεί άραγε να δώσει κανείς μια απάντηση που να είναι ταυτόχρονα σαφής και περιεκτική, ώστε ο καθένας να βρει μέσα της κάτι δικό του; Ο Αργύρης Παλούκας, στην τέταρτη ποιητική του συλλογή Ανθρωποι που γελάνε (Κριτική, 2018), απαντά βρίσκοντας και τον τρόπο και το μέσο. […]

Το νέο βιβλίο του Παναγιώτη Ιωακειμίδη απαντά σε ερωτήματα που θα έπρεπε να συζητούνται στον πολιτικό διάλογο. Η οπτική είναι προφανώς επηρεασμένη από την ενεργό συμμετοχή του σε πολιτικές διεργασίες άλλοτε και σήμερα και από τη μακρά θητεία στο υπουργείο Εξωτερικών. Συντάσσεται με αυτό που θα ονόμαζα εκσυγχρονιστική φλέβα της δημόσιας πολιτικής. Κατά προέκταση, επικρίνει […]

Πάνω από τριάντα γαλλόφωνοι συγγραφείς από τέσσερις ηπείρους, από τόσο διαφορετικά σημεία του κόσμου όπως η Καραϊβική και το Βιετνάμ, θα φιλοξενηθούν στη 15η Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης που ανοίγει τις πύλες της την Πέμπτη 3 Μαΐου. Στη φετινή διοργάνωση τιμώμενη δεν είναι μια χώρα αλλά μια γλώσσα, τιμώμενη με άλλα λόγια είναι η […]

Ο Στιγκ Ντάγκερμαν αυτοκτόνησε στα 31 του μόλις χρόνια, το 1954, έπειτα από την καταιγιστική επιτυχία που είχαν τα έργα του. Η σύντομη ζωή του υπήρξε πλούσια σε έρωτες, γάμους και περιπέτειες –πνευματικού κυρίως περιεχομένου. Προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσω το απολύτως πρωτότυπο, θυελλώδες είδος γραφής του και τις πιθανές επιρροές του, ένα πράγμα μου έγινε σαφές. […]

Αν ο Φλωρεντινός Πότζο Μπρατσολίνι (1380-1459) δεν είχε ανακαλύψει τον χειμώνα του 1417 στη βιβλιοθήκη ενός γερμανικού μοναστηριού το χαμένο επί δεκατρείς αιώνες πλήρες χειρόγραφο του έργου του Λουκρήτιου «Περί Φύσεως» (De rerum natura), το μοναδικό που είχε σωθεί από τη φθορά του χρόνου, το όνομά του θα είχε ξεχαστεί. Οπως έχει ξεχαστεί ότι ιδιοφυής […]

Χωρίς να μπορείς να το πιστώσεις ως πρόθεση του βιβλίου «Χρονικό των Εξαρχείων» του ποιητή και μεταφραστή Ρήγα Καππάτου, υπάρχει ανάμεσα σε πολλές άλλες εξόχως ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις και περιγραφές μια σύντομη παράγραφος που δίνει το μέγεθος της διαφοράς ανάμεσα στη λογοτεχνία και την τεχνολογία. Οσο σεβαστική μάλιστα παραμένει από καταβολής της η πρώτη για τον […]

Συχνά, παρ’ όλες τις αντιρρήσεις μου, κατανοώ τους σύγχρονους ξένους και τους έλληνες μιμητές τους καλλιτέχνες του θεάτρου, κυρίως τους σκηνοθέτες που άλλοτε ειρωνικά, άλλοτε κυνικά και τις περισσότερες φορές με αφοπλιστική ειλικρίνεια, όταν προχωρούν σε τολμηρές και συχνότατα ασεβέστατες προσεγγίσεις κλασικών και νεοκλασικών θεατρικών κειμένων, προβάλλουν το επιχείρημα πως οι κλασικοί τα έχουν όλα […]

«Ο συνταγματάρχης Σαμπέρ» δεν ανήκει στα δημοφιλέστερα έργα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ (1899-1955), πιθανόν λόγω της βαθιάς απαισιοδοξίας που αποπνέει ως προς την αδιόρθωτη ανθρώπινη φύση. Ανήκει ωστόσο στα πλέον ενδιαφέροντα από φιλολογική και ιστορική άποψη και επιπλέον στα ευρύτερα αξιοποιημένα, τόσο από τον κινηματογράφο όσο και από την ίδια τη λογοτεχνία, καθώς η ιστορία […]

Σε μία από τις συγκλονιστικότερες σκηνές στην ιστορία του κινηματογράφου, ο «πιανίστας» του Ρόμαν Πολάνσκι ενώ κρύβεται για μήνες από τους Ναζί σε κάποιο διαμέρισμα της Βαρσοβίας, πεινασμένος και αξιοθρήνητος, αποφασίζει να «παίξει» πιάνο. Εχοντας την παρτιτούρα στο μυαλό του και φοβούμενος μην αποκαλυφθεί το κρησφύγετό του, ο πρωταγωνιστής χαϊδεύει από ψηλά τα πλήκτρα του […]

Οσο οδυνηρό (μόνο οδυνηρό;) κι αν είναι το «θέμα» της αυτοκτονίας, πολλοί θα ήθελαν να έχουν καταπιαστεί με το εγχείρημα του ποιητή Γιάννη Σουλιώτη και να συγκροτήσουν μια ανθολογία με ποιήματα αυτοκτόνων ποιητών, έστω κι αν θα φαντάζονταν πως μέσα σε 26 αιώνες θα ήταν πολύ περισσότεροι από 161 οι ποιητές (όσους περιλαμβάνει η ομώνυμη […]

Στα πλαίσια των πασχαλινών εμπειριών η Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής Σκηνής στο Ιδρυμα Νιάρχου παρουσίασε τις «Μέρες λατρευτικής μουσικής», μια έξοχη εκδρομή στη «χώρα» του Μπαχ έως στα υπόγεια της Νέας Ορλεάνης με τζαζ. Ανάμεσα σ’ αυτά και ως καταληκτήρια μέθεξη είδαμε και ακούσαμε τον «Ξεπεσμένο Δερβίση» της Φένιας Παπαδόδημα, μια μουσική και ποιητική εμπειρία […]

Σπάνια δημοσιογραφική αίσθηση των πραγμάτων μπορεί να κάνει τόσο απροσμέτρητο και αβυθομέτρητο τον λογοτεχνικό ορίζοντα ενός αφηγήματος, όπως συμβαίνει με το βιβλίο της Ρούλας Γεωργακοπούλου «Δέντρα, πολλά δέντρα». Οταν ξεκινάει με τη φράση «Η μαμά μου πέθανε την ίδια μέρα με τη Ζωή Λάσκαρη», δεν το κάνει για να δώσει ένα χρονικό στίγμα, ούτε για […]

O 51χρονος Ελβετός Κρίστιαν Κραχτ έχει εγκαθιδρύσει εαυτόν στον χώρο της τέχνης ως φιλολογικός κριτικός και μυθιστοριογράφος, ασχολούμενος με την παγκοσμιοποίηση, τον καταναλωτισμό και κατά δήλωση του με το υπαρξιακό κενό του σύγχρονου ανθρώπου. Εγκατεστημένος τα τελευταία χρόνια στο Χόλιγουντ, έχει εντάξει στο επίκεντρο της προβληματικής του τον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό και την σχέση λογοτεχνίας και […]

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένας πλούσιος προβληματισμός στην κοινότητα των ελλήνων ιστορικών όσον αφορά τον Εμφύλιο Πόλεμο. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90 δεν υπήρχαν επιστημονικές προσεγγίσεις του Εμφυλίου. Δεν υπήρχαν δηλαδή μελέτες στηριγμένες σε αρχεία, σε μαρτυρίες, σε αδημοσίευτες πηγές, σε προσωπικά αρχεία, όπως αυτή εδώ που μας παρέδωσε ο διδάκτωρ Ιστορίας […]