By the book

Τα παράξενα –διαχρονικά –αυτού του τόπου και των ανθρώπων, κυρίως της εξουσίας. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ανάμεσα στη γελοία εκστρατεία μας με φτυάρια και δρεπάνια να πάρουμε την Πόλη (1897) και την Επανάσταση στο Γουδί που έφερε τον Βενιζέλο για να αποπειραθεί να δημιουργήσει αστικό κράτος και να θεμελιώσει τον κοινοβουλευτισμό, δύο θλιβερά γεγονότα […]

Υπάρχουν συγγραφείς που όταν έχουν να διαχειριστούν αποκλειστικά την «έμπνευσή» τους, αναδεικνύονται συναρπαστικοί. Αντίθετα, όταν έχουν να «κουμαντάρουν» ένα συγκεκριμένο υλικό, όπως είναι ένα ή πολλά ταξίδια, χωρίς να χάνουν την αφηγηματική τους ευχέρεια, την περιγραφική τους δύναμη ή την ομολογουμένως υψηλού και ειδικού τύπου ευαισθησία τους, τα κείμενά τους σαν να δυσκολεύονται να βρουν […]

Ο Δημήτρης Καλοκύρης, πάντοτε επινοητικός, πάντοτε άνθρωπος με χιούμορ και πάντοτε παιγνιώδης όχι μόνο σε αυτά που λέει αλλά και στα είδη του λόγου και της τέχνης που αναμειγνύει και μεταχειρίζεται, έφτιαξε πρώτα κάποια εικαστικά έργα και κατόπιν ένα βιβλίο, με κάθε εικόνα να αντιπροσωπεύει όχι χίλιες, αλλά περίπου πενήντα λέξεις. Αρχικά, ο μέχρι πρόσφατα […]

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε μελέτη («The Economy of Culture in Europe», 2006) για λογαριασμό της Γενικής Διεύθυνσης 10, προσδιόρισε πως ο όρος πολιτισμός καλύπτει δύο διακριτούς τομείς: τον «πολιτιστικό», ο οποίος αναφέρεται σε «μη βιομηχανικά προϊόντα και υπηρεσίες, τα οποία καταναλώνονται επί τόπου» (συναυλίες, εκθέσεις τέχνης, αρχαιολογικοί χώροι, βιβλιοθήκες, μουσεία) και «σε βιομηχανικά προϊόντα, προοριζόμενα […]

Το συγγραφικό ταξίδι του Νίκου Θέμελη στη λογοτεχνία άργησε να ξεκινήσει. Γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα σε ηλικία 50 ετών διαβεβαιώνοντας γνωστούς και φίλους πως πρόκειται για μία και μοναδική απόπειρα. Συνολικά έγραψε επτά μυθιστορήματα που άφησαν το δικό τους βαρύ σημάδι στη νεοελληνική λογοτεχνία. Είκοσι χρόνια μετά την έκδοση της «Αναζήτησης», το 1998, η […]

Στο βιβλίο της «Η ιστορία της θεραπαινίδας» («The Handmaid’s Tale») η Μάργκαρετ Ατγουντ συνδύασε δύο στοιχεία που χαρακτηρίζουν αρκετά το έργο της, το στοιχείο της δυστοπικής επιστημονικής φαντασίας και εκείνο του φεμινισμού. Το βιβλίο αυτό, που κυκλοφόρησε το 1985, της χάρισε το Βραβείο Arthur C. Clarke, το Governor General’s Award ενώ ήταν και υποψήφιο για […]

Αυτό το κείμενο αποτελεί συνέχεια της περίφημης «Ομιλίας προς τους Γερμανούς» που απηύθυνε τον Οκτώβριο του 1930 ο μεγάλος γερμανός συγγραφέας Τόμας Μαν στον γερμανικό λαό και στα κόμματα του «δημοκρατικού τόξου», όπως τα αποκαλούμε σήμερα. Εκεί ζητούσε από την αστική τάξη να συνταχθεί πολιτικά με τη σοσιαλδημοκρατία για να αποφευχθεί το μοιραίο που ήταν […]

Το νέο βιβλίο του Αντρές Μπάρμπα «Χέρια μικρά» (εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ)ανήκει στην ξεχωριστή αυτή κατηγορία βιβλίων, όπως«Τα τρομερά παιδιά»του Ζαν Κοκτώ ή«Ο άρχοντας των μυγών»του Ουίλιαμ Γκόλντινγκ, με πορτρέτα της παιδικής ηλικίας χωρίς εφησυχασμούς, που συγκινούν και σοκάρουν ταυτόχρονα, σκληρά και λυρικά, κατ’ εικόνα και ομοίωση της φάσης της ζωής που ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ ονόμαζε «η […]

Την Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου κυκλοφορεί στη χώρα μας, από τις εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ, το καινούργιο αστυνομικό μυθιστόρημα του Γιορν Λιρ Χορστ (Jørn Lier Horst) με τίτλο «Αδιέξοδο» και ένα νέο μυστήριο ξεκινά για τον επιθεωρητή Βίλιαμ Βίστιν, τον ήρωα του νορβηγού συγγραφέα. Γεννημένος το 1970 στο Μπάμλε της Βόρειας Νορβηγίας, ο συγγραφέας ήταν αστυνομικός επιθεωρητής στη […]

Με το νέο του βιβλίο«Οχτώ βουνά» ο ιταλός συγγραφέας Πάολο Κονιέττι εξερευνά τις περιστασιακές αλλά ακλόνητες σχέσεις των ανθρώπων, τη δυνατότητά τους να μαθαίνουν και να αναζητούν τη θέση τους στη ζωή. «Θα μπορούσα να πω πως άρχισα να γράφω αυτή την ιστορία όταν ήμουν μικρό παιδί, γιατί είναι μια ιστορία που μου ανήκει με […]

Είναι ο Αντρέ Ζιντ που έπεισε τον Ζορζ Σιμενόν να μετατρέψει σε μυθιστόρημα αυτόν τον αυτοβιογραφικό τόμο, αλλάζοντας το πρώτο σε τρίτο αφηγηματικό πρόσωπο και δίνοντας προτεραιότητα στην ποιητική αλήθεια εις βάρος της ακρίβειας. Πράγματι, ο ίδιος ο Σιμενόν δήλωνε ότι εδώ όλα είναι αλήθεια χωρίς τίποτα να είναι ακριβές. Αρχισε να τον συγγράφει στις […]

Οι λούστροι στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου μπορούσαν να συνεννοούνται σε εφτά οκτώ γλώσσες, γράφει ο Μαρκ Μαζάουερ. Μερικοί από τους λούστρους αυτούς ήταν Εβραίοι. Οπως εβραίοι ήταν αρκετοί τενεκετζήδες, ράφτες, υδραυλικοί, υπάλληλοι, μανάβηδες, μικροπωλητές, καραγωγείς. Αντίθετα με όσα άμεσα ή έμμεσα προπαγανδίζουν ορισμένοι κύκλοι, βρίσκοντας τα ευήκοα ώτα μιας σιωπηλής πλειοψηφίας προκατειλημμένων και ανενημέρωτων ακροατών, […]

[Ακούω με τα μάτια κλειστά και / υποθέτω σχεδιασμούς χαδιών επειδή το χάδι αφήνει / στο μέτωπο κάτι σαν χνούδι που όμως σκληραίνει / και γίνεται τρίμμα γυαλιού και το ξέρουν αυτό κι / ο αέρας και οι φλόγες όταν τυλίγουν στοργικά ένα / φλεγόμενο δέντρο.] (ΚΗ’) Κάθε ποίημα της συλλογής διαμορφώνεται ως ένα κειμενικό […]

Ενα κύμα νοσταλγίας για τη δεκαετία του ’60 κατακλύζει το Διαδίκτυο. Ιστοσελίδες για την παλιά Αθήνα, ομάδες που θρηνούν την απώλεια ενός ευτυχισμένου παρελθόντος όταν όλα (υποτίθεται ότι) ήταν πιο όμορφα και πιο αγνά. Ερωτας διαρκής για το μπακαλικάκι της γειτονιάς, αναπόληση μιας λιτοδίαιτης ζωής που «είχε νόημα». Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα του 2017 […]

Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Κορνήλιου Καστοριάδη, μια επιπρόσθετη ιδέα για τη σκέψη του ίσως αξίζει να σχηματιστεί μέσα από τη γνώμη όσων συνδιαλέχτηκαν μαζί του. Στην επανέκδοση με τίτλο «Για τον Κορνήλιο Καστοριάδη –“Είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας”» που επιμελήθηκε η δημοσιογράφος Τέτα Παπαδοπούλου, τα κείμενα για τον τιμώμενο συγκεντρώνονται στην τελευταία […]

Αν και έχει σπουδάσει θεολογία (όπως μας πληροφορεί το βιογραφικό του) ο Κώστας Βραχνός δεν φαίνεται να διατηρεί ιδιαίτερα καλές σχέσεις με τον Θεό ή έστω με την έννοια του Θεού, όπως άλλωστε το υπαινίσσεται η απροσχημάτιστα ειρωνική χροιά του τίτλου του βιβλίου του και σαφέστατα το αντιλαμβάνεται κανείς ενώ έχει διαβάσει ακόμη και λίγες […]

Μέσα στην απάνθρωπη δίνη που σαρώνει την πολιτική και κοινωνική μας ζωή, μας διαφεύγει πως ορισμένοι ταμένοι πνευματικοί άνθρωποι, σχεδόν ερημίτες, ναυαγοί ή εξόριστοι σε κάποιες οάσεις με πηγαίο ύδωρ, συνεχίζουν τον αγώνα της έρευνας, της διείσδυσης στα έγκατα, στις απόκρυφες πτυχές είτε της μαζικής είτε της ατομικής συνείδησης, εκδράμοντας σχεδόν ξυπόλητοι στα όρια της […]

Την Τρίτη 27 Φεβρουαρίουη βραβευμένη τριλογία του πολυδιαβασμένου συγγραφέα ιστορικών μυθιστορημάτων Νίκου Θέμελη (1947-2011) που περιλαμβάνει τα βιβλία «Η Αναζήτηση», η «Ανατροπή» και η «Αναλαμπή» κυκλοφορεί για πρώτη φορά σε έναν τόμο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Τρία βιβλία που άφησαν βαρύ αποτύπωμα στην νεοελληνική λογοτεχνία. Στην «Αναζήτηση» έξι πρόσωπα αφηγούνται ισάριθμες ιστορίες συνθέτοντας, ο καθένας […]

Το 2014, ο Κάρλος Καρβάγιο, λάτρης των θεωριών συνωμοσίας, συλλαμβάνεται γιατί επιχειρεί να κλέψει από ένα μουσείο της Μπογκοτά, το διάτρητο από σφαίρες κοστούμι του Χόρχε Ελιέσερ Γκαϊτάν, του φιλελεύθερου πολιτικού ηγέτη που δολοφονήθηκε το 1948.Κανείς, ούτε ο πιο στενός του περίγυρος, δεν μπορεί να υποπτευθεί τους βαθύτερους λόγους που ώθησαν τον Καρβάγιο να αποπειραθεί […]

Δεν είμαι νομικός αλλά αισθάνομαι συχνά την ανάγκη, αυτονόητη νομίζω για κάθε πολίτη, όχι μόνο της δικής μας παγκοσμιοποιημένης νομικής «πλεκτάνης» αλλά και όσο μπορώ να ελέγξω όλης της ιστορικής πορείας της ανθρωπότητας, είτε αναφερόμαστε στο πρωτόγονο εθιμικό δίκαιο που μελέτησαν οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι είτε στο κράτος δικαίου περί δύο χιλιάδες έτη, όπως αποτυπώνεται και […]

Σε μια συζήτηση με τον υπογράφοντα, τον Μάιο του 1970, για τη «Θεσσαλία» του Βόλου και σε ερώτηση αν είναι σύμφωνος με τη σιωπή πολλών σύγχρονων ελλήνων συγγραφέων που την είχαν επιλέξει ως τρόπο διαμαρτυρίας και αντίστασης στη δικτατορία, η οποία διήνυε ήδη τον τέταρτο χρόνο της ζωής της, ο Μένης Κουμανταρέας είχε απαντήσει ως […]

Γράφει, σκάβοντας ένδον. Οι δηλώσεις ενίοτε απηχούν νιτσεϊκή αλκή. Οπως φέρ’ ειπείν: «Ο άνθρωπος είναι ικανός να κάνει εκείνο που είναι ανίκανος να φανταστεί. Το κεφάλι του οργώνει το γαλαξία του παράλογου». Κι ακόμα: «Η αιωνιότητα δεν είναι και πολύ μεγαλύτερη από τη ζωή». Γράφει συστηματικά, ενώ την ίδια στιγμή κρύβεται από τους γερμανούς εισβολείς, […]

Το πέρασμα των Αλπεων είχε ανέκαθεν βαρείς συμβολισμούς και καθοριστικές πρακτικές διαστάσεις για τους Γερμανούς. Ο ιταλικός και ο γαλλικός Νότος είλκυσαν στα ιστορικά χρόνια τις παραδασόβιες αγροτικές κοινότητες του Βορρά που εγκαθίσταντο εκεί για να καλλιεργήσουν περισσότερο ηλιόλουστες γαίες. Είλκυσαν και ολόκληρες φυλές που διεκδικούσαν τα πλούτη και τις παραγωγικές δυνατότητες της Ρώμης. Οι […]

Ο Ντίνος Σιώτης βρίσκεται στον αντίποδα της σύγχρονης ψευδοσεφερικής ποιητικής, η οποία έχει ως γνωρίσματα τον άναρχο και αδιαμόρφωτο ελεύθερο στίχο, και την απουσία μίας προσωπικής αίσθησης της γλώσσας. Σε κάθε συλλογή ξετυλίγει ένα ελεύθερο αφήγημα, το οποίο συμμορφώνεται προς το σχήμα τρίστιχων ενοτήτων. Στο συγκεκριμένο είδος κατέληξε επηρεασμένος από την πολυετή επαφή του με […]

Στο συναρπαστικό ταξίδι των ιδεών, η σκυταλοδρομία κρατά αιώνες. Οι υπόγειες διαδρομές που συνδέουν Ανατολή και Δύση είναι πάμπολλες και όχι συχνά ευδιάκριτες. Ο «Δρόμος του λόγου», ένα φιλοσοφικό μυθογράφημα του 12ου αιώνα, είχε τεράστια επίδραση στη σκέψη της Δύσης του 17ου και του 18ου αιώνα και η έκδοσή του στα ελληνικά αποτελεί ευκαιρία να […]

Με την κυκλοφορία του πρώτου τόμου των Απάντων του Κωστή Παλαμά ξεκίνησε η υλοποίηση ενός από τα πιο φιλόδοξα και μεγαλεπήβολα εκδοτικά προγράμματα της νεοελληνικής φιλολογίας. Οπως είναι γενικά γνωστό, τα λεγόμενα Απαντα του Παλαμά, που εκδόθηκαν στο διάστημα 1962-1969 σε δεκαέξι τόμους, με την «επιμέλεια του Ιδρύματος Κωστή Παλαμά» (ουσιαστικά επιμελητής τους ήταν ο […]

Ο αρχαίος μύθος μάς μιλάει πως όταν βγήκε στον δρόμο για τη ζωή ο Ηρακλής βρέθηκε σ’ ένα σταυροδρόμι όπου δύο φιγούρες (της φαντασίας γεννήματα;), η Αρετή και η Κακία, του υπόσχονταν η καθεμιά πως αν πάρει το δικό της μονοπάτι, τον ανέμενε ένα τέλος ευδαιμονίας και δικαίωσης. Αυτός ο συμβολικός μύθος στοιχειώνει εδώ και […]

Το Ελ Σαλβαδόρ είναι η μικρότερη και η πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της Κεντρικής Αμερικής. Στο μικρό αυτό κράτος περισσεύουν τα ηφαίστεια, οι σεισμοί και το οργανωμένο έγκλημα. Εκεί οφείλεται άλλωστε το ότι θεωρείται μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες στον κόσμο. Η φωτιά του εμφυλίου πολέμου που κατάφερε να κατακάψει σχεδόν ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, […]

Στο ευμετάβλητο και άκρως συγκεχυμένο ιστορικό περιβάλλον το οποίο διανύουμε, πολύς λόγος έχει γίνει για την περίφημη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Εχουν αναλυθεί εκ νέου οι λόγοι και τα αίτια της πτώσης, η πολιτική δομή, ενώ παράλληλα προστέθηκαν νέες προσεγγίσεις περί των κομματικών δυνάμεων και του κοινωνικού ιστού, με στόχο την αποσαφήνιση του ναζιστικού φαινομένου. Το […]

Σε αυτό το βιβλίο μπορεί ο βιαστικός αναγνώστης να φοβηθεί ότι θα διαβάσει τα ίδια πράγματα που έχει διαβάσει και σε προηγούμενα βιβλία του συγγραφέα. Αλλά ο βρετανός ιστορικός έχει μια ικανότητα σε κάθε βιβλίο του, εκεί που φαίνεται να επαναλαμβάνεται, να προσθέτει νέες γνώσεις αλλά και να ανάβει νέες εστίες δημιουργικού προβληματισμού. Το παρουσιαζόμενο […]

Να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Κάθε βιβλίο έχει τον τρόπο του να αυτοσυστήνεται. Και η ρητή αναφορά του Θωμά Ψύρρα, ότι ο τίτλος του βιβλίου του «Θα βοσκήσω το μαύρο» προέρχεται από έναν στίχο του ποιητή Ν.Δ. Καρούζου (άσχετα αν το «μαύρο» στον δημιουργό των «Πενθημάτων» έχει σαφώς υπαρξιακή διάσταση, ενώ στον […]

Ο αντιγερμανισμός και ο φιλογερμανισμός φαίνεται πως είναι πολύ παλιά ιστορία. Τον 4ο αι. μ.Χ., ο εκ Κυρηναϊκής Συνέσιος, με τη διατριβή του «Περί βασιλείας», προέτρεπε τον βυζαντινό αυτοκράτορα να απαλλάξει την αυτοκρατορία από τα γοτθικά στίφη. Οι Γότθοι είχαν εμφανιστεί στα βόρεια σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και, αντίθετα από άλλους «βαρβάρους», είχαν στιβαρή στρατιωτική […]

Ο Αρης Μπερλής έχει χαρακτηριστεί «σεσημασμένος μεταφραστής» από την επίσης σημαντική μεταφράστρια και κριτικό Αθηνά Δημητριάδου (βλ. άρθρο της στο σχετικό αφιέρωμα του περιοδικού «The Athens Review of Books», Σεπτέμβριος 2017) με την οποία είχε διά βίου συνεργασία. Υπονοείται προφανώς η πίστη του στο λειτούργημα της μεταφοράς στη γλώσσα μας του νοήματος και των συμφραζομένων […]