By the book

Οι σκέψεις που θα ακολουθήσουν οφείλονται στο νέο πόνημα, αγώνισμα και κατόρθωμα του ακαταπόνητου δασκάλου της ελληνικής γλώσσας Γιώργου Μπαμπινιώτη. Ευκαιρία βέβαια μας προσφέρει η έκδοση της «Σύγχρονης Σχολικής Γραμματικής για όλους (Ελληνική γλώσσα – Γραμματική – Σύνταξη)» του Κέντρου Λεξικολογίας. Το τελευταίο αυτό δώρο του Μπαμπινιώτη στην ελληνική εκπαίδευση και παιδεία έρχεται να συνταχθεί […]

Διαβάζοντας το συναρπαστικό, είναι αλήθεια, «Ημερολόγιο μιας επιστροφής» του Τηλέμαχου Χυτήρη (μια σύνθεση τριών αφηγημάτων με το πρώτο που φέρει τον τίτλο του βιβλίου να είναι σε έκταση όσο τα δύο άλλα μαζί, η «Συνταγή» και το «Ιάσονα… Ιάσονα!») σκέφτεται κανείς την παρατήρηση που είχε κάνει κάποτε ο Αλέξης Μινωτής στον Γιάννη Τσαρούχη λέγοντάς του […]

Πολυεστιακές αναφορές, αφαιρετικές διατυπώσεις. Κυρίαρχη η μέριμνα για την αποβολή του περιττού. Ενίοτε διαφαίνονται ώς και τα οστά της έκφρασης. Αμιγώς ανθρωπολογική πρόταση. Καλός συγκερασμός των ουσιών του πρωταρχικού κειμένου-μητέρας. Εμφανώς λειτουργική γραφή απολέπισης. Οι ψυχοσωματικές αναδιπλώσεις αποτυπώνονται αρμονικά. Αν και πρόκειται για την πρώτη εμφάνιση της Μυρσίνης Γκανά στο πεδίο των μεθοδικών κειμενικών εμπεδώσεων, […]

Γίνεται συχνά συζήτηση στις μέρες μας για την επίδραση που έχει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής στα ίδια τα κείμενα, για το τι σημαίνει η ταχύτητα του γραψίματος και η ταχύτητα του σβησίματος (χωρίς ίχνη, μάλιστα) για την ίδια τη γραφή. Ομως διαπιστώνουμε ότι ένα παρόμοιο θέμα, το πόσο δηλαδή το μέσο της συγγραφής επηρεάζει την ίδια […]

Η συνομιλία του αμερικανού ιστορικού και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ Τίμοθι Σνάιντερ με τον Τόνι Τζαντ «Σκέψεις για τον 20ό Αιώνα» (εκδ. Αλεξάνδρεια), για την οποία είχε γράψει το «Βιβλιοδρόμιο» (7/10/2017) μας προϊδεάζει για τις δημοκρατικές αρχές και αξίες τις οποίες ως επιστήμονας και διανοούμενος πρεσβεύει. Αυτό το βιβλίο επιβεβαιώνει την προσήλωσή του στην […]

Στο μνήμα του μεγάλου τραγικού Αισχύλου που είχε αδελφό τον Κυναίγειρο (εκείνον που στη μάχη του Μαραθώνα όταν έφευγαν τα περσικά πλοία προσπάθησε να κρατήσει με το χέρι του ένα να μην απομακρυνθεί, κάποιος εχθρός τού το έκοψε και κείνος συνέχισε με το άλλο χέρι κι όταν κι αυτό του το έκοψαν προσπάθησε να κρατήσει […]

Πολλά λογοτεχνικά έργα του 19ου αιώνα έχουν ως πρωταγωνιστές παιδιά. Οι συγγραφείς περιγράφουν και συχνότατα καταγγέλλουν κακές, ακόμα και βάρβαρες συμπεριφορές ενηλίκων εις βάρος ανήλικων αγοριών και κοριτσιών. Ο Κάρολος Ντίκενς γράφει τον «Ολιβερ Τουίστ», ο Εκτόρ Μαλό το «Χωρίς οικογένεια», ο Χανς Κρίστιαν Αντερσεν ξεδιπλώνει το δράμα του «Κοριτσιού με τα σπίρτα», όπου το […]

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η Ελισάβετ Χρονοπούλου έχει γεννηθεί το 1961 (δεν θα το γράφαμε αν δεν το σημείωνε η ίδια στο βιογραφικό της), σκέφτεται κανείς πως αποκτά μια μερική έστω συνείδηση του κόσμου γύρω στα 1973, σε ηλικία δηλαδή δώδεκα χρόνων. Αλλωστε η ίδια στο έξοχο διήγημά της «Ποτέ δεν έμαθα πιάνο» χρεώνει […]

Το τέταρτο βιβλίο του διηγηματογράφου Χρήστου Οικονόμου κάνει μια τομή σε σχέση με το προηγούμενο έργο του. Τα τρία πρώτα βιβλία, «Η γυναίκα στα κάγκελα» (Ελλ. Γράμματα, 2003), «Κάτι θα γίνει, θα δεις» (Πόλις, 2012, Κρατικό Βραβείο Διηγήματος), «Το καλό θα ‘ρθει από τη θάλασσα» (Πόλις, 2014) κινούνται σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, έστω και αν […]

Ο τίτλος της νουβέλας αυτής της Τόνι Μόρισον που εκδόθηκε το 2012 είναι «Ηome». Ο όρος είναι πλουσιότερος από το απλό σπίτι (house), καθώς μπορεί να υποδηλώνει κατά περίπτωση την εστία, τον οίκο, την πατρίδα, τον τόπο προέλευσης, ακόμη και το αίσθημα του ανήκειν σε έναν συγκεκριμένο και γνώριμο γεωγραφικό χώρο. Στα ελληνικά είναι αδύνατο […]

Μόλις τρεις μήνες έχουν περάσει που ο Ρόμπερτ Φόρεστερ έχει εγκατασταθεί στην μικρή κωμόπολη της Πενσιλβάνια. Το επώδυνο διαζύγιό του από μια διαβολική γυναίκα τον ωθεί να εγκαταλείψει την Νέα Υόρκη, αναζητώντας μια αλλαγή στη ζωή του και τη γαλήνη στον πληγωμένο ψυχισμό του. Φαινομενικά τυπικός, ευγενικός και αξιοπρεπής, στην ουσία μοναχικός, εσωστρεφής και παγιδευμένος […]

Η «Τετραλογία της Νάπολης» είναι ένα μυθιστόρημα – ποταμός στα πρότυπα των μεγάλων ρεαλιστικών μυθιστορημάτων του 19ου αιώνα. Ο αναγνώστης στην αρχή νομίζει ότι έχει μπροστά του ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Γρήγορα θα καταλάβει ότι δύσκολα μπορεί να το εντάξει κάπου. Η Φερράντε αλλάζει τα είδη με μια ευκολία αξιοθαύμαστη. Κοινωνικό, πολιτικό, υπαρξιακό, φεμινιστικό μέχρι και […]

Με τον θάνατο της Λούλας Αναγνωστάκη μεγαλώνει η ομάδα των φευγάτων της θεατρικής μας Αναγέννησης. Καμπανέλλης, Περγιάλης, Καρράς, Ζιώγας, Ευθυμιάδης, Τσικληρόπουλος, Κεχαΐδης, Μάτεσις, Μουρσελάς έχουν περάσει πια στην περιοχή της μνήμης μας και της ευγνωμοσύνης. Γιατί αυτή η γενιά μεγάλωσε μέσα στην Κατοχή και στον Εμφύλιο και κλήθηκε από την ιστορία των ιδεών και των […]

Αμφίδρομες και συνάμα αμφίσημες μαρτυρίες. Οπτικά τεκμήρια και πρωταρχική πηγή πληροφοριών, άλλοτε αξιόπιστα κι άλλοτε φορτωμένα με σκηνές φανταστικές αλλά απαραίτητες για την εμπορική τους επιτυχία. Εικόνες που όχι πολύ πίσω από το πρώτο πλάνο τους χωρούν πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές προσεγγίσεις και οι οποίες δεν ανέδειξαν μόνο τον τρόπο που ο ελληνικός χώρος φαινόταν […]

Το σημαντικό είναι να μη χάνεις από τα μάτια σου την Ανατολή. Αυτή η φράση, που αναφέρεται μέσα στο βιβλίο, συγκεφαλαιώνει ώς έναν μεγάλο βαθμό το συναίσθημα πληρότητας και συνάμα αναζήτησης μιας τεράστιας ενδοχώρας ηθικοπνευματικού στοχασμού, ταυτοτικής εμβάθυνσης, ιστορικής μελέτης και καλλιτεχνικού πλούτου. Η λόγια Ανατολή με την πανάρχαιη σοφία της και ο οριενταλιστικός πόθος […]

Δεν μαθαίνουμε πολλά για το βιογραφικό του κεντρικού ήρωα και αφηγητή αυτής της ιστορίας, πέραν του ότι η μανιοκαταθλιπτική γυναίκα του έχει πεθάνει σε κάποιο ίδρυμα και ότι έχει χάσει την κόρη του σε μικρή ηλικία. Κατά τα άλλα, είναι ο μέσος άνθρωπος, κάτοικος μιας ηπείρου που λέγεται Ευρώπη, η οποία πέτυχε μεταπολεμικά τόσο πολλά […]

Στην τρίτη συλλογή της Στέλλας Δούμου η προχωρητική ώθηση αποδεικνύεται εξαιρετική. Δίνεται η εντύπωση πως τα ποιήματα προκύπτουν από τη μακρότατη ανάπτυξη ενός μοναδικού στίχου, ο οποίος κερματίζεται. Αυτή η εντύπωση διατηρείται χάρη στους πολλούς εκτεταμένους στίχους και χάρη στα ποιήματα, όπου καταλαμβάνεται όλο το πλάτος της σελίδας, ώστε διαμορφώνεται ένα κείμενο το οποίο αρχίζει […]

Ο διανοητής και καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος, αξιοποιώντας τις διεπιστημονικές του γνώσεις στην Ιστορία και την Πολιτική Επιστήμη, προσεγγίζει τις διαιρετικές τομές της ελληνικής κοινωνίας κατά τη δεκαετία 1940-1950. Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα και διεισδυτική ανάλυση των παραγόντων που διαμόρφωσαν το ιστορικό πλαίσιο της μεταπολεμικής Ελλάδας έως την ανατροπή του από τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Θέμα […]

Αν και ο Γιάννης Τσαρούχης δεν μνημονεύεται παρά μόνο σε ένα κείμενο σε σχέση με τα είκοσι, αυτοβιογραφικού χαρακτήρα, κείμενα που περιλαμβάνει το βιβλίο της Αλκης Ζέη «Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά;», θα πρέπει ωστόσο να είναι ο δημιουργός των «Τεσσάρων εποχών» και του «Ναύτη που διαβάζει» που έχει ασκήσει τη μεγαλύτερη επίδραση πάνω της […]

Το γνωστότερο έργο του Καζούο Ισιγκούρο είναι τα «Απομεινάρια μιας μέρας», το τρίτο από τα επτά μυθιστορήματα του ιαπωνικής καταγωγής Βρετανού που πήρε το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2017 πριν από εννέα ημέρες. Στο μυθιστόρημα αυτό, που πήρε βραβείο Booker το 1990 και που έγινε ταινία το 1993 από τον Τζέιμς Αϊβορι με πρωταγωνιστές τον Αντονι Χόπκινς […]

Προφανώς κομίζει κανείς στάμπα σε τυπογράφο λέγοντας ότι οι μεταφραστές αποτελούν το αντηχείο των ξένων συγγραφέων. Και ότι χρειάζεται η δική τους «μεσολάβηση» –άλλοι τη λένε από δεξιοτεχνία έως και ποίηση –για να αποκαλύψει τον εσωτερικό ρυθμό του πρωτοτύπου. Ναι, δεν είναι όλες οι μεταφράσεις πετυχημένες, ούτε και όλες οι προθέσεις αποδίδονται ακριβοδίκαια. Στην περίπτωση […]

Μπορεί να ξαναγραφεί ο Σαίξπηρ; Με μια δόση εμπνευσμένης ασέβειας βεβαίως, απαντά η αμερικανίδα ανατόμος της οικογενειακής ζωής Αν Τάιλερ. Η γεροντοκόρη Στρίγκλα μπορεί να μεταφερθεί στη σύγχρονη Βαλτιμόρη, αν και ίσως αντί για αρνάκι να μεταβληθεί σε μια ισορροπημένη γυναίκα με επίγνωση των βαθύτερων αναγκών της σ’ αυτή τη μεταφεμινιστική εποχή. Το πνεύμα του […]

Η Κατερίνα Μυστακίδου, καθηγήτρια σήμερα στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Αριστοτελείου και άλλοτε ανταποκρίτρια μέσων ενημέρωσης στα Βαλκάνια, έχει γνωρίσει πληθώρα συγγραφέων και γενικότερα διανοουμένων. Στην παρούσα αφήγηση, η οποία στην πλήρη της μορφή παρουσιάζεται στο λογοτεχνικό περιοδικό «Δέκατα», τεύχος 51 που κυκλοφορεί μεθαύριο Δευτέρα, περιγράφει την Κωνσταντινούπολη της δεκαετίας του 1990 και στέκεται ιδιαίτερα σε […]

Είναι πραγματικά στενάχωρο κείμενα που όταν τα διάβαζες μεμονωμένα και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους αισθανόσουν πραγματική απόλαυση, τώρα συγκεντρωμένα να αποκαλύπτουν αδυναμίες που θα ήταν αδύνατον άλλοτε να τις υποψιαστείς. Ιδιαίτερα στενάχωρο μάλιστα όταν πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό πεζογράφο, όπως ο Χριστόφορος Μηλιώνης και το βιβλίο του «Απο-θέματα» που δημοσιεύτηκε λίγο καιρό μετά τον […]

Χρόνος αναφοράς το 1909. Η άλλοτε κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία οδεύει προς τον ανεπίστρεπτο δρόμο της διάλυσης. Το κίνημα των Νεότουρκων επιβάλλει τη θέλησή του στην Πύλη. Ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β’ (ο Καταραμένος) εκθρονίζεται και εξορίζεται στη Θεσσαλονίκη, έδρα των τούρκων εθνικιστών, προκειμένου να ζήσει έγκλειστος στη βίλα Αλλατίνι. Ο Λευτέρης Ζεύγος, ένα χαμίνι, διαπραγματεύεται […]

Εδώ και πέντε χρόνια διοργανώνεται στην Αθήνα ένα Αθηναϊκό Δημοκρατικό Forum, δηλαδή συναντήσεις σκεπτομένων διεθνώς ανθρώπων όπου συζητείται το συνεχώς τραγικά ανοιχτό πρόβλημα της Δημοκρατίας. Γιατί βέβαια η Δημοκρατία από την εποχή που ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα προ Χριστού στην Αθήνα από τον Κλεισθένη έως τις μέρες μας είναι ένα συνεχές αγώνισμα, μια συνεχής προσπάθεια […]

Ο ιστορικός Τόνι Τζαντ (1948-2010) σπούδασε στο King’s College του Κέιμπριτζ και στην École Normale Supérieure του Παρισιού. Δίδαξε στα πανεπιστήμια του Κέιμπριτζ, της Οξφόρδης, του Μπέρκλεϊ και της Νέας Υόρκης. Στο τελευταίο ίδρυσε και διηύθυνε το Ινστιτούτο Ρεμάρκ για τη μελέτη της Ευρώπης. Δεν ήταν όμως ένας απλός ιστορικός, ούτε και ένας ακόμη καθηγητής […]

Προϊόν εμφανώς αναβαθμισμένης γραφής είναι η νέα συλλογή του ποιητή Σωτήρη Κακίση. Συνιστά κι αυτό αντιπροσωπευτικό δείγμα της στρατηγικής του. Καλεί τον υποψιασμένο αναγνώστη να αφεθεί εξ ολοκλήρου στις παρεχόμενες προοπτικές. Να περιδινηθεί δηλαδή εκεί όπου τεκμηριώνεται εκ του ασφαλούς η ώσμωση ορατών και υπεραισθητών. Ο κόσμος δείχνει άλλη μια φορά ότι επιθυμεί να ελαχιστοποιηθεί, […]

Είναι γεγονός πως όσο υπολείπεται η ποίησή τους σε σχέση με την πεζογραφία τους, για όσους δημιουργούς συμβαίνει να είναι κυρίως γνωστοί για το αφηγηματικό τους έργο, άλλο τόσο ισοϋψή θα χαρακτήριζε κανείς την πεζογραφία δημιουργών που μας έχουν συναρπάσει με το ποιητικό τους έργο. Παρά τις αναπόφευκτες ανάμεσά τους διαβαθμίσεις ως ποιητών, δεν είναι […]

Ο,τι θα διαβάσετε δεν φιλοδοξεί να υποκαταστήσει τη λογοτεχνική κριτική. Αλλά επειδή παιδιόθεν υπήρξα βιβλιοφάγος, είμαι ενημερωμένος πάνω σε ένα ευρύ φάσμα της παγκόσμιας λογοτεχνικής περιουσίας. Ετσι συχνά νιώθω την ανάγκη να ανακοινώσω κάποιες σκέψεις μου που πηγάζουν από μια άλλη ανάγνωση κάποιου κλασικού, από μια δημιουργική μετάφραση ή από μια έκδοση που εξυπηρετεί ευρύτερη […]

Εχουμε στην οικογένειά μας μια μεγάλη και διδακτική ιστορία με μια σειρά σκύλων με τους οποίους συμβιώσαμε και συχνά μαθητεύσαμε κοντά τους, ώσπου τους σώθηκε το λαδάκι και αναχώρησαν για τον παράδεισο των ζώων. Κόλαση των ζώων δεν υπάρχει. Αυτή είναι το θλιβερό προνόμιο του ανθρώπινου κτήνους. Δεν κάνω φτηνό χιούμορ. Κι άλλες φορές σ’ […]

Η γνωριμία μου με τον Ούτρεντ του Μπέμπανμπεργκ ήταν μάλλον πρόσφατη. Μεγάλος οπαδός των επικών τηλεοπτικών σειρών, ένιωσα ένα… κενό μετά το τέλος του έβδομου κύκλου του «Game of Thrones», ενώ η επόμενη σεζόν των «Vikings» ξεκινά στα τέλη Νοεμβρίου. Αυτό το κενό ήρθε να καλύψει το «Last Kingdom», μια σειρά του BBC στην οποία […]