΄ΤΑ ΝΕΑ

Οσοι προσπαθούν να προβλέψουν τις συνέπειες της γενικευμένης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή συμφωνούν πως η αύξηση των μεταναστευτικών ροών από την περιοχή προς την Ευρώπη – άρα, προς τα ευρωπαϊκά κράτη υποδοχής – είναι ζήτημα χρόνου.

Ο πρώτος γύρος των εσωκομματικών εκλογών του ΠΑΣΟΚ ανέδειξε ένα στοιχείο που σήμερα έχει ανάγκη το πολιτικό σκηνικό: την πολιτική ωριμότητα. Αυτό αφορά κατ' αρχάς τη διαδικασία. Η Χαριλάου Τρικούπη πιστώνεται πως πρώτη μύησε τους πολίτες στην εκλογή από τη βάση. Είκοσι χρόνια μετά, επιβεβαιώθηκε πως είναι κτήμα πια της βάσης και πως έχει σημασία πως κύλησε ομαλά και παρά τη μεγάλη τελικά συμμετοχή αλλά και την έκβαση θρίλερ μεταξύ του δεύτερου και τρίτου. Δεύτερον, η αντιπαράθεση κινήθηκε σε θεσμική τροχιά. Ούτε εξάρσεις είδαμε, ούτε ακρότητες στις εκφωνήσεις. Μπορεί οι τόνοι να ανέβηκαν και με βεβαιότητα θα ανέβουν στον δεύτερο γύρο αυτές τις μέρες αλλά δεν είχαμε εκτροπή, ούτε χτυπήματα κάτω από τη ζώνη και το κυριότερο: δεν είχαμε έναν πολιτικό και προγραμματικό λόγο εκτός πραγματικότητας και με δόσεις βερμπαλισμού και ψευδαισθήσεων.

Οι τελευταίοι δώδεκα μήνες επιβεβαιώνουν πως η διεθνής κοινότητα οφείλει να εργαστεί ακόμη πιο σκληρά και μεθοδικά ώστε να αρχίσουν να ακούγονται δυνατότερα οι φωνές που ζητούν ειρήνη. Αυτή τη στιγμή μπορεί να φαίνεται πως δεν υπάρχει καμία διέξοδος. Ωστόσο, η επ' αόριστον σύγκρουση προφανώς και δεν είναι βιώσιμη λύση για καμία πλευρά. Τα γεγονότα καθιστούν δύσκολο τον αναστοχασμό που επιβάλλουν οι επέτειοι αλλά η σημερινή ημέρα παραμένει μια ευκαιρία να σκεφτούν όλοι οι εμπλεκόμενοι πώς φαντάζονται το μέλλον τους – και πόσο εφικτό είναι το αύριο το οποίο προσδοκούν.

Πριν από έναν χρόνο, στις 7 Οκτωβρίου του 2023, χιλιάδες ένοπλοι της Χαμάς και άλλων παλαιστινιακών οργανώσεων εισέβαλαν στο Ισραήλ, σκότωσαν σχεδόν 1.200 αμάχους, στρατιώτες, άνδρες των δυνάμεων ασφαλείας και ξένους υπηκόους, κακοποίησαν γυναίκες, εξευτέλισαν ηλικιωμένους, έβαλαν φωτιά σε σπίτια και συνέλαβαν πάνω από 250 ομήρους, περιλαμβανομένων 30 παιδιών, με σκοπό να τους ανταλλάξουν στη συνέχεια με παλαιστίνιους κρατουμένους. Ηταν η φρικιαστικότερη επίθεση που έχει σημειωθεί εναντίον Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα. Ηταν η «11η Σεπτεμβρίου» του Ισραήλ.

Ολα έρχονται και παρέρχονται εκτός της ακρίβειας που παραμένει σταθερή ως πρόβλημα και παρά το γεγονός πως τα φώτα συχνά τραβιούνται μακριά της. Κι όμως. Τα δεδομένα της αύξηση των τιμών και του κόστους ζωής αλλά και η γενικότερη οικονομική κατάσταση ήταν οι δυο κύριες παράμετροι για τις εκλογικές αποφάσεις των Ελλήνων αλλά και των άλλων ευρωπαίων πολιτών στις πρόσφατες ευρωκάλπες. Ψηφίζουμε με την «τσέπη»;

Η στιγμή της κατάρρευσης της Μαρινέλλας πάνω στη σκηνή του Ηρωδείου ήταν σοκαριστική. Και μόνο κάποιος αφελής θα πίστευε πως ένα τόσο συγκλονιστικό περιστατικό, το οποίο συνέβη μπροστά στα μάτια χιλιάδων θεατών, δεν θα είχε βιντεοσκοπηθεί την εποχή που οι περισσότεροι έχουν την κάμερα του κινητού τους σε διαρκή ετοιμότητα. Ωστόσο, ό,τι ακολούθησε από την Τετάρτη το βράδυ μέχρι και σήμερα στο ελληνικό Διαδίκτυο, τόσο στις «ενημερωτικές» ιστοσελίδες όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ξεφεύγει από τα όρια της θεμιτής ανάγκης για ενημέρωση. Αγγίζει εκείνα της εκμετάλλευσης ενός ανθρώπινου δράματος.

Το ντιμπέιτ των υποψήφιων προέδρων του ΠΑΣΟΚ ήταν μια ευχάριστη έκπληξη, τόσο σε επικοινωνιακό επίπεδο όσο και σ' εκείνο της πολιτικής ουσίας. Οι έξι διεκδικητές της αρχηγίας κατόρθωσαν να κάνουν έναν ενδιαφέροντα διάλογο πάνω στις προτάσεις τους για το πρόγραμμα και την πολιτική ταυτότητα του Κινήματος και ταυτόχρονα προσέφεραν σε όσους παρακολούθησαν την τηλεμαχία τους ένα ζωντανό τηλεοπτικό προϊόν – δείχνοντας πως υπάρχει κι άλλος τρόπος να διασταυρώνουν οι πολιτικοί τα ξίφη τους προεκλογικά μέσα σε ένα στούντιο εκτός από τους παράλληλους μονολόγους.

Το σημερινό ραντεβού του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι η έκτη τους συνάντηση μέσα σε διάστημα 15 μηνών. Τα νούμερα επιβεβαιώνουν ότι αυτό που επισημαίνουν κι οι δύο πλευρές, πως δίνουν έμφαση στη διατήρηση ανοιχτών διαύλων μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας, ισχύει.

Η απόφαση της Γερμανίας να αλλάξει στάση, αυξάνοντας τους ελέγχους στα σύνορά της και επιλέγοντας μια πολιτική επιστροφών, προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στην ΕΕ. Μετά τη Διάσκεψη του Βερολίνου και τη συνάντηση ελληνικής και γερμανικής πλευράς φάνηκε πως οι τόνοι έπεσαν και διευκρινίστηκε ότι δεν μιλάμε για κλείσιμο των συνόρων και μαζικές επιστροφές μεταναστών στην Ελλάδα ή τα άλλα κράτη του Νότου. Ωστόσο, το Μεταναστευτικό παραμένει ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρώπη – ένα απ' τα ζητήματα που αποδεικνύεται διαρκώς εξαιρετικά δύσκολο να συμφωνήσουν άπαντες πάνω στους τρόπους με τους οποίους οφείλει να εκφράζει την αλληλεγγύη του ο ένας ευρωπαίος εταίρος στον άλλο.

Οι αριθμοί απώλειας αλόγιστης του ύδατος μόνον από ένα απλό καθημερινό διαμέρισμα είναι εφιαλτικοί και ειδικά σε μια επείγουσα συγκυρία που η πραγματικότητα της κρίσης του νερού περνάει πια στους «πονοκεφάλους» της κυβέρνησης και των μεγάλων στοιχημάτων που έχει για το προσεχές διάστημα. Η νέα πραγματικότητα όμως εφάπτεται και με τη δική μας ατομική ευθύνη για το νερό. Ούτε απεριόριστο είναι, ούτε πρέπει έτσι να αντιμετωπίζεται από τον μέσο πολίτη. Η κατάσταση συναγερμού πρέπει να εμπεδωθεί στους κατοίκους της Αθήνας και εν συνόλω της χώρας. Η δε γεωργία που είναι ο «θύτης» διαρροής και απωλειών τόνων νερού λόγω απαρχαιωμένων τεχνικών άρδευσης, πρέπει επίσης να συγχρονιστεί με τη νέα δυστοπία. Δεν υπάρχει χρόνος.

Tα όσα συμβαίνουν στον ΣΥΡΙΖΑ είναι πρωτοφανή για ένα κόμμα που ασκούσε μόλις πριν από μερικά χρόνια την εξουσία με την υπόσχεση να αλλάξει την Ελλάδα και την Ευρώπη. Ενας πρόεδρος που εξελέγη για τρία χρόνια αποπέμπεται από την Κεντρική Επιτροπή ύστερα από μόλις έναν χρόνο, μαζεύει τα πράγματά του και πηγαίνει στο εξοχικό του. Παρεμβαίνουν τότε κάποιοι καθηγητές και χαρακτηρίζουν την αποπομπή του αντικαταστατική, οπότε ο έκπτωτος πρόεδρος επιστρέφει, διεκδικεί την αποκατάστασή του και απαιτεί να του δώσουν πίσω το γραφείο του. Συνεδριάζει η Πολιτική Γραμματεία, που αποφασίζει με μεγάλη πλειοψηφία ότι η αποπομπή του είναι οριστική, αλλά ούτε αυτό είναι αρκετό για να εκτονωθεί η ένταση, με κάποια σενάρια – που πάντως διαψεύδονται – να μιλούν ακόμη και για προσφυγή των χαμένων στη Δικαιοσύνη!

Η ύπαρξη δύο ή τριών εναλλασσόμενων κυβερνητικών σχηματισμών έχει μια σημασία και για την πλήρη λειτουργία της Δημοκρατίας και για τα θεσμικά αντίβαρα εντός της. Οι προτάσεις πάνω σε πεδία προς επίλυση πρέπει να έχουν φορείς τα δημοκρατικά κόμματα ενώ ιστορικά ήταν αρκετές οι φορές που ο ρόλος της αντιπολίτευσης ήταν γόνιμος σε κρίσεις της χώρας. Η ανασύσταση του χώρου και η επανασυγκρότηση του δικομματισμού είναι αναγκαίες για την ίδια την τροχιά της χώρας και των μεγάλων σημερινών προκλήσεων.      

Η φετινή για παράδειγμα εικόνα του Κυριάκου Μητσοτάκη στην 88η ΔΕΘ έδωσε σύμφωνα με μια ανάγνωση την αίσθηση της υποτονικότητας. Λαμβάνοντας όμως υπόψη το πολιτικό μομέντουμ, περισσότερο είναι διακριτή πίσω από τις γραμμές μια αίσθηση ωριμότητας που ούτε μαξιμαλιστικές υποσχέσεις εμπεριέχει, ούτε αποσπασματικά μέτρα παροχών που συχνά απλώς βελτιώνουν συγκυριακά αλλά και σισύφεια την πραγματικότητα.

Οπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος το βασικό ερώτημα σχετικά με την ομιλία του Πρωθυπουργού στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης αφορά τις παροχές που θα εξαγγείλει – ή τις παροχές που θα του επιτρέψει ο υπουργός Οικονομικών να εξαγγείλει. Το ποσό που θα διατεθεί είναι λίγο - πολύ γνωστό: κάπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ, ίσως και λίγο παραπάνω. Μένει να φανεί πώς ακριβώς θα μοιραστεί η πίτα, αν εκτός από τους συνταξιούχους και τους αγρότες θα πάρουν μερίδιο και οι γιατροί ή οι ένστολοι.

Μπορεί να πιστεύει κανείς ότι το ΠΑΣΟΚ έδωσε τέλος στον μετεμφυλιακό διχασμό και ενέταξε ξανά στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή τους αποκλεισμένους, τους χαμένους, τους «μη προνομιούχους». Μπορεί να θεωρεί, αντιθέτως, ότι το ΠΑΣΟΚ εισήγαγε, γενίκευσε και νομιμοποίησε τον λαϊκισμό, τη δημαγωγία, τον αυριανισμό.

Οσο πιο ασταθής είναι μια πολιτική συγκυρία, τόσο μεγαλύτερη επιρροή βλέπουμε να ασκούν στον δημόσιο διάλογο τα τρολ των social media. Είτε ως πραγματικές παρουσίες είτε ως μόνιμη απειλή που επικαλούνται και διάφοροι με αλλεργία στην αντίθετη άποψη. Εχουμε δει, για παράδειγμα, κυβερνητικά στελέχη να βαφτίζουν ακόμη και την επώνυμη κριτική ως έργο των «τρολ». Κι αυτό ενώ τα πραγματικά φιλοκυβερνητικά τρολ ξεχύνονται με ακρίβεια και στρατιωτική πειθαρχία για να χλευάσουν και να επιτεθούν εναντίον αντιπολιτευόμενων φωνών, δημοσιογράφων και άλλων ενοχλητικών. Στον ΣΥΡΙΖΑ, από την άλλη, τα οργανωμένα τρολ κοντεύουν να αποκτήσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον κομματικό «εμφύλιο», στρεφόμενοι εναντίον στελεχών που κάποτε υποστήριζαν. Τουλάχιστον 3 - 4 στελέχη, άλλωστε, έχουν αντιδράσει τις τελευταίες ημέρες για επιθέσεις και φήμες που προέκυψαν από τα γνωστά φανατικά «στρατιωτάκια», ενώ ο πρόεδρος του κόμματος απευθύνει εκκλήσεις και νουθεσίες κατά της χυδαιότητας.

Παρά τις αντικειμενικές και δομικές δυσκολίες που διέπουν το τελευταίο διάστημα τις δυνητικές επανεκκινήσεις με επίκεντρο έναν κοινό τόπο στο ακανθώδες θέμα του Κυπριακού, η ελληνική πλευρά δεν πρέπει να παραιτηθεί από κάθε στρατηγική διαύλων επικοινωνίας και συζήτησης. Τα πρόσφατα γεγονότα ή οι δυσκολίες στην προσέγγιση είναι προφανώς παράγοντες που πρέπει η κυπριακή ηγεσία να λάβει σοβαρά υπόψη, παρ' όλ' αυτά η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ του Σεπτεμβρίου προσφέρει μία νέα δυνατότητα οι πλευρές να συναντηθούν και να επανεκκινήσουν η τριμερής επαφή και η διερεύνηση όλων των πιθανών συζητήσεων.

Το βασικό ζητούμενο, εν τέλει, δεν είναι τα μέτρα κατόπιν εορτής, πάνω από τις στάχτες, που συνοδεύονται σχεδόν πάντοτε από επικοινωνιακούς ελιγμούς και διαβεβαιώσεις για καταστάσεις που δεν θα επαναληφθούν. Εκείνο που προέχει είναι μία συντονισμένη αντίδραση που θα μπορούσε να προλάβει ή να περιορίσει την καταστροφή. Παράλληλα με την πρόληψη θα πρέπει να αναπτυχθεί κι ένας αποτελεσματικός μηχανισμός πυρόσβεσης. Και να αποφεύγονται, χειμωνιάτικα, τα μεγάλα λόγια.

H τραγωδία στο Μάτι δεν μπορεί ασφαλώς να συγκριθεί με τη φωτιά αυτής της εβδομάδας στη Βορειοανατολική Αττική. Εκεί βρήκαν τραγικό θάνατο 104 συμπολίτες μας, εδώ έχασε τη ζωή της μια γυναίκα. Εκεί, πολλοί από αυτούς που βρέθηκαν σε θέση ευθύνης έδειξαν εγκληματική αμέλεια ή ανικανότητα, εδώ ο κρατικός μηχανισμός λειτούργησε σχετικά καλύτερα, έστω κι αν δεν μπόρεσε να περιορίσει τη φωτιά στα αρχικά της στάδια. Αποφασιστική ήταν βέβαια αυτή τη φορά η συμβολή του 112, που πριν από έξι χρόνια δεν υπήρχε.