Μοδινός Μιχάλης

Σε ένα από τα διηγήματα αυτής της συλλογής, του άγνωστού μας Γιόζεφ Μίλμπεργκερ, με τον τίτλο «Ο κουβαλητής των στεφανιών», ένας συνταγματάρχης στο περικυκλωμένο από τους συμμάχους λιμάνι του Ροστόκ, στη Βαλτική, αδυνατεί να πιστέψει στην ήττα του γερμανικού στρατού. Αποφασίζει εντέλει να διαφύγει. Γεμίζει τις τσέπες του με στρατιωτικά ρολόγια και επιχειρεί να διασχίσει […]

Η νέα σειρά σκληρόδετων βιβλίων των εκδόσεων Καστανιώτη μάς εισάγει εδώ στο έργο του Σλοβένου Ντράγκο Γιάντσαρ (γεν. 1948), ενός από τους γνωστότερους συγγραφείς και κήρυκα της εθνικής αφύπνισης / συγκρότησης σε μια χώρα που ήθελε διακαώς να αποκολληθεί από τις αγκάλες της πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβίας. Από ό,τι μου έλεγε ο συγγραφέας και αρθρογράφος στο […]

Με τον απολαυστικό Ορλάντο της η ιέρεια του μοντερνισμού Βιρτζίνια Γουλφ έβαζε στα 1920 τον ήρωά της να διασχίζει διάφορες ιστορικές περιόδους, να αλλάζει φύλο και ταυτότητα, παραμένοντας ωστόσο ουσιωδώς ο ίδιος (σε ωραία νέα έκδοση από τις εκδόσεις Gutenberg, μετάφραση – εισαγωγή Αργυρώ Μαντόγλου). Πολύ πρόσφατα, η Κέιτ Ατκινσον, στο Ζωή μετά τη ζωή […]

Στα τελευταία βιβλία του, ο Φίλιπ Ροθ μού έδινε την αίσθηση ότι ο 33χρονος Πορτνόι, που μας είχε σαγηνεύσει δεκαετίες πριν, γέρασε και μυαλό δεν έβαλε. Κυρίως όμως ότι ο Ροθ / Πορτνόι επανεπεξεργαζόταν τα ίδια μοτίβα, απρόθυμος να συμφιλιωθεί με όσα προσκομίζει ο χρόνος και εισάγοντάς μας εμμονικά στον μετά την ολική εκτομή προστάτη […]

Ο κολομβιανός νομπελίστας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έγραφε ότι η ιστορία της χώρας του δεν είναι παρά μια τακτική εναλλαγή εξουσίας μεταξύ Συντηρητικών και Φιλελευθέρων. Βέβαια την Κυριακή θα βρεθούν όλοι μαζί στη θεία λειτουργία, δεδομένου του κυρίαρχου ρόλου της Καθολικής Εκκλησίας σε όλη τη Λατινική Αμερική. Η αλήθεια είναι ότι η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, γεωγραφικά ποικίλη […]

Οι περιπέτειες του γερμανικού έθνους κατά τον Μεσοπόλεμο ασκούν πάντα ιδιαίτερη αισθητική και διανοητική γοητεία. Το πώς η καθημαγμένη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αυτή χώρα οδηγήθηκε στον ναζισμό, οι περιπέτειες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, οι επιπτώσεις του Κραχ του 1929, ο υπερπληθωρισμός, η ανεργία αλλά και ο τρόπος ζωής στον Μεσοπόλεμο αποτελούν ακόμη σήμερα […]

«Ο συνταγματάρχης Σαμπέρ» δεν ανήκει στα δημοφιλέστερα έργα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ (1899-1955), πιθανόν λόγω της βαθιάς απαισιοδοξίας που αποπνέει ως προς την αδιόρθωτη ανθρώπινη φύση. Ανήκει ωστόσο στα πλέον ενδιαφέροντα από φιλολογική και ιστορική άποψη και επιπλέον στα ευρύτερα αξιοποιημένα, τόσο από τον κινηματογράφο όσο και από την ίδια τη λογοτεχνία, καθώς η ιστορία […]

O 51χρονος Ελβετός Κρίστιαν Κραχτ έχει εγκαθιδρύσει εαυτόν στον χώρο της τέχνης ως φιλολογικός κριτικός και μυθιστοριογράφος, ασχολούμενος με την παγκοσμιοποίηση, τον καταναλωτισμό και κατά δήλωση του με το υπαρξιακό κενό του σύγχρονου ανθρώπου. Εγκατεστημένος τα τελευταία χρόνια στο Χόλιγουντ, έχει εντάξει στο επίκεντρο της προβληματικής του τον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό και την σχέση λογοτεχνίας και […]

Είχα γνωρίσει προ οκταετίας τον Τομπάιας Γουλφ διαβάζοντας τη νουβέλα του Ο κλέφτης του στρατοπέδου (Πόλις), την οποία και είχα παρουσιάσει σε αυτές εδώ τις στήλες. Είδα στη συνέχεια αναδρομικά την ταινία «Αγεφύρωτες σχέσεις» –πρωτότυπος τίτλος: «This boy’s life», με την Ελεν Μπάρκιν, τον νεαρό τότε Λεονάρντο ντι Κάπριο και τον Ρόμπερτ ντε Νίρο, η […]

Ελάχιστα μυθιστορήματα έχουν δώσει φωνή σε ένα αγέννητο βρέφος. Η διαμάχη γύρω από τις επιδράσεις της περιόδου της κυοφορίας στον μελλοντικό ψυχισμό, τον χαρακτήρα, τις αντιληπτικές ικανότητες, ακόμη και τη σωματική υγεία του εμβρύου καλά κρατεί, δανειζόμενη επιχειρήματα από επιστήμες όπως η βιολογία, η φυσική, η ιατρική, η βιοηθική και η ψυχολογία. Εννοείται ότι στον […]

Είναι ο Αντρέ Ζιντ που έπεισε τον Ζορζ Σιμενόν να μετατρέψει σε μυθιστόρημα αυτόν τον αυτοβιογραφικό τόμο, αλλάζοντας το πρώτο σε τρίτο αφηγηματικό πρόσωπο και δίνοντας προτεραιότητα στην ποιητική αλήθεια εις βάρος της ακρίβειας. Πράγματι, ο ίδιος ο Σιμενόν δήλωνε ότι εδώ όλα είναι αλήθεια χωρίς τίποτα να είναι ακριβές. Αρχισε να τον συγγράφει στις […]

Το πέρασμα των Αλπεων είχε ανέκαθεν βαρείς συμβολισμούς και καθοριστικές πρακτικές διαστάσεις για τους Γερμανούς. Ο ιταλικός και ο γαλλικός Νότος είλκυσαν στα ιστορικά χρόνια τις παραδασόβιες αγροτικές κοινότητες του Βορρά που εγκαθίσταντο εκεί για να καλλιεργήσουν περισσότερο ηλιόλουστες γαίες. Είλκυσαν και ολόκληρες φυλές που διεκδικούσαν τα πλούτη και τις παραγωγικές δυνατότητες της Ρώμης. Οι […]

Ο Αρης Μπερλής έχει χαρακτηριστεί «σεσημασμένος μεταφραστής» από την επίσης σημαντική μεταφράστρια και κριτικό Αθηνά Δημητριάδου (βλ. άρθρο της στο σχετικό αφιέρωμα του περιοδικού «The Athens Review of Books», Σεπτέμβριος 2017) με την οποία είχε διά βίου συνεργασία. Υπονοείται προφανώς η πίστη του στο λειτούργημα της μεταφοράς στη γλώσσα μας του νοήματος και των συμφραζομένων […]

Ο Τζον Γουίλιαμς (1922-1994) είναι χαμηλόφωνος συγγραφέας. Διυλίζει υπομονετικά τις λέξεις, αφαιρεί τα πλουμιστά στολίδια από τις φράσεις, χαμηλώνει τους τόνους, παρακολουθεί υπομονετικά την ιστορία του να αποκτά ψαχνό προϊούσης της συγγραφής. Είχαμε πρόσφατα γράψει σε αυτές τις σελίδες για τον Στόουνερ, ένα βιβλίο που αναφερόταν στο ήθος της λογοτεχνίας με αφορμή την ήπια και […]

Τα ζητήματα της οικολογίας, ιδίως σήμερα με τη συζήτηση για την κλιματική αλλαγή και την υπερθέρμανση του πλανήτη, είναι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος, πρωτοπόρος στην εισαγωγή στον ελληνικό δημόσιο διάλογο των ζητημάτων αυτών, συνιδρυτής του περιοδικού «Νέα Οικολογία» και πρώτος διευθυντής της Greenpeace στην Ελλάδα, έγραψε πρόσφατα ένα πολύ πυκνό –πλην […]

Ο Γιέρζι Κοζίνσκι γεννήθηκε Πολωνός το 1933 και πέθανε Αμερικανός το 1991. Μεσολάβησαν πολλά και κυρίως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, τον οποίο η εβραϊκής καταγωγής οικογένεια του μικρού πέρασε κρυπτόμενη από τους Ναζί. Ανήκε στην κατηγορία των πολύ τυχερών Εβραίων καθώς μια ρωμαιοκαθολική οικογένεια πήρε τους γονείς του και τον ίδιο υπό την προστασία της, […]

Η Ανδόρρα γράφηκε το 1961 και μόλις ενάμιση χρόνο αργότερα ο διορατικότατος αείμνηστος Κάρολος Κουν ανέβασε το έργο στη Θεσσαλονίκη (πρωταγωνιστές η Μάγια Λυμπεροπούλου, ο Μίμης Κουγιουμτζής και ο ίδιος ο δάσκαλος). Εκτοτε θάφτηκε ολοσχερώς, πιθανότατα λόγω της αντιδημοφιλούς στη χώρα μας θεματικής του, μιας και αναδεικνύει με καθαρότητα την ευθύνη των πολιτών (του περιλάλητου […]

Δεν ξέρω αν έχω δυσκολευτεί ποτέ τόσο πολύ να γράψω για ένα βιβλίο όσο για τούτο δω. Οι σελίδες του είναι τόσο γοητευτικές και πυκνές που δυσκολεύεσαι να το παρατήσεις στιγμή και ωστόσο αισθάνεσαι ότι αν αποπειραθείς να γράψεις κάτι γι’ αυτό θα το προδώσεις. Ερχεσαι και επανέρχεσαι κάθε τόσο στην απόλαυση της αφήγησης διερωτώμενος […]

Ο Γιόζεφ Μπλοχ, παλαίμαχος πετυχημένος ποδοσφαιριστής και νυν ειδικευμένος εργάτης, απολύεται ένα ωραίο πρωί από τη δουλειά του. Ο Μπλοχ είναι χωρισμένος, έχει μάλιστα και παιδί, για το οποίο δεν μαθαίνουμε απολύτως τίποτα. Αν και το παρελθόν του θα παραμείνει ώς το τέλος αδιαφανές, τον παρακολουθούμε καταλεπτώς σε σύντομα «κινηματογραφικά» πλάνα μονταρισμένα εξαιρετικά επιδέξια από […]

Ανήμερα των εορτασμών της Ανεξαρτησίας, τον Ιούλιο του 1845, ένας 27χρονος απόφοιτος του Χάρβαρντ εγκατέλειπε το σπίτι του στο Κόνκορντ της Μασαχουσέτης για να μπαρκάρει σε μια περιπέτεια που θα τον καθιστούσε χρόνια μετά σύμβολο της αγάπης για την παρθένα (ακόμη τότε) άγρια φύση. Βέβαια η περιπέτεια αυτή δεν έμοιαζε διόλου με τους ηρωισμούς των […]

Βρισκόμαστε στο Τέιμς-ον-Λόκντον, μια επινοημένη μικρή πόλη όχι μακριά από το Λονδίνο, στις όχθες του Τάμεση, χειμώνα του ’42. Εδώ, όπως και σε όλη την αγγλική επαρχία, έχουν καταφύγει άνθρωποι εκδιωγμένοι από τον τρόμο και τις καταστροφές που προκάλεσαν στο Λονδίνο και αλλού οι μαζικοί γερμανικοί βομβαρδισμοί. Μια τέτοια περίπτωση είναι η 39χρονη δεσποινίς Ρόουτς, […]

Ο πρωτότυπος και πιασάρικος τίτλος του βιβλίου αυτού είναι Lincoln in the Bardo. Επρεπε πάση θυσία να διατηρηθεί και στα ελληνικά, αν μη τι άλλο για να προϊδεάσει τον αναγνώστη ως προς τις δυσκολίες που θα βρει μπρος του, ιδεατά δε να τον ωθήσει σε λίγη προκαταρκτική έρευνα. Μπάρντο είναι τρόπον τινά, κατά τη βουδιστική […]

Ο τίτλος της νουβέλας αυτής της Τόνι Μόρισον που εκδόθηκε το 2012 είναι «Ηome». Ο όρος είναι πλουσιότερος από το απλό σπίτι (house), καθώς μπορεί να υποδηλώνει κατά περίπτωση την εστία, τον οίκο, την πατρίδα, τον τόπο προέλευσης, ακόμη και το αίσθημα του ανήκειν σε έναν συγκεκριμένο και γνώριμο γεωγραφικό χώρο. Στα ελληνικά είναι αδύνατο […]

Δεν μαθαίνουμε πολλά για το βιογραφικό του κεντρικού ήρωα και αφηγητή αυτής της ιστορίας, πέραν του ότι η μανιοκαταθλιπτική γυναίκα του έχει πεθάνει σε κάποιο ίδρυμα και ότι έχει χάσει την κόρη του σε μικρή ηλικία. Κατά τα άλλα, είναι ο μέσος άνθρωπος, κάτοικος μιας ηπείρου που λέγεται Ευρώπη, η οποία πέτυχε μεταπολεμικά τόσο πολλά […]

Μπορεί να ξαναγραφεί ο Σαίξπηρ; Με μια δόση εμπνευσμένης ασέβειας βεβαίως, απαντά η αμερικανίδα ανατόμος της οικογενειακής ζωής Αν Τάιλερ. Η γεροντοκόρη Στρίγκλα μπορεί να μεταφερθεί στη σύγχρονη Βαλτιμόρη, αν και ίσως αντί για αρνάκι να μεταβληθεί σε μια ισορροπημένη γυναίκα με επίγνωση των βαθύτερων αναγκών της σ’ αυτή τη μεταφεμινιστική εποχή. Το πνεύμα του […]

Ο 60χρονος Ιρλανδός Κολμ Τοϊμπίν μεταφράζεται και σχολιάζεται με ιδιαίτερη επιτυχία από την Αθηνά Δημητριάδου τα τελευταία χρόνια. Διόλου λάτρης της πλοκής, με μια γραφή επιδεικτικά απλή και καθαρή, επικεντρώνεται στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων και κυρίως των ηρωίδων του, ερευνώντας θέματα όπως οι διαγενεακές σχέσεις, η ομοφυλοφιλία, οι οικογενειακές δομές, ο καθολικισμός, ο τρόμος […]

Η Μάριλιν Ρόμπινσον γεννήθηκε το 1943 σε μια μικρή πόλη του Αϊνταχο, στις βορειοδυτικές εσχατιές της Αμερικής, το Σάντποϊντ, χαμένο στα υψίπεδα των Βραχωδών Ορέων, χτισμένο στις παρυφές μιας μάλλον μεγάλης λίμνης, της Παντ Ορέιγ. Το τοπίο είναι υποβλητικό, οι αλλεπάλληλες χιονισμένες βουνοκορφές ζώνουν τον ορίζοντα επικαθήμενες η μια στην άλλη, οι χειμώνες είναι μακρείς […]

Το 1933 και το 1936 εκδίδονται οι δύο τόμοι της «Αργώς». Ο Γιώργος Θεοτοκάς (1905-1966) δεν είναι παρά 28 και 31 χρονών αντιστοίχως. Ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο σήμερα, δεν μπορείς παρά να εκπλαγείς με την πρώιμη ωρίμαση του συγγραφέα, την καλή γνώση του πολιτικού διακυβεύματος, κυρίως όμως την εμβάθυνση στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Κωνσταντινουπολίτης και αστός, […]

Αυτή είναι μια κριτική εις τον κύβον. Κρίνει τον κριτικό Ραυτόπουλο που μας καταθέτει ένα πολυσήμαντο βιβλίο για τον ρόλο της κριτικής διά μέσου της Ιστορίας. Δύσκολη δουλειά και όχι μόνο γιατί είναι γνωστή η αμέριστη εκτίμησή μου για το έργο του συγγραφέα, όχι μόνο γιατί ο ίδιος με έχει τιμήσει τα τελευταία χρόνια με […]

Δεν είναι διόλου ευκολοδιάβαστο αυτό το μυθιστόρημα του 55χρονου έγχρωμου πεζογράφου και ποιητή Πoλ Μπέιτι. Ούτε είναι περίεργο ότι απορρίφθηκε από ουκ ολίγους έντρομους εκδότες ως ακατανόητο, προκλητικό και εκτός οποιασδήποτε συγγραφικής νόρμας. Οταν βρήκε επιτέλους τον δρόμο του στις φιλόξενες αγκάλες ενός μικρού αγγλικού εκδοτικού οίκου, ακόμη και οι κριτικοί που το είδαν θετικά […]

Η Κορνουάλη είναι μια μικρής έκτασης ιστορική περιοχή στα νοτιοδυτικά της Αγγλίας, όπου ενδημούν μύθοι και θρύλοι από την εποχή ακόμη των δρυΐδων. Λοφώδης και ελώδης σε μεγάλα τμήματά της, δέρνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό, σκιάζεται από εναλλασσόμενα νέφη, τυλίγεται σε παραπλανητικές ομίχλες. Το τοπίο μεταβάλλεται διαρκώς αντανακλώντας τις διαθέσεις του καιρού αλλά και την […]

Αφηγηματικός τόπος, το Κάιρο. Αφηγηματικός χρόνος, τρία καλοκαίρια (από το 1984 ώς το 2014) που συνιστούν και τα αντίστοιχα μέρη του βιβλίου. Αφηγήτρια, η ίδια η συγγραφέας που ενδύεται μεν ένα μυθιστορηματικό προσωπείο, χωρίς ωστόσο ιδιαίτερη προσπάθεια να κρυφτεί πίσω από αυτό. Θέμα, η σύγχρονη Αίγυπτος, από την επανάσταση του Νάσερ το 1952 ώς την […]

Δεν είχα διαβάσει το πρώτο αυτό βιβλίο του Τζόναθαν Φράνζεν που πέρασε έτσι κι αλλιώς σχετικά απαρατήρητο από τα μέρη μας, πιθανόν επειδή κανείς σοβαρός κριτικός δεν κατάφερε να το ολοκληρώσει. Το μυθιστόρημα αυτό που αποτυπώνει την εξέλιξη μιας αμερικανικής μεγαλούπολης σαν το Σεντ Λούις του Μιζούρι θέτει εξαρχής τόσα ζητήματα κατανόησης για τον έλληνα […]

Είχαμε πρόσφατα γράψει σ’ αυτές τις σελίδες για το μυθιστόρημα του Μασάντο ντε Ασίς Ελενα. Τώρα η ογκώδης του Ρεαλιστική Τριλογία έρχεται να ολοκληρώσει την εικόνα μας για το έργο του που έχει εγκωμιασθεί από ποικίλους κριτικούς και ανθρώπους της τέχνης τον τελευταίο ενάμιση αιώνα. Στην πραγματικότητα έχουμε εδώ τρία ισομεγέθη έργα γραμμένα την τελευταία […]

«Η Ιστορία, την οποία χρειάστηκε να προσκυνήσουν οι άνθρωποι, είναι θεότητα γνωστή για τη σκληρότητά της. Σήμερα οι εντολές αυτής της θεότητας εκφέρονται από επιτήδειους ιερείς κρυμμένους στο κούφιο εσωτερικό του ειδώλου της, ενός ειδώλου που τα μάτια του είναι έτσι φτιαγμένα ώστε να ακολουθούν παντού τον άνθρωπο, ο οποίος αδυνατεί να αποφύγει το βλέμμα […]