Γεωργουσόπουλος Κώστας

Ο Αντον Τσέχωφ είναι ένας από τους λίγους ευρωπαίους δημιουργούς που γαλούχησε το νεοελληνικό θέατρο και επηρέασε και τους συγγραφείς μας, κυρίως μετά τον πόλεμο και χάρις στον Κάρολο Κουν που εισήγαγε στην υποκριτική του ελληνικού μια μη ακαδημαϊκή και γερμανική παράδοση ερμηνείας. Το 1976, στο Θέατρο ΣΑΤΙΡΑΣ, ο Κώστας Μπάκας, μαθητής του Κουν, σκηνοθέτησε, […]

Πριν από λίγα χρόνια κάποιοι καθηγητάδες, που σπούδαζαν με έξοδα του έλληνα πολίτη στο εξωτερικό, αρθρογραφούσαν και έκαναν καριέρα σε ξένα πανεπιστήμια, διατυπώνοντας την άποψη πως δεν υπήρξε ποτέ ελληνικό έθνος, παρά μια τεχνητή τάχα μου οντότητα που μιμήθηκε μόδες της ευρωπαϊκής ιστοριογραφικής «μόδας». Πώς, όμως, να τολμήσουν να αρνηθούν τα κείμενα αιώνων μετά την […]

Τελευταίο το σημερινό μου άρθρο για τον Στρίντμπεργκ και θα σημειώσω, πάντα με ανοιχτή απορία, το γεγονός πως στη μεσογειακή συναισθηματικά χώρα μας κυριάρχησαν ο Ιψεν και ο Στρίντμπεργκ, ενώ σπάνια παίζονταν έργα ισπανικά (1.000 έργα έγραψε ο Λόπε ντε Βέγκα), εκτός από τον αθίγγανο Λόρκα, αυτονόητα. Ενα από τα πιο πολυπαιγμένα στη χώρα μας […]

Το σύνδρομο της Μήδειας: ένα τραγικό έμπρακτο ξόρκι για την ερωτική πράξη, μια απαλλαγή από τον καρπό του ερωτικού δέντρου

Το 1988 που ο Αλέξης Μινωτής σκηνοθέτησε για δεύτερη φορά τον «Πατέρα» του Στρίντμπεργκ στο Εθνικό Θέατρο (την πρώτη με παρτενέρ την Παξινού, τη δεύτερη με τη Νέλλη Αγγελίδου) συμπληρώνονταν 100 χρόνια από την πρεμιέρα αυτού του τρομερού θεατρικού κειμένου. Γράφω αυτές τις γραμμές και άλλη μια φορά συνειδητοποιώ ότι σήμερα παγκοσμίως η δραματουργία ορφάνεψε, […]

Προσπαθώντας να νιώσεις τα συναισθήματα φόβου και ντροπής ενός παιδιού σε ένα καταφύγιο στη Μαριούπολη, δίπλα δίπλα με αγνώστους, με παππούδες και γιαγιάδες, με μητέρες που πριν από λίγους μήνες καμάρωναν τα παιδιά τους στο σχολείο

Αύριο Πρωταπριλιά και εορτάζεται το ψεύδος. Αλήθεια, τι εορτάζεται; Το πόσο σπάνια λέμε ψέματα και ως εκ τούτου θριαμβολογούμε για τις αλήθειες μας που απωθούν τα ψεύδη; Εορτάζουμε γιατί το ψεύδος τιμάται ως κυρίαρχο συστατικό της ηθικής, της πολιτικής, της προσωπικής μας ζωής; Εν πρώτοις, καλό είναι να διαστέλλουμε το ψεύδος από τα λάθη και […]

Το 1988 ο πάντα ενημερωμένος στη διεθνή δραματουργία Σπύρος Ευαγγελάτος σκηνοθετεί στο Αμφι-Θέατρο το έργο του Στρίντμπεργκ «Εγκλήματα και εγκλήματα», που σπάνια ανεβάζεται και στην Ευρώπη. Βασικοί πρωταγωνιστές, η Λήδα Τασοπούλου και ο Νίκος Χαραλάμπους. Το έργο αυτό το σκηνοθέτησαν και δύο κολοσσοί της σκηνοθεσίας του παγκόσμιου θεάτρου: ο Μαξ Ράινχαρτ και ο Αντρέι Βάιντα. […]

Ο σημερινός τσαρίσκος της Ρωσίας συνεχίζει, χωρίς να αλλάξει σελίδα στην τραγική ιστορία ενός λαού που έστειλε στην εξορία τον Ντοστογέφσκι, απομόνωσε τον Παστερνάκ και κυνήγησε την Αχμάτοβα

Εχει σημαντικό κοινωνιολογικό και αισθητικό ενδιαφέρον το αναμφισβήτητο, όπως δείχνει η ιστορία της θεατρικής πράξης στην Ελλάδα, γεγονός πως την εποχή που κυριαρχούσε στις ελληνικές σκηνές το δραματικό ειδύλλιο, το κωμειδύλλιο, η επιθεώρηση και το γαλλικό μπουλβάρ, το μεγαλοαστικό και το μορφωμένο κοινό, ελάχιστο σαφώς, ανακάλυπτε τον Ιψεν και τον Στρίντμπεργκ, δύο σκανδιναβούς συγγραφείς, προτεστάντες, […]

Σε δύσκολες περιόδους του τόπου το θέατρο βρήκε τρόπους να ξυπνήσει συνειδήσεις και να τολμήσει να φέρει στη σκηνή απόψεις ενάντια σε κάθε είδος σκοταδισμού, από τον γλωσσικό έως τον πολιτικό

Σε μια εποχή σαν αυτή που μας έλαχε να ζούμε, όπου όλα φαίνονται ν’ αλλάζουν, δυστυχώς προς το χειρότερο, ενώ με αγώνες και θυσίες κατορθώσαμε, χάρη σε ιδιοφυείς δημιουργούς, να έχουμε στη διάθεσή μας πρωτοφανή μέσα, ανασύρουμε από τα νοσηρά απωθημένα μας, από τον ενστικτώδη βυθό μας την αγριότητα του ζώου και τη μανία της […]

Εγραψα σε προηγούμενα άρθρα για τον Ιψεν σε αυτήν εδώ τη σειρά ιστορίας του θεάτρου πως ο μεγάλος αυτός δημιουργός συνέπεσε να συνυπάρξει με τις μεγάλες κατακτήσεις της επιστήμης. Οι παλιές επιστήμες εκμεταλλεύτηκαν τα νέα μέσα έρευνας και μελέτησαν άγνωστες πτυχές της γνώσης. Αλλά εμφανίστηκε η ανάγκη να συζητηθούν νέες γνωστικές ατραποί σε άγνωστα έως […]

Από τη λογοτεχνική καταγραφή των πολεμικών συγκρούσεων στη μαρτυρία και τη «γλώσσα» της τηλεοπτικής εικόνας

Η μνήμη ανατρέχει σε αξέχαστες και τρομερές εμπειρίες πολεμικών γεγονότων, όπως τις διαβάσαμε στον Ομηρο, τον Θουκυδίδη, τον Ξενοφώντα, στους ρωμαίους επικούς ποιητές και στους ιστορικούς και ύστερα στην τεράστια ευρωπαϊκή πολεμική λογοτεχνία

Το 1976 ο ιδιοφυής Αλέξης Μινωτής ανέβασε στο Εθνικό Θέατρο τον «Γιάννη Γαβριήλ Μπόρκμαν» του Ιψεν, με συμπρωταγωνίστριες τη Βάσω Μανωλίδου και την Ελένη Χατζηαργύρη. Επ’ ευκαιρία αυτού του αριστουργήματος έκανα στην κριτική μου στο «ΒΗΜΑ» μια ιστορική προσέγγιση στην ευρωπαϊκή δραματουργία: «Ο “Μπόρκμαν” γράφτηκε και παίχθηκε το 1896, τη χρονιά που στη Ρωσία ανέβαινε […]

Το 1979, επ’ ευκαιρία της παράστασης των «Βρικολάκων» του Ιψεν στο θέατρο ΑΘΗΝΑ, σε σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή, με πρωταγωνιστές τη Δέσποινα Μπεμπεδέλη (Κυρία Αλβινγκ) και τον Γιάννη Φέρτη (Οσβαλντ), έγραφα στο «Βήμα» και στην κριτική μου, με τίτλο «Η αναπαραγωγή»: «Οι “Βρικόλακες” του Ιψεν ήταν το πρώτο έργο του νορβηγού δραματουργού που παίχθηκε στην […]

Γιατί δεν υπάρχουν στην πνευματική παγκόσμια αγορά ιδεών έργα που να μας αναστατώνουν, να μας ανοίγουν ορίζοντες, να προκαλούν απορίες και προβληματισμούς;

Ο Ερρίκος Ιψεν (1828-1906) είναι ένα τεράστιο αρχιπέλαγος στον ωκεανό της θεατρικής δημιουργίας. Η θεατρική κριτική και η θεατρολογία έχουν πλουτίσει με κείμενα ερμηνευτικής ανάλυσης την παγκόσμια θεατρική ιστορία και όμως, ακόμη και σήμερα, έναν αιώνα και πάνω πια από τον θάνατό του, ανοίγεται κάθε φορά νέος ερμηνευτικός ορίζοντας με μεθοδική εργαλειοθήκη τις σύγχρονες σχολές […]

Μερικές σκέψεις για το σύγχρονο πρόσωπο του ποδοσφαίρου και τη μετατροπή των φιλάθλων σε οπαδούς

Στην «Ιλιάδα» υπάρχει ένα επεισόδιο στο στρατόπεδο των πολιορκητών Ελλήνων στην Τροία, όπου ένας χυδαίος, βωμολόχος στρατιώτης υβρίζει τον Αγαμέμνονα και τον σταματάει μόνο η πονηρή παρέμβαση του Οδυσσέα. Είναι η πρώτη φαρσική σκηνή στη λογοτεχνία. Ο βωμολόχος Θερσίτης είναι ο πρώτος τζουτζές στο έξοχο έκτοτε τυπολόγιο και ανθολόγιο όλων των μορφών που πήρε η […]

Αντίλογος στη διαδεδομένη εντύπωση πως η ποιητική εμπειρία, είτε ως δημιουργία, είτε ως αναγνωστική απόλαυση, είναι μια ιδιομορφία, μια πετριά κάποιων περίεργων, περιθωριακών συνανθρώπων

Στο περασμένο άρθρο μου για το ρωσικό θέατρο αναφερθήκαμε στις ρίζες, όπου έδαφος κατάλληλο για την ανάπτυξη ήταν το ευρωπαϊκό θέατρο, όταν η συντηρητική ορθοδοξία της Ρωσίας άργησε δύο περίπου αιώνες να γοητευτεί από την μίμησιν πράξεως ζώντων και ου δι’ απαγγελίας. Ευτυχώς που υπήρξε το έξοχο ρωσικό μυθιστόρημα που ανέλυσε τα ήθη και τα […]

Ορισμένες σκέψεις για το αν είναι νόμιμο ειδολογικά να μεταποιείται ένα πεζό λογοτέχνημα σε θεατρική γραφή, με αφορμή το πρόσφατο αφιέρωμα των «Προσώπων»

Το ρωσικό θέατρο, για λόγους πολιτισμικούς, κυρίως θρησκευτικούς, άργησε να μπει στον υπόλοιπο θεατρικό δρόμο της Ευρώπης. Οπως στον βυζαντινό Μεσαίωνα η επιταγή του μωσαϊκού νόμου «ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον ουδέ παντός ομοίωμα» άφησε την πνευματική ιστορία στείρα από την αριστοτελική «μίμησιν πράξεως ζώντων». Οταν έχει πίσω της ως θεατρική προίκα τον Σαίξπηρ, τον Μολιέρο, […]

Ερώτημα για μια υπόθεση εργασίας: κατά πόσο οι κλυδωνισμοί στην «πυρηνική» ελληνική οικογένεια αντανακλούν και στην έλλειψη της δραματουργίας

Δύο έξοχες ιδιοφυίες που έφυγαν πρόωρα από τη ζωή, αλλά άφησαν έργα που, ακόμη και σήμερα, εκπλήσσουν και ερεθίζουν τους δημιουργούς να διεισδύσουν στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής, είναι ο Χάινριχ φον Κλάιστ (1777 – 1811) και ο Γκέοργκ Μπύχνερ (1813 – 1837). Εγραψαν θέατρο μέσα στην πολιτική και αισθητική του ηρωικού και ρομαντικού κινήματος […]

Μια συνοπτική αναφορά στη δεύτερη μετακαμπανελλική γενιά θεατρικών συγγραφέων, που προσκόμισε νέα θέματα, νέες οπτικές και νέες φόρμες

Ο Ρομαντισμός δεν ήταν, όπως συχνά απλουστευτικά πιστεύεται, ένα λογοτεχνικό κίνημα. Ηταν μια ιστορική, θεμελιώδης επανάσταση στην Ηθική, την Πολιτική, τις Επιστήμες και την Τέχνη, σε όλο το φάσμα των ειδών της, από την αρχιτεκτονική ως τη μουσική και τις εικαστικές Τέχνες ως το εύρος των λογοτεχνικών ιδιωμάτων. Η Γαλλική Επανάσταση είναι μια ρομαντική επανάσταση, […]

Τα άγνωστα και – δυστυχώς – άπαιχτα θεατρικά έργα της γενιάς συγγραφέων που επηρεάστηκαν από τη δημιουργία του μεγάλου θεατρανθρώπου, στον οποίο είναι αφιερωμένο το λογοτεχνικό έτος 2022