Γεωργουσόπουλος Κώστας

Κάποτε, όταν ο Τσέχωφ έγραφε, άρρωστος πια, στο εξοχικό στη Σιβηρία τον «Βυσσινόκηπο», τον επισκέφτηκε ένας νεαρός που είχε ταξιδέψει ώρες για να φτάσει και του ενεχείρισε κάποια χειρόγραφα έργα του. Ο Τσέχωφ τον παρακάλεσε να τα αφήσει και να έρθει πάλι σε ένα μήνα να του πει τη γνώμη του. Σε ένα μήνα ο […]

Ενα, όχι το μόνο τεκμήριο μιας αλαζονείας πνευματικής της νεότερης ελληνικής ζωής, είναι η υποβάθμιση και σχεδόν απαξίωση της λατινικής λογοτεχνίας. Για την ευρωπαϊκή πνευματική και εκπαιδευτική κυρίως ιστορία κλασικές σπουδές είναι ισότιμα η αρχαία ελληνική και η ρωμαϊκή συγγραφική παράδοση. Είχα και παλιότερα προτείνει από αυτές τις στήλες τη διεύρυνση των παραστάσεων των Επιδαυρίων […]

Ο Μίκης Θεοδωράκης και η μουσική δημιουργία του με τα χαρακτηριστικά ενός φυσικού φαινομένου

Ο πατέρας του ευρωπαϊκού θεάτρου δεν είναι, όπως ίσως ορίζεται, ούτε το τραγικό αρχαίο θέατρο, ούτε ο Αριστοφάνης. Αυτοί οι κολοσσοί έγιναν γνωστοί στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο στις αρχές του 19ου αιώνα. Εως τότε ήταν πλούσια κληρονομιά της ανθρωπότητας, ενασχόληση των φιλολόγων, των ιστορικών, των θεατρολόγων. Το ευρωπαϊκό θέατρο οφείλει την ιστορία του […]

Οι παθογένειες του εκπαιδευτικού συστήματος που ευνοούν φαινόμενα όπως η εισαγωγή σε πανεπιστήμια μαθητών χωρίς αποδεδειγμένη επάρκεια βασικών γνώσεων

Η απουσία της βυζαντινής ιστορίας από την αναπαράσταση της ελληνικής τέχνης και κυρίως από το ελληνικό θέατρο

Ποιος θα φανταζόταν πως ύστερα από 80 χρόνια θα είχαμε τις ίδιες φανατικές, απάνθρωπες αντιδράσεις για εκδηλώσεις του πολιτικού και του πολιτισμικού βίου πάνω σε θέματα φυλής και χρώματος των ανθρώπων. Ανεξάρτητα που ξεκινούσαν από τον Φασισμό και τον Ναζισμό ή τον μουσουλμανικό φονταμενταλισμό. Στη δεκαετία του ’30 που ανερχόταν στην Ευρώπη η φασιστική λαίλαπα […]

Η ανάγκη ειδίκευσης των νέων ηθοποιών στους τραγικούς τρόπους και την αίσθηση του τραγικού μεγέθους ως μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας

Είχα την τύχη, μαζί με συμφοιτητές της εποχής μου, να ακούω στα αμφιθέατρα της Φιλοσοφικής Αθηνών τον μεγάλο έλληνα λαογράφο, διάδοχο του Νικολάου Πολίτη, Γεώργιο Μέγα. Ο Μέγας είχε πλουτίσει την περιουσία μας την πνευματική με προίκα αδαπάνητη. Μελέτες του για τις λαϊκές γιορτές, τα έθιμα των μεγάλων εορτών της λαϊκής θρησκείας και, κυρίως, τη […]

Πολλές φορές η τύχη, η συγκυρία, η καθίζηση του ιστορικού χρόνου μας οδηγούν σε τέτοιου είδους παρεξηγήσεις και παρερμηνείες που αλλάζουν, συχνά ουσιαστικά, το νόημα και της ζωής και των αξιών της. Διαβάζω αυτές τις μέρες πως η αρχαιολογία μάς προίκισε με μια καθοριστική και, από μια σκοπιά, κατεδαφιστική πληροφορία. Αρχαιολογικό εύρημα μας πληροφορεί πως […]

Τα πανηγύρια ως θεσμοί κοινωνικοποίησης και πνευματικής αναψυχής για τη μεταπολεμική Ελλάδα

Οι «Βάκχες» του Ευριπίδη είναι, κατά την ταπεινή μου εκτίμηση, μαζί με την «Ορέστεια» του Αισχύλου και τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή οι τρεις γωνίες του δραματολογικού ισοσκελούς τριγώνου. Στα 50 χρόνια που διακονώ τη θεατρική κριτική μου δόθηκε να δω στο θέατρο παιγμένες τις «Βάκχες» από διαφορετικής αισθητικής οπτικής σκηνοθέτες. Με την ευκαιρία που […]

Αν κανείς δεν κατορθώνει να ψηλαφίσει τα δομικά στοιχεία μιας τραγωδίας και θελήσει να εφαρμόσει άλλα μέτρα κι άλλα σταθμά για να την ερμηνεύσει, κάνει το ίδιο, αν ένας αρχιτέκτονας έβαζε ασανσέρ στον Παρθενώνα

Αν το σημερινό σημείωμα ξεφύγει σε κάποιες γραμμές και γίνει προσωπικό, ας μου συγχωρεθεί, αλλά οι πολύτιμες νεανικές και επαγγελματικές συχνά σχέσεις δεν είναι δυνατόν να μηδενιστούν, αφού, μάλιστα, έρχονται στη μνήμη, όταν οι συνοδοιπόροι σε εγκαταλείψουν για να ακολουθήσουν «άμωμοι» την άνω οδό. Οταν σπούδαζα θέατρο, με δασκάλους τον Δημήτρη Ροντήρη και τον ιστορικό […]

Αν δε λάβει κανείς υπόψη του πως ο Ευριπίδης, όπως επανειλημμένα έγραψα, είναι, όχι απλώς σύγχρονος, αλλά συνομιλητής των Σοφιστών, αλλά και μέσω των Σοφιστών με την προσωκρατική φιλοσοφία και του Ηράκλειτου στην Ανατολή και του Παρμενίδη στην Κάτω Ιταλία, δύο τελείως αντιθέτων προσεγγίσεων του είναι και του φαίνεσθαι, του ρεαλιστικού και του μεταφυσικού. Ο […]

Σκέψεις για την κοινωνική ζωή και οργάνωση ύστερα από την παρατήρηση των οικόσιτων ζώων σε μια πολίχνη της Αττικής

Πριν από 44 χρόνια η γενιά μας ευτύχησε να δει στην Επίδαυρο ένα έργο που σπάνια είχε μελετηθεί ή είχε διδαχθεί επί σκηνής, από αυτά που θεωρούνται δευτερεύοντα σε αξία και δεν έχουν ερεθίσει τη φιλολογική και τη δραματουργική ανάλυση, τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη. Είχε προηγηθεί μια παράσταση του Λίνου Καρζή, ενός ταμένου, αλλά και […]

Σαν αύριο 23 Ιουλίου 1996 έφυγε από τη ζωή η Αλίκη Βουγιουκλάκη και σαν τη Δευτέρα 26 Ιουλίου 1992 μας άφησε θεατρικά ορφανούς η Τζένη Καρέζη. Κάθε φορά που σκέφτομαι τη χρονολογική συγκυρία μπερδεύω τη χρονολογική περίοδο που εθιμικά οι ελληνικοί θίασοι ξεκινούν τις θερινές παραστάσεις, τις περιοδείες, την Επίδαυρο, το Ηρώδειο. Ετσι ο μήνας […]

Ομολογώ πως δεν έχω λάβει πειστικές εξηγήσεις από τους πολύ σημαντικούς φιλολόγους, θεατρολόγους και κριτικούς του αρχαίου θεάτρου για τους λόγους που δεν μας διασώθηκαν περισσότερα σατυρικά δράματα, εκτός το μέτριο ευριπιδικό σατυρικό δράμα «Κύκλωψ» και μερικά μικρά ή μεγάλα αποσπάσματα από σατυρικά δράματα του Αισχύλου και τους «Ιχνευτές» του Σοφοκλή. Πάντως οι αρχαίοι μελετητές […]

Στο ποδόσφαιρο η αντιπαράθεση δύο αντίπαλων ομάδων δεν κάνει τίποτε άλλο από το να αντιγράφει την αιώνια σύγκρουση ανάμεσα σε ιδεολογικές, ηθικές, οικονομικές, φυλετικές, γλωσσικές, αισθητικές ανθρώπινες ομάδες

Ο «Ορέστης» του Ευριπίδη παίχθηκε, όταν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος είχε ρημάξει στην Αθήνα και είχε διαλύσει ολόκληρη την Ελλάδα. Δεν είμαι από τους αναγνώστες και μελετητές των αρχαίων κειμένων που, σώνει και καλά, ανακαλύπτουν, κυρίως πίσω από τις πραγματικές αλληγορίες, δηλαδή καμουφλαρισμένες με το κύρος του μύθου, ερμηνείες των ιστορικών γεγονότων. Δεν μπορεί, όμως, κανείς […]

Η σημασία της γλώσσας, του ρυθμού και του ιδιώματος στη λογοτεχνία του Σωτήρη Δημητρίου, με αφορμή το «Ουρανός απ’ άλλους τόπους»

Ο Θανάσης Νιάρχος, πολύτιμος συνεργάτης και των «ΝΕΩΝ» με τις επιφυλλίδες του, είναι ένας θαυμαστής της Δημιουργίας. Η ανιδιοτέλειά του τον καθιστά θαυμαστή άλλων δημιουργών, έτσι, εκτός από το θαυμάσιο δικό του ποιητικό και δοκιμιακό έργο, έχει εμπλουτίσει τη λογοτεχνική μας ορχήστρα με επιμέλειες κειμένων ξεχασμένων ή εξαντλημένων εκδοτικά μέσα στον παμφάγο χρόνο της εποχής […]

Ο Ομηρος έγραψε την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» για να συλλάβει το νόημα, τα ήθη και τους σκοπούς της εποχής του μέσα από τον κοινόχρηστο Μύθο του έθνους του. Ο Αριστοφάνης έγραψε και ανέβασε τους «Βατράχους», όταν η Αθήνα, έρημη από ποιητές αναφοράς, ετοιμάζεται να πετάξει τα πέταλα. Ο Ρωμανός ο Μελωδός έγραψε και ακούστηκε […]

ιδέες

Ο Ευριπίδης είναι ο τελευταίος τραγικός, με την ουσιαστική σημασία του τραγικού, αφού τραγωδία, με τις προδιαγραφές των χρόνων της προχριστιανικής εποχής δεν νοείται τους μετά Χριστόν αιώνες, και όταν χρησιμοποιήθηκε, αλλοιώθηκε ο πυρήνας της ουσίας του. Ο Ευριπίδης είναι συνοδοιπόρος με τους Σοφιστές, τον Σωκράτη, τον Θουκυδίδη, τον Ισοκράτη και με τον Περικλή, τον […]

Από τις εκδόσεις που αγαπάνε το θέατρο (έχουν εκδώσει τα άπαντα των περισσοτέρων συγγραφέων της νέας γενιάς), τον «Αιγόκερω», κυκλοφόρησε ένα πολύτιμο βιβλίο του ηθοποιού Γιάννη Καλατζόπουλου. Τίτλος του, «Οδός Θεάτρου». Προσωπικά από παιδί στη βιβλιοθήκη του φιλολόγου και θεατρόφιλου πατέρα μου είχα ξεκοκκαλίσει, εκτός των βιβλίων με θεατρικά κείμενα, και βιβλία γραμμένα από ηθοποιούς: […]

Το πρώτο από μια σειρά σημειώματα για τις παραστάσεις αρχαίου δράματος που αναμένονται στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου

Ο Μανόλης Κορρές (1922 – 1998) είναι μια ενδιαφέρουσα παρουσία στο μεταπολεμικό μας θέατρο. Εχει δύο σημαίνουσες παρουσίες σε δύο τελείως διαφορετικές περιόδους της θεατρικής μας ιστορίας. Την περίοδο κατά και μετά τον Εμφύλιο και την περίοδο μετά τη χούντα. Στο ενδιάμεσο διάστημα ασχολήθηκε με το επάγγελμα του οικονομολόγου, το οποίο και είχε σπουδάσει στο […]

Απορώ, διαβάζοντας και στον δικό μας Τύπο, τις διαμαρτυρίες κάποιων αξιόλογων ελλήνων και ξένων ελληνιστών για την κατάργηση στην Αμερική, και μάλιστα στο διάσημο Πανεπιστήμιο Πρίνστον (το Πανεπιστήμιο όπου δίδαξε ο Αϊνστάιν και που πάνω από δέκα διατελέσαντες καθηγητές του έχουν τιμηθεί με Νομπέλ) της μάθησης, και ως εκ τούτου, της προϋπόθεσης γνώσης των αρχαίων […]

Οταν το 1975 έγραψα την κριτική μου, στο «ΒΗΜΑ» τότε, για τους «Προστάτες» του Μήτσου Ευθυμιάδη (1945 – 2003), είχα αποπειραθεί να κάνω κι έναν απολογισμό της κριτικής μου θητείας ήδη τεσσάρων ετών. Και δεν είναι τυχαίο ότι έγινε με αυτό το έργο του Ευθυμιάδη. Εγραφα τότε: «Οταν πριν τέσσερα χρόνια ακριβώς άρχιζα με τα […]

Πίσω από κάθε έναν αριθμό υπάρχει ένας άνθρωπος με μικρή ή μεγάλη ιστορία. Εχει, άραγε, το μέγεθος της προσωπικής μας ιστορίας αξιολογική μόνο διαβάθμιση;

Ο Παύλος Μάτεσις (1933 – 2013) έπεσε στην ελληνική πνευματική αγορά σαν κομήτης. Είναι ο συγγραφέας που άλλαξε ολοκληρωτικά την οπτική γωνία από την οποία ένας λογοτέχνης παρατηρεί την εποχή και τα ήθη της, τα πρόσωπα όλων των ταξικών βαθμίδων και την ηθική τους ταυτότητα και συνάμα, ανελέητα, αποτυπώνει σαν σε ακτινοσκοπική πλάκα την κοινωνική […]