Γεωργουσόπουλος Κώστας

«Πόσο μας έχει διαφθείρει ένας τρόπος ζωής που απεχθάνεται την καταβύθιση στο εγώ, που αρνείται να δει το βάθος των επιθυμιών, των ονείρων και την περιπέτεια των ιδεών;»

Ο Γιώργος Θεοτοκάς (1906 – 1966) είναι μια εξέχουσα πνευματική παρουσία, με δράση πολιτική και, κυρίως, πνευματική σε δίσεκτα χρόνια για την Ελλάδα. Σου προκαλεί ίλιγγο αυτή η εποχή, όταν ανατρέξει κανείς στα φοβερά επεισόδια της ελληνικής τραγωδίας: Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Καταστροφή, απανωτές δικτατορίες, παρένθεση με ανακήρυξη της Δημοκρατίας, δικτατορία Μεταξά, Β’ […]

Τι συμβαίνει και σε μια πληθωρική παρουσία θεατρικών σχημάτων δεν καταφεύγει κανείς συχνά στο νεοελληνικό ρεπερτόριο;

Ο Βασίλης Ρώτας (1889 – 1977) είναι μια μέγιστη πνευματική προσωπικότητα των ελληνικών γραμμάτων. Απόφοιτος του Βαρβακείου σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Αθηνών και θέατρο στο Ωδείο Αθηνών, την περίοδο που δίδασκε εκεί ο μέγας σκηνοθέτης Θωμάς Οικονόμου. Εφεδρος αξιωματικός πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους και κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή διορίστηκε στρατιωτικός ακόλουθος στην πρεσβεία μας στο […]

Μερικές σκέψεις για το περίφημο «παράδοξο του Ντιντερό»: αν, δηλαδή, οι ηθοποιοί υποδύονται με βάση τα προσωπικά τους συναισθήματα και εμπειρίες

Ενας αντικειμενικός κριτικός, χωρίς εθνικιστικά φάλαρα, με αυστηρά κριτήρια και γνώση της παγκόσμιας ποιητικής παραγωγής σε έργα θεάτρου, χωρίς συμβιβασμούς, αν προχωρούσε σε μια αξιολόγηση της θεατρικής, ποιητικής παράδοσης του 20ου αιώνα, θα κατέτασσε στην ίδια στάθμη ποιητικής αξίας τον Κλωντέλ, τον Ντ΄Ανούντσιο, τον Αρτσιμπαλ Μακλίς, τον Τ. Σ. Ελιοτ, τον Μαγιακόφσκι και τον Μπρεχτ. […]

Γεννιόμαστε γυμνοί και στη ζωή ενδυόμαστε τις αμφιέσεις που μας μεταμφιέζουν. Στολές πάσης φύσεως που μας συστήνουν στο κοινωνικό σύνολο

Η εικόνα που μπήκε μέσα στα σπίτια μας από την τηλεόραση – από το κινητό τηλέφωνο ενός αυτόπτη μάρτυρα – είναι από εκείνα τα γεγονότα που, αν δεν ταρακουνήσουν από την κορυφή των εξουσιών ως το τελευταίο σπίτι της χώρας, θα πρέπει να ομολογήσουμε πως ως κοινότητα ανθρωπίνων όντων έχουμε ξοφλήσει. Δύο έφηβοι, όχι ανέστιοι, όχι άστεγοι, […]

Ξεκινώ από ένα παράδοξο της πνευματικής μας ζωής. Σε μιαν εποχή, όλον τον 19ο αιώνα, που ο αναλφαβητισμός ήταν στα ύψη, στον γυναικείο μάλιστα πληθυσμό έφτανε στο 90%, υπήρξε ποιητικό θέατρο, και μάλιστα στην καθαρεύουσα. Ο Σούτσος και ο Βερναρδάκης, κυρίως ο δεύτερος με τη «Φαύστα» (που παίχθηκε ταυτόχρονα από δύο αντίπαλες θεατρίνες, την Ευαγγελία […]

Ορισμένες σκέψεις για τον ρόλο των ηγετών, την κινητοποίηση ή αντίσταση των μαζών, με αφορμή τις σκηνές εφόδου στο αμερικανικό Καπιτώλιο

Ο Αλέκος Λιδωρίκης (1907-1988) υπήρξε σεβαστός μου φίλος. Οσοι επισκέπτονται το θρυλικό εστιατόριο «Μαγεμένος Αυλός» στο Παγκράτι (απέναντι από το άγαλμα του Τρούμαν) θα δουν στο βάθος της αίθουσας έναν πίνακα ζωγραφικής, έργο ανωνύμου λαϊκού ζωγράφου, όπου «αμαρτωλά» εικονίζεται ένας σύγχρονος, όχι μυστικός, αλλά πασίγνωστος, στην εποχή του, «Δείπνος». Στο κέντρο ο Αλέξης Μινωτής και […]

Η μίμηση των δυτικών και ελληνικών προτύπων στην τέχνη από την πλευρά της οθωμανικής Τουρκίας και τα αντιδάνεια κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας

Σε μια χώρα, που εκατομμύρια ψηφοφόροι ανέθεσαν την τύχη τους στην εργασία, στην υγεία και, κυρίως, παρέδωσαν τα κλειδιά των πυρηνικών κεφαλών στον Τραμπ, όλα μπορεί να τα περιμένει κανείς. Εχω επισκεφθεί τις ΗΠΑ ήδη από το 1961, όταν περιοδεύαμε με το «Πειραϊκό Θέατρο» του Ροντήρη με αρχαία τραγωδία. Και γνώρισα τις τρεις διαφορετικές Αμερικές. […]

Ο Σπύρος Μελάς είναι ένας από τους πολυγραφότερους συγγραφείς (μυθιστοριογράφος – θεατρικός συγγραφέας – ιστορικός – χρονογράφος – δοκιμιογράφος – σκηνοθέτης – δάσκαλος θεατρικής τέχνης – ακόμη και ηθοποιός), αλλά και μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στον χώρο της δημόσιας ζωής, λόγω της ποικιλίας των ιδεολογικών και πολιτικών του αλμάτων (ο ίδιος μιλούσε για την ικανότητά του […]

Από όσο, τουλάχιστον, γνωρίζω κανείς ιστορικός του νεοελληνικού θεάτρου δεν ανέφερε τις οφειλές πολλών, και θεατρικών, συγγραφέων των αρχών του 20ου αιώνα στο κολοσσιαίο έργο του Νικολάου Πολίτη, του πνευματικού γίγαντα που έφερε στο προσκήνιο των ηθών και των ιδεών του τόπου μας τη Λαϊκή Δημιουργία. Εξάλλου είναι και ο λόγιος που εισήγαγε τον όρο […]

Ισότιμος και ως συγγραφέας και ως θεατρικός παράγοντας της εποχής τους με τον Ξενόπουλο υπήρξε ο Παντελής Χορν. Δεν είχε, βέβαια, το εύρος των ειδών που καλλιέργησε ο Ξενόπουλος, αλλά στον συγκεκριμένο χώρο της θεατρικής γραφής στάθηκε αντάξιος συνοδοιπόρος. Εξάλλου, ο Χορν άργησε να μπει στον στίβο της πνευματικής αρένας, επειδή ήταν ανώτατος αξιωματικός του […]

Τη γόνιμη, από πολλές πλευρές, πνευματικές, κοινωνικές, οικονομικές, αλλά και ηθικές, περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας ανάμεσα στο 1880 – 1910, περίοδο που μας προίκισε και με σπουδαία επιστημονικά επιτεύγματα, από τον ηλεκτρισμό ως την ανακάλυψη του DNA και τη θεμελίωση της θεωρίας της σχετικότητας, εποχή που η χειρουργική είχε ως όπλο τη φορμόλη και οι […]

Οι λουτροπόλεις και τα σανατόρια στην ελληνική πεζογραφία και σε μεγάλα έργα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας

Υπάρχει ένα αριστουργηματικό μονόπρακτο του Λουίτζι Πιραντέλο με τίτλο «Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα». Σε έναν σταθμό του τρένου, όπου στη μικρή πλατεία έξω από το οίκημα υπάρχει ένα υπαίθριο καφενείο που εξυπηρετεί τους ταξιδιώτες που αναμένουν τον συρμό για να πάνε στην πόλη τους, συνήθως έμποροι, παραγγελιοδόχοι, δάσκαλοι και πολίτες που έχουν […]

Το θέατρο που γέννησε η Ευρώπη γύρω στον 8ο αιώνα μ.Χ., με πρώτη συγγραφέα και «θιασάρχη» τη μοναχή Χοσρίβα, όπως γεννήθηκε και έγινε αποδεκτό, είχε τις ίδιες θρησκευτικές ρίζες με τη γέννηση του θεάτρου στην αρχαία Αθήνα και την τυχαία πρωτοβουλία του Θέσπιδος, κάπου κοντά στη σημερινή Νέα Μάκρη, στη διάρκεια κάποιων θρησκευτικών λαϊκών δημόσιων […]

Ανήκω σε μια γενιά που μεγάλωσε στην επαρχία σε δύσκολους καιρούς, ως έφηβος που επιζητούσε, όπως και πολλοί συνομήλικοί μου, γνώση. Για πολλούς από μας, παιδιά υπαλλήλων ή τεχνητών ή μικροεμπόρων δεν υπήρχε άλλη προοπτική ζωής και επιβίωσης από το δίλημμα, ή να ακολουθήσουμε τη δουλειά του πατέρα μας ή να σπουδάσουμε μιαν επιστήμη. Πολλοί […]

Η Αθηναϊκή, όπως ονομάστηκε, Επιθεώρηση είναι ένα, πράγματι, θεατρικό υβρίδιο, τερατάκι, δημιούργημα καθαρά ελληνικό, χωρίς ανάλογο προηγούμενο πουθενά στην Ευρώπη ή σε άλλη ήπειρο. Είναι προϊόν μιας συγκεκριμένης πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής συνθήκης στα κρίσιμα χρόνια, τα σχεδόν καταστρεπτικά της εποχής του τέλους της θητείας του Χαρίλαου Τρικούπη και της εθνικής τραγωδίας που ακολούθησε με […]

Τα ταξίδια και η επιβίωση αρχαίων λέξεων ως τις σύγχρονες ντοπιολαλιές, με αφορμή την έκδοση του λεξικού «Ο αρχαίος λόγος στον ιδιωματικό λόγο της Καλαμπάκας» του Δημήτρη Πλιάτσικα

Σε διάστημα δέκα ετών (1890 – 1900) στην Ελλάδα εμφανίστηκαν και κυριάρχησαν τρία θεατρικά είδη που θα μπορούσε να ορίσει κανείς ως υβρίδια, ως θεατρικά «τερατάκια». Και είναι ένα κατόρθωμα της ελληνικής θεατρικής παραγωγής η γέννηση θεατρικών μορφών που δεν συναντώνται πουθενά αλλού, ούτε ως ανάλογα είδη, στην ευρωπαϊκή θεατρική παράδοση: το Δραματικό Ειδύλλιο, το […]

Εντυπώσεις που διαρκούν επί εξήντα χρόνια για τις δύο όψεις των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής

Ο ταν ο Κωστής Παλαμάς διορίστηκε γενικός γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μια πρωτοβουλία φωτισμένων πολιτικών της εποχής του, και προσήλθε στην Πρυτανεία για να ορκιστεί ως υψηλόβαθμος δημόσιος υπάλληλος ενώπιον του πρυτάνεως, ο τότε πρύτανης, μαθηματικός και λογικά διακεκριμένος για να έχει εκλεγεί καθηγητής και εν συνεχεία πρύτανης, μετά την ορκωμοσία, απευθυνόμενος στον σπουδαίο, αν […]

Δεν μπορώ να εξακριβώσω πότε στην Ελλάδα ο όρος «ηθογραφία» περιόρισε τη σημασία της, ώστε να σημαίνει έργα με ποιμένες, ποιμενίδες, αγρότες και ορεσίβιους. Τείνω να πιστεύω πως ήταν κάποια έργα που θα μας απασχολήσουν προσεχώς που κατέγραφαν τα ήθη και τους τρόπους ζωής σε μια παρανάγνωση της πραγματικότητας. Η αρχαιότατη, ήδη στον Ομηρο, λέξη […]

Σκέψεις για την εξέλιξη του αρχαιοελληνικού ιδεώδους και τη διδασκαλία του στις νεότερες γενιές με αφορμή το βιβλίο του καρδιολόγου Βασιλείου Τόλη «Ενα διαφορετικό ταξίδι στο αρχαιοελληνικό είναι και γίγνεσθαι»

Υπήρξαν πολλοί έλληνες μελετητές λόγιοι που αποσκοράκισαν μετά βδελυγμίας το Βυζάντιο, τους θεσμούς του, τα ήθη του και, κυρίως, τη θρησκευτική του συγκρότηση. Αλλά μια πρόχειρη έρευνα στη γλώσσα που μιλάμε και γράφουμε ακόμη και σήμερα δείχνει ότι άλλοι λόγιοι σταχυολόγησαν και λεξικογράφησαν τις οφειλές της στην κλασική και την ελληνιστική περίοδο, όμως λίγοι έμειναν […]

Η ανάγκη συνεχούς κατάρτισης και καλλιέργειας των εκπαιδευτικών, πέρα από την «τυραννία» του αποκλειστικού εγχειριδίου