Γεωργουσόπουλος Κώστας

Τη Δευτέρα που μας πέρασε κηδεύτηκε η πολύτιμη και πάντα αναγκαία στις διανομές Αφροδίτη Γρηγοριάδου. Επειδή η συγκυρία μας συνέδεσε σε δύσκολες εποχές, θα μου επιτραπεί, εκτός από τη γόνιμη θεατρική και τηλεοπτική της παρουσία να μιλήσω για μια εποχή που εργάτες, επιστήμονες και καλλιτέχνες έδιναν μάχες χαρακωμάτων και, βέβαια, επιβίωναν, όχι οι καπάτσοι, αλλά […]

Ο Κώστας Μουσούρης (1903-1976) ήταν συσπουδαστής και φίλος με τον Δημήτρη Ροντήρη. Μαθήτευσαν και οι δύο ως μαθητές του μεγάλου Θωμά Οικονόμου και του Φώτου Πολίτη, που τον διαδέχθηκε. Ο πρώτος δίδαξε στο «Ωδείο Αθηνών» και ο δεύτερος στη Σχολή της «Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων». Ως μαθητές του Φώτου Πολίτη επιστρατεύτηκαν από τον σημαντικό εκείνο […]

Ο Κωστής Μιχαηλίδης (1912-1981) υπήρξε αυτό που λέγεται συχνά, αλλά σπάνια κατανοείται ουσιαστικά, εργάτης του θεάτρου. Δυστυχώς, ο τρόπος, με τον οποίο έχουμε οργανώσει τη σχέση μας με την τέχνη, τουλάχιστον τα τελευταία πενήντα χρόνια, δεν μας επιτρέπει να ασχοληθούμε με μαστόρους των τεχνών που, ίσως, να μην έκαναν βαθιές τομές ή επαναστάσεις στο είδος […]

Ενας νεότερος, σύγχρονός μας, με το ταλέντο του Γιώργου Σεβαστίκογλου, θεατρικός συγγραφέας, θα μπορούσε, είτε για τη σκηνή, είτε για την οθόνη, είτε για την τηλεόραση, να γράψει ένα συνταρακτικό, σε υλικό και ανθρώπινη εμπειρία, έργο με τη ζωή και τη δράση του Σεβαστίκογλου. Ο Γιώργος Σεβαστίκογλου γεννήθηκε στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης το 1913 και […]

Ο Οσκαρ Ουάιλντ έγραφε πως, αν από τις χίλιες ιδέες, σκέψεις, εικόνες, κρίσεις που εξέφραζε στα έργα του, το ένα ήταν πραγματικά πρωτότυπο δικό του, θα ήταν μια μεγαλοφυΐα! Ο αείμνηστος φίλος λόγιος Τάσος Λιγνάδης, στη μελέτη του για το «Αξιον Εστί» του Ελύτη, δημιούργησε τον όρο «κρυφομνησία», εννοώντας πως, πολύ συχνά, άρα και ο […]

Πρέπει, ξεκινώντας, να μιλήσω για τον ιδιοφυή Αλέξη Σολομό (1918-2012), να σημειώσω πως στον τόπο μας είχαμε σκηνοθέτες γενικά λογίους, χωρίς, συγχρόνως, να παραβλέπουμε τους μαστόρους, αλλά μερικοί απ’ αυτούς υπήρξαν συγγραφείς θεωρητικών και κριτικών μελετών που ανήκουν δικαιωματικά (και, συχνά, σε περίοπτη θέση) στη χορεία των πνευματικών ταγών. Αναφέρομαι, βέβαια, στον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο, στον […]

Ας μου συγχωρεθούν σε αυτό το κείμενο η συγκίνηση και η φόρτιση της μνήμης. Η Ασπασία Παπαθανασίου, που έφυγε πλήρης ημερών, υπήρξε και δασκάλα μου και συνεργάτριά μου και πολύτιμη φίλη έως το τέλος της αιωνόβιας ζωής της. Σπεύδω να αναλάβω εξαρχής την ευθύνη και να την ονομάσω τη σημαντικότερη τραγική ηθοποιό μετά την Κοτοπούλη […]

Ο Σωκράτης Καραντινός (1906 – 1979) είναι μια ιδιάζουσα και άκρως ενδιαφέρουσα καθεαυτήν προσωπικότητα του νεότερου θεατρικού μας πολιτισμού. Ανήκει σε μια οικογενειακή παράδοση που έχει να επιδείξει αξιόλογες προσωπικότητες στον χώρο των τεχνών. Αναφέρω ενδεικτικά τον αδελφό του αρχιτέκτονα Καραντινό που στόλισε Αθήνα και Θεσσαλονίκη με αξιόλογα οικοδομήματα της μοντέρνας, αλλά όχι ακραίας, αρχιτεκτονικής […]

Ο Τάκης Μουζενίδης (1909-1981) γεννήθηκε στον Πόντο και ανήκει σ’ εκείνη τη γενιά των αποδήμων που στεριώνουν έναν έξοχο πνευματικό πολιτισμό ελληνικό, και συγχρόνως οικουμενικό, που προσέδωσαν στον γενικό ελληνικό πολιτισμό μιαν άλλη διάσταση, πέρα από τον αξιόλογο, αλλά μονομερή, ηθογραφισμό. Οι ακμάζουσες, και οικονομικά και εμπορικά, αλλά και πολιτισμικά, περιοχές του Πόντου, με μιαν […]

Η εξοικείωση της ελληνικής μεταπολεμικής επαρχίας με τους περιοδεύοντες θεατρικούς θιάσους και τους πρωταγωνιστές του κλασικού κινηματογράφου

Θα μου επιτρέψετε και πάλι να αναφερθώ σε γεγονότα που ήμουν αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας. Μετά τη Μεταπολίτευση ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, τουλάχιστον για τους πλησιέστερους σ’ αυτόν, αλλά και τους πολιτικούς του συνοδοιπόρους και αντιπάλους, ήταν ένας καινούργιος άνθρωπος. Μπορεί κανείς να αντιληφθεί την πολιτική σκοπιμότητα της νομιμοποίησης του ΚΚΕ, αλλά δεν μπορεί παρά να […]

Η λογοτεχνία ως καταφύγιο πνευματικότητας για τη νεολαία στη μεταπολεμική Ελλάδα

Φέτος τον Σεπτέμβριο συμπληρώνω εξήντα χρόνια εκπαιδευτικής λειτουργίας. Δεν αναφέρω το γεγονός για να εισπράξω ευχές (εξάλλου, δεν γίνεται να τα… εκατοστίσω!), αλλά για να εκφράσω τις έκπληκτες απορίες μου, λόγω ακριβώς πείρας τόσων χρόνων και τόσων αλλαγών στα προγράμματα και στην παιδαγωγική διαδικασία. Ο,τι θα αναφέρω δεν είναι προσωπικές απόψεις, αλλά εμπειρίες χιλιάδων εκπαιδευτικών […]

Και στις επιστήμες και στις τέχνες η πολυφωνία είναι και αναγκαία και δημιουργική. Από την εποχή των αδικημένων, από την πλατωνική μεταφυσική δογματική των σοφιστών, η σχετικότητα και η πολύπλευρη προσέγγιση και της γνώσης και της αισθητικής, αλλά και της ηθικής, είναι οι παράγοντες που επέτρεψαν τον διάλογο, τη διαλεκτική ηρακλείτεια επίσκεψη στον κόσμο της […]

Η επιβίωση και η συνέχεια του ελληνικού θεάτρου, ακόμη και σε ιστορικές περιόδους που προαναγγελλόταν το περίφημο «τέλος» του

Ο Κάρολος Κουν γεννήθηκε στην Προύσα στις 13 Σεπτεμβρίου 1908, στο ζώδιο της Παρθένου. Γιος ενός Ελληνοπολωνοεβραίου και μιας Ελληνίδας. Η οικογένεια, για πολλά χρόνια, τουλάχιστον στα παιδικά και εφηβικά του Κάρολου, απολάμβανε μια μεγαλοαστική άνεση. Ο νεαρός Κάρολος μεγάλωσε σε ένα σπίτι με νταντάδες, ιδιωτικές δασκάλες, μαγείρισσες, οικονόμους, υπηρέτες, έμαθε τα βασικά γράμματα στη […]

Σκέψεις για τη διάκριση ανάμεσα στο σημαίνον και το σημαινόμενο, με αφορμή την Πρωτομαγιά και τις μεταφορές από γλώσσα σε γλώσσα

Είχα πατέρα φιλόλογο που πήρε τον βαθμό του Λυκειάρχη δέκα χρόνια πριν συνταξιοδοτηθεί. Δίδαξε στη Μακεδονία, στη Φθιώτιδα, στη Θεσσαλία και τελείωσε ως Λυκειάρχης στην Πλατεία Κουμουνδούρου. Στην πλούσια βιβλιοθήκη του βρήκα και δεκάδες σχολικά εγχειρίδια κι εγώ ήμουν μαθητής, όπως και οι σημερινοί μαθητές, παιδί του ενός βιβλίου, κληρονομιά της δικτατορίας Μεταξά που ίδρυσε […]

Ο Δημήτρης Ροντήρης (1899-1981), με καταγωγή της οικογένειας από τα Κράβαρα της Ακαρνανίας, είχε πατέρα ανώτατο δικαστή και αδελφό που χρημάτισε πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Η σύζυγός του Βάνα ήταν το γένος Τσουκαλά, πρώτη εξαδέλφη του Αγγελου Τσουκαλά, μεγάλου νομικού, πατέρα του σημερινού έξοχου καθηγητή κοινωνιολόγου Κωνσταντίνου Τσουκαλά. Αν επιμένω σε αυτή την οικογενειακή […]

Η αμφιβολία που εκφράζει ο Θωμάς είναι συστατικό στοιχείο στην ιστορία του δυτικού ανθρωποκεντρικού πολιτισμού

Εικόνες από τη Μεγάλη Παρασκευή και το Μεγάλο Σάββατο στην ελληνική επαρχία της μεταπολεμικής και εμφυλιακής Ελλάδας

Με τον, πριν λίγες μέρες αναχωρητή για τη χώρα του Αχώρητου, Περικλή Κοροβέση είχα μιαν ιδιότυπη, θα έλεγα, πρωτότυπη σχέση. Υπήρξαμε συμμαθητές και, ταυτόχρονα, δάσκαλος και μαθητής. Το 1959 φοιτούσα στο τρίτο και τελευταίο έτος της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών, με δασκάλους δυο μεγάλους του ελληνικού θεάτρου: τον σκηνοθέτη Δημήτρη Ροντήρη και τον ιστορικό […]

Η οικογένεια Πολίτη έχει προσφέρει στο πνεύμα στην Ελλάδα μια εξαίρετη σειρά προσωπικοτήτων που οι περισσότεροι, όχι μόνο πλούτισαν την ελληνική πνευματική και καλλιτεχνική ιστορία, αλλά, συχνά, ανέβασαν πολύ ψηλά τον πήχυ, πρωτοτυπώντας. Ο μεγάλος Γενάρχης Νικόλαος Πολίτης, ο ιδρυτής της ελληνικής, νεοπαγούς στην εποχή του, επιστήμη της Λαογραφίας (εξάλλου, αυτός βάφτισε με τον ελληνικό […]

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος (1867 – 1911) υπήρξε μια τελείως ξεχωριστή και ιδιότυπη προσωπικότητα. Γιος καθηγητή της Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, από μεγάλη οικογένεια της Πόλης, διεθνούς φήμης επιστήμονος και πλουσίου που, με έξοδά του, χτίστηκε και δωρήθηκε στο κράτος το Χημείο της οδού Σόλωνος στην Αθήνα, ιστορική Πανεπιστημιακή Σχολή. Με μητέρα Αυστριακή, ο Κωνσταντίνος βρέθηκε […]

Η διαμονή ή επιστροφή στην οικιακή εστία ως αίσθημα ασφάλειας, ειδικά σε συνθήκες όπως η σημερινή πανδημία