Γεωργουσόπουλος Κώστας

Το κεφάλαιο του «Ιεροεξεταστή» από τους «Αδελφούς Καραμάζοφ» ως κριτική στον ολοκληρωτισμό και κάθε δογματική δομή εξουσίας

Εν πρώτοις να εξηγήσω γιατί αυτός ο τίτλος στο κείμενο που ακολουθεί. Πρόκειται να αναλύσω το δύστροπο έργο ενός ιδιοφυούς δύστροπου συγγραφέα, του Μπέρνχαρντ που έχει ως τίτλο τούς τρεις πρώτους αυστριακούς πρωταγωνιστές που το ερμήνευσαν. Γιατί και πώς θα προσπαθήσω να το εξηγήσω παρακάτω. Αρα κάθε φορά που θα παίζεται στη σκηνή αυτό το […]

Η κατάθεση της προσωπικής αναμέτρησης της σπουδαίας τραγωδού Ασπασίας Παπαθανασίου με τον τραγικό λόγο

Την εποχή που ωριμάζει το ταλέντο του Ιψεν και, όπως κάθε γνήσιου στοχαστή, αφομοιώνει και ενστερνίζεται, όχι άκριτα βέβαια, τις καταθέσεις της εποχής αλλά και της φιλοσοφικής και επιστημονικής κληρονομίας της ανθρωπότητας, η κυρίαρχη σκέψη που γονιμοποιούσε τους ευαίσθητους νέους της Ευρώπης ήταν ο Σοπενχάουερ, ο Εγελος, ο Κίρκεγκορ και βέβαια ο Νίτσε. Ανεξάρτητα αν […]

Η νέα έκδοση για τον Κώστα Βίρβο, τον ταλαντούχο στιχουργό που γνώριζε και όφειλε να απευθύνεται στον Ελληνα ευρέος φάσματος, παιδείας και καταγωγής

Οι συνδηλώσεις της σημαίας ως συμβόλου, με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό με τις ακτιβίστριες που παρήλασαν α λα Μόντι Πάιθον στη Φιλαδέλφεια

Σε μια εποχή γενικότερης, ευρωπαϊκά, αλλά και πέραν των ωκεανών, όχι μόνο πολιτικής, αλλά και πολιτισμικής και κυρίως ηθικής κρίσης, αντιλαμβανόμαστε την αξία των κλασικών είτε στην πεζογραφία και την ποίηση, είτε στο θέατρο, το σινεμά, χωρίς να υστερούν οι εικαστικές τέχνες, ο χορός και η μουσική. Ξαναθυμίζω εδώ ένα πασίγνωστο πλέον γεγονός. Στην κατεχόμενη […]

Η γαλλική περίοδος, η γνώση της κλασικής μουσικής και η συμβολή του σ’ αυτό που ονομάστηκε «Νέο Κύμα»

Πριν από τη μεγάλη καταστροφή – και ντροπή – στο Μάτι είχα επικοινωνήσει με τη Χρύσα Σπηλιώτη για να της προτείνω να συμμετάσχει με μονόλογό της στο Φεστιβάλ «Ερμηνείες στην Ερμιονίδα» που διευθύνω δραματουργικά, αλλά υλοποιείται έξοχα εδώ και έξι χρόνια, κάθε καλοκαίρι, από τους έξοχους ερασιτέχνες της Ερμιόνης, του Κρανιδιού, Πόρτο Χελιού κ.ά. με την καθοδήγηση […]

Μύθοι και αλήθειες για τη ζωή και την τέχνη της Ελένης Παπαδάκη, το όνομα της οποίας πρότεινε ο Δημήτρης Λιγνάδης για το ισόγειο του Rex

Ο «Πέερ Γκυντ» του Ιψεν ως ένα από τα κορυφαία δείγματα αφήγησης όπου ο ήρωας επαναλαμβάνει τα μοτίβα της οδυσσειακής περιπέτειας

Η Τιτίκα Νικηφοράκη που αποδήμησε για να ενταχθεί στον θίασο του αιώνιου χρόνου αφού ξεπέρασε προ πολλού τον αιώνα επίγειας ζωής, υπήρχε μια σημαντική θεατρική προσωπικότητα σε μια δύσκολη αλλά άκρως γόνιμη περίοδο της νεοελληνικής θεατρικής ιστορίας. Κρητικής καταγωγής έγινε δεκτή στη νεοσύστατη το 1930 δραματική σχολή του τότε Βασιλικού (αργότερα Εθνικού) Θεάτρου όταν διευθυντής […]

Με την ευκαιρία της βράβευσης του Πέτερ Χάντκε με το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας αναδημοσιεύω αυτούσια την κριτική μου για τον «Κάσπαρ» του 1973, όπου σκηνοθέτης, πρωταγωνιστής και κριτικός, στην αρχή της πορείας τους, είχαν τη διορατικότητα και την τόλμη με το καινούργιο

Καλό είναι πάντα να θυμόμαστε. Εξάλλου ο πάγιος ορισμός του ανθρώπου και από τη φυσιολογία και τη φιλοσοφία είναι πως είναι ζώο μεν αλλά μνήμον και ως εκ τούτου ζώον λογικόν. Και βέβαια ως λογικόν μνήμον ζώον είναι ιστορικόν. Πράττει ιστορία και ανατρέχει στην ιστορία. Κανένα παρόν και κανένα μέλλον δεν μπορεί να ξεχνά το […]

O καλός ποιητής Κώστας Ουράνης μας έχει αφήσει εκτός από μερικά σημαντικά ποιήματα της έξοχης ομάδας των λεγομένων «ελασσόνων» ποιητών (μεγάλων ποιητών των μικρών καθημερινών εμπειριών όπως ο Μαλακάσης, ο Πορφύρας, ο Χατζόπουλος κ.ά.) και ένα έξοχο πεζό με σκέψεις και στοχασμούς γραμμένο όταν ως φυματικός διέμενε στο Νταβός της Ελβετίας: «Το ημερολόγιο ενός φθισικού». […]

Τα εμφύλια πάθη ως διαρκές ερέθισμα για την ελληνική λογοτεχνία και τέχνη στις διαφορετικές φάσεις της Ιστορίας

Πριν από περίπου σαράντα χρόνια, σε εποχές και πολιτιστικής ευφορίας, κάθε δύο χρόνια στους Δελφούς διοργανώνονταν τα Συμπόσια τα διεθνή για το αρχαίο δράμα. Ανήκα τότε στην οργανωτική επιτροπή και μας δόθηκε η ευκαιρία και τα μέσα να γνωρίσουμε και να μαθητεύσουμε ακούγοντας σοφούς θεωρητικούς και πρακτικούς του θεάτρου πάνω στα προβλήματα ερμηνείας του αρχαίου […]

Οι ξεχωριστοί κώδικες που εμπλουτίζουν τη γλώσσα και η ανάγκη να συμπεριληφθούν οι όροι της νέας εποχής και τεχνολογίας

κέφτομαι συχνά, πενήντα χρόνια τώρα που ασκώ το λειτούργημα (για όσους δέχονται τον όρο) της κριτικής, πόση δυναμική περιέχουν τα δραματικά κείμενα και κυρίως της αρχαίας τραγικής και κωμικής περιουσίας της ανθρωπότητας. Και όταν λέω δυναμική εννοώ πόσες δυνατότητες, ποικιλίες προσεγγίσεων διαθέτουν. Συχνά βιάζονται (τα τελευταία χρόνια διεθνώς και μαϊμουδίστικα και στον τόπο μας, το […]

Η ανάγκη για προτεραιότητα στα μαθήματα γραφής, ανάγνωσης και κατανόησης κειμένου στο επίπεδο της στοιχειώδους εκπαίδευσης

Είναι μερικά πολιτικά αλλά κυρίως πολιτιστικά φαινόμενα τα οποία, για να γίνει εις βάθος εκτίμηση και αποτίμηση, πρέπει να ανάγονται στην ιστορία και, αν είναι δυνατόν, στην αφετηρία τους. Δεν μπορούμε, π.χ., για να μείνουμε στα ενδιαφέροντα αυτής της σελίδας, να αγνοήσουμε τις αφετηρίες και τα πολιτισμικά δρώμενα που γέννησαν το θέατρο. Ο Αριστοτέλης αναφέρθηκε […]

Η ανάγκη να παρουσιαστούν εκ νέου τα θεατρικά έργα της μετα-καμπανελλικής γενιάς: Μάτεσις, Μουρσελάς, Αναγνωστάκη, Σκούρτης

Η Ελλάδα στα προϊστορικά αλλά και τα πρώτα ιστορικά χρόνια είχε πυκνά δάση. Δεν δικαιολογείται εξάλλου η πλούσια μυθολογία με στοιχειά, θεούς και σατύρους που κατακλύζουν τα αρχαία ποιητικά, επικά και λυρικά λογοτεχνικά αλλά και παραδοσιακά προφορικά αφηγήματα. Οταν η θρησκεία του Διόνυσου άρχισε να κατηφορίζει από τον Βορρά, ερχόμενη από τα όρη και τις […]

Ο έξοχος μονόλογος «Σίρλεϊ Βαλεντάιν» του άγγλου συγγραφέα Γουίλι Ράσελ είναι ένα τυπικό και συνάμα ουσιαστικό δείγμα της ειδολογικής διαφοράς ανάμεσα στα θεατρικά είδη τραγωδία και αστικό δράμα. Για να ξεκινήσω επιθετικά: ποτέ το θέμα ή, αν θέλετε, το δράμα ή το προσωπικό πρόβλημα της Βαλεντάιν δεν θα ενδιέφερε τον Σοφοκλή, τον Σενέκα, τον Λόπε […]

Οι αξίες, η καταγωγή και ορισμένοι από τους σημαντικότερους δημιουργούς του ποντιακού πολιτισμού, εκφάνσεις του οποίου επιβιώνουν ως την τέχνη των ημερών μας

Kάθε φορά (και είναι η πολλοστή) που γράφω για παράσταση των «Περσών» του Αισχύλου, για άλλη μία φορά εκπλήττομαι και θαυμάζω. Εκπλήττομαι διότι καταπιάνομαι με το πρώτο θεατρικό έργο της ιστορίας του παγκόσμιου θεάτρου που μας παραδόθηκε. Και θαυμάζω διότι, εκτός από την εξαίσια ποιητική του, ενέχει και όλα τα δομικά στοιχεία που ακόμη και […]

Δεν έχει ακόμη από έναν προσεκτικό και συνάμα τολμηρό λαογράφο ή εθνολόγο ή κοινωνιολόγο ή ακόμη και ψυχαναλυτή αναλυθεί το «τάβλι» που ως παιχνίδι τύχης (αφού όλα εξαρτώνται από τη ζαριά) αντιπροσωπεύει τις συμπεριφορές όλων των λαών της καθ’ ημάς Ανατολής. Θυμηθείτε πως στο αριστούργημα του Ινγκμαρ Μπέργκμαν «Η έβδομη σφραγίδα» ο Ιππότης παίζει με […]

Οι χαμηλές απαιτήσεις που εκτρέφει το εκπαιδευτικό σύστημα όσον αφορά τις βαθμολογικές επιδόσεις των μαθητών και οι ανισότητες ως προς την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια

Ηταν το 1962 στο τότε μεγάλο για μας, πριν από την έκρηξη του περιηγητισμού, λίγα χρόνια μετά τις περιπέτειες του Εμφυλίου, Φεστιβάλ Αθηνών που ανάμεσα στις άλλες έξοχες εκδηλώσεις στο Ηρώδειο είδαμε τον «Γιώργη Νταντέν» του Μολιέρου από τον θίασο του Ροζέ Πλανσόν και μείναμε άναυδοι, όπως νομίζω πως άναυδοι είχαν μείνει πριν από λίγα […]

Σκέψεις για την επιλογή της Κατερίνας Ευαγγελάτου και του Δημήτρη Λιγνάδη ως διευθυντών στο Φεστιβάλ Αθηνών και το Εθνικό Θέατρο, αντιστοίχως, αλλά και για τον χαμό του προσωπικού φίλου, ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Σβολόπουλου

Ξεκαθαρίζοντας παλιά συρτάρια σε μια βαθιά γωνιά της πρώτης μου βιβλιοθήκης βρήκα ένα τσαλακωμένο σημείωμα. Είχα τον χρόνο να το εξετάσω. Ηταν χειρόγραφο, σαφώς δικό μου και έμεινα ενεός έπειτα από βασανιστική εν τέλει εξέταση πόσες πληροφορίες μου έδωσε και πώς κατόρθωσε να γεμίσει ύστερα από πολλά πολλά χρόνια τα κενά της μνήμης. Το χειρόγραφο […]