Γεωργουσόπουλος Κώστας

Στο λ της «Οδύσσειας», μια αριστουργηματική πτυχή των επών, ο Οδυσσέας, με προτροπή και καθοδήγηση της Κίρκης, φτάνει στη γη των Κιμμερίων, των νεκρών, μια χώρα πέρα από τον Ωκεανό, για να ρωτήσει τον μάντη Κάλχα που έχει πλέον πεθάνει πότε θα φτάσει στην Ιθάκη. Εχω συχνά αναφερθεί σ’ αυτή τη ραψωδία. Τώρα θα μείνω […]

Σκέφτηκα πολλές φορές πενήντα κοντά χρόνια που υπηρετώ την κριτική ως δημόσια έκθεση των απόψεών μου, άρα εκτεθειμένος στην κριτική των πάντων και συνάμα εκτεθειμένος στον χρόνο, άρα, αν σφάλλω, σε διαχρονική και μη ανατρέψιμη απαξίωση, σκέφτηκα πως οι «Αχαρνής» του Αριστοφάνη είναι ένα κείμενο, ανεξάρτητα από τη βούληση του συγγραφέα (θα μιλήσω παρακάτω γι’ […]

χει ορθά ειπωθεί διαχρονικά πως αν θες να διαβάσεις αυθεντικά μια εποχή, δεν έχεις παρά να εγκύψεις στους σατιρικούς ποιητές της. Ο Αριστοφάνης, ο Μένανδρος, οι Λατίνοι Πλαύτος και Τερέντιος, αλλά και ο Γιουβενάλις, τα έξοχα μονόπρακτα του Μεσαίωνα με τους απατεώνες δικηγόρους, τους μοιχούς καλόγερους και βέβαια ο Ραμπελαί, ο Βολταίρος έως τον Μολιέρο […]

Πριν από λίγες ημέρες ήταν η επέτειος της εξέγερσης των Γάλλων εναντίον της βασιλείας και η γέννηση των ελπίδων για ένα διαφορετικό πολιτικό, οικονομικό και κυρίως κοινωνικό σύστημα διακυβέρνησης. Η άλωση της Βαστίλλης ήταν ο μεγάλος συμβολισμός αφού πάντα μέσα στην Ιστορία οι φυλακές ήταν το ενδιαίτημα των ανθρώπων που αντιδρούσαν στη βία της εξουσίας. […]

Δεν χρειάζεται νομίζω να ξαναεπανέλθω στον τρόπο και τις φόρμες με τις οποίες στην Ελλάδα αφομοιώσαμε ξένα θεατρικά είδη που κι αυτά πάλι ήταν θεατρικά υβρίδια. Αναφέρομαι στο ελληνικό μιούζικαλ που είναι νόθο του νόθου αμερικανικού μουσικού είδους θεάτρου. Αλλά, το έχουμε ξαναδιαπιστώσει, τα νόθα συχνά είναι ανθεκτικότερα από τα γνήσια. Εδώ π.χ. δεν άντεξε […]

Ο μέγας εν ζωή σήμερα ευρωπαίος διανοούμενος Τζορτζ Στάινερ στο εξαντλητικό σε πλάτος και έξοχο σε βάθος πολυσέλιδο δοκίμιό του με τον τίτλο «Οι Αντιγόνες» (στα ελληνικά εκδόσεις Καλέντης) επιβεβαιώνει όσα μας εξέθεσε στους Δελφούς, στα πολύτιμα εκείνα συμπόσια για το αρχαίο δράμα που τα «έφαγε» η κρίση: πως ο ίδιος ως δυτικοευρωπαίος διανοούμενος ιδεολογικά […]

Ο Πλάτων στους «Νόμους» ορίζει την Πολιτεία ως μίμησιν της άριστης πολιτείας, της θείας, της τέλειας. Αν μεταφέρουμε τον ορισμό στα μαθηματικά, θα αντιληφθούμε πως υπάρχει ένα πεδίο τιμών που ανα-φέρονται σ’ ένα πεδίο αναφοράς. Για να το κάνουμε λιανά: αν υποθέσουμε πως στην κοινωνία των ανθρώπων διαπιστώνουμε την ύπαρξη ή τη συνύπαρξη πολλών τίμιων […]

Ενα σημαντικό πρόβλημα που συχνά συζητείται στον χώρο της θεατρικής δημιουργίας είναι κατά πόσο υπάρχουν, όπως συχνά το θέτει η συγκυρία, δύο Τσέχοφ. Ο Τσέχοφ των μεγάλων θεατρικών έργων και ο Τσέχοφ των μονοπράκτων και, βεβαίως, ο παράλληλος με τα μονόπρακτα Τσέχοφ των διηγημάτων. Και απ’ αυτή τη θέση έχω ισχυριστεί ότι, κατά τη γνώμη […]

Θα μου επιτρέψετε σήμερα να καταφύγω και σε μερικές προσωπικές καταθέσεις αλλά και της γενιάς μου πάνω σ’ ένα θέμα που πραγματικά με καίει, δεδομένου πως η ζωή μου είναι ζυμωμένη με την εκπαίδευση όλων των βαθμών και των ειδών. Δίδαξα σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία μέσης εκπαίδευσης, σε νυκτερινά εμποροϋπαλλήλων στην πρωτεύουσα και σε […]

ίχα τη μεγάλη τύχη να παρευρίσκομαι ως έκθαμβος θεατής το 1965 στον εξώστη του Εθνικού Θεάτρου στην πρεμιέρα του έργου του Ο’ Νιλ «Μακρύ ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα» με κείνη την ανεπανάληπτη διανομή: Παξινού, Μινωτής, Χορν, Φυσσούν, Χατζηαργύρη. Σκηνικά – κοστούμια Τσαρούχη, μουσική Χατζιδάκι! Η μυθική εποχή του θεάτρου μας. Εκτοτε το έργο […]

Επιτρέψτε μου μερικά σχετικά αυτοβιογραφικά. Το 1957 ήμουν παρών στην πρεμιέρα στο υπόγειο του «Θεάτρου Τέχνης» της «Αυλής των θαυμάτων» του Καμπανέλλη. Πριν από 60 χρόνια, στην Ανοιξη της νεοελληνικής δραματουργίας. Μαθητής Ροντήρη δεν είχα χάσει ούτε μια παράσταση του Κουν. Ημουν παρών στην εναρκτήρια παράσταση στο Υπόγειο του Αρσακείου της «Μικρής μας πόλης» του […]

«Φύσις φιλεί κρύπτεσθαι». Ερχεται από τον παντοτινό προφήτη της ανθρώπινης μοίρας, τον Ηράκλειτο, αυτή η διαπίστωση. Η φύση συνηθίζει, το έχει χούι, θα έλεγε η γιαγιά μου, να κρύβεται, να καταφεύγει κάθε φορά σε κρυφά μέρη, απρόσιτα, κρησφύγετα και να εμφανίζεται ξαφνικά εκεί που δεν το περιμένεις, με άλλη δυναμική, άλλη κατεύθυνση, άλλον σκοπό και […]

Πριν πολλά χρόνια στην Εταιρεία Σπουδών της Σχολής Μωραΐτη είχα κάνει είκοσι δίωρα μαθήματα με τίτλο «Ο χαρακτήρας του πατέρα στο θέατρο». Είχα τότε διαπιστώσει πως στο παγκόσμιο θέατρο και κυρίως μετά την Αναγέννηση ο πάτερ φαμίλιας ήταν πρυτανεύων ρόλος, αφού η κοινωνία ήταν σαφώς πατριαρχική και η γυναίκα έως τα τέλη του 19ου αιώνα […]

Οι μαθητές του Χριστού, παρ’ όλο που τον άκουσαν όσο ζούσε και είδαν τον θάνατό του, τη μεταμόρφωσή του στο Ορος και την Ανάσταση, δεν μπόρεσαν με τα Ευαγγέλιά του να δημιουργήσουν μια μοναδική αυθεντία ώστε να την παραδώσουν στην ανθρωπότητα. Ηδη ένας θεμελιώδης «μαθητής» που δεν τον γνώρισε ζώντα και δρώντα, ο Σαύλος κατ’ […]

Eχω κι άλλοτε σ’ αυτή τη θέση αναφερθεί στον λογοτεχνικό καταλύτη. Στη χημεία, καταλύτης είναι μια ουσία η οποία, όταν ενώνεται με μιαν άλλη, αλλάζει τη συμπεριφορά της, από το χρώμα ώς την ενέργειά της. Στη λογοτεχνία και στο θέατρο καταλύτης είναι κυρίως ένα πρόσωπο ή μια ομάδα προσώπων, καμιά φορά μια αρρώστια ή μια […]

Πριν από τριάντα χρόνια βρέθηκα στη Σικελία, Πάσχα. Και ήταν κατά ευτυχή συγκυρία Πάσχα κοινό ορθόδοξο και καθολικό. Ετσι μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω τις δύο άγιες εβδομάδες των Παθών στις δύο λαϊκές αναπαραστάσεις του Πάθους. Η ορθόδοξη εκδοχή γίνεται στην περιοχή των Γκραικών ή των Αλβανών (ντέι Γκρέτσι, ντέι Αλμπανέζι). Εκεί, στη μικρή […]

Συχνά γυρνώ στις παλιές πρώτες λογοτεχνικές μου αγάπες. Ηταν δύσκολες εποχές για τη γενιά μου. Εμφύλιος, πατέρας εξορία, μητέρα με τρία παιδιά στην προεφηβική ηλικία, σχολείο στο οστεοφυλάκιο του νεκροταφείου επειδή το σχολείο είχε γίνει φυλακή. Τις νύχτες στις παρυφές της επαρχιακής γενέθλιας πόλης ακούγονταν πυκνοί πυροβολισμοί και φήμες, μια έφερναν την είδηση πως ο […]

O «Ιούλιος Καίσαρας» του Σαίξπηρ έχει σημαντική σκηνική ιστορία στην ελληνική σκηνή. Απλώς θυμίζω την έξοχη ερμηνεία του έργου από τον Φώτο Πολίτη στο Εθνικό, με Βεάκη, Μινωτή, Γληνό, Παξινού, Γιανναδάκη, Δενδραμή, την παράσταση στο Πεδίον του Αρεως της Λαϊκής Σκηνής του Μάνου Κατράκη (Βρούτο) με σκηνοθέτη τον Μίνω Βολανάκη και Μάρκο Αντώνιο τον Νίκο […]

Το αρχαιότερο σωζόμενο θεατρικό έργο είναι ως γνωστόν οι «Πέρσες» του Αισχύλου. Παίχτηκε το 472 π.Χ., οκτώ χρόνια μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνος, όπου ναυμάχος επί τριήρους ήταν και ο ίδιος ο ποιητής, ο οποίος βέβαια ήταν μαχητής και στη Μάχη του Μαραθώνος. Αν επαναφέρω το θέμα σ’ αυτό το εμβληματικό κυρίως για τη Δημοκρατία […]

Εχετε ποτέ σκεφτεί, εγώ ώς τώρα όχι, ότι η Δημοκρατία της Ιρλανδίας (Εϊρε) έχει τη μισή έκταση της Ελλάδας και ο πληθυσμός της είναι γύρω στον πληθυσμό της Αττικής;! Δεν θα αναφερθώ στο γεγονός πως πρόσφατα πέρασε μια οικονομική κρίση μετά από… μας και βγήκε με τρελούς ρυθμούς ανάπτυξης πριν από μας. Θα μείνω μόνο […]

«Με λογισμό και μ’ όνειρο» Διονύσιος Σολωμός «Εν φαντασία και λόγω» Κωνσταντίνος Καβάφης Περίπου μισόν αιώνα μόνο χωρίζουν αυτούς τους δύο ποιητικούς ωροδείχτες των δύο σημαντικών και τόσο ως προσωπικότητες διαφορετικών σε ιδιοσυγκρασία ποιητών μας. Και τα δύο αυτά ποιητικά δίπολα ορίζουν, δηλαδή δημιουργούν τα όρια εντός των οποίων οι ποιητές τοποθετούν τη διαδρομή της […]