Γεωργουσόπουλος Κώστας

Πριν από τριάντα χρόνια βρέθηκα στη Σικελία, Πάσχα. Και ήταν κατά ευτυχή συγκυρία Πάσχα κοινό ορθόδοξο και καθολικό. Ετσι μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω τις δύο άγιες εβδομάδες των Παθών στις δύο λαϊκές αναπαραστάσεις του Πάθους. Η ορθόδοξη εκδοχή γίνεται στην περιοχή των Γκραικών ή των Αλβανών (ντέι Γκρέτσι, ντέι Αλμπανέζι). Εκεί, στη μικρή […]

Συχνά γυρνώ στις παλιές πρώτες λογοτεχνικές μου αγάπες. Ηταν δύσκολες εποχές για τη γενιά μου. Εμφύλιος, πατέρας εξορία, μητέρα με τρία παιδιά στην προεφηβική ηλικία, σχολείο στο οστεοφυλάκιο του νεκροταφείου επειδή το σχολείο είχε γίνει φυλακή. Τις νύχτες στις παρυφές της επαρχιακής γενέθλιας πόλης ακούγονταν πυκνοί πυροβολισμοί και φήμες, μια έφερναν την είδηση πως ο […]

O «Ιούλιος Καίσαρας» του Σαίξπηρ έχει σημαντική σκηνική ιστορία στην ελληνική σκηνή. Απλώς θυμίζω την έξοχη ερμηνεία του έργου από τον Φώτο Πολίτη στο Εθνικό, με Βεάκη, Μινωτή, Γληνό, Παξινού, Γιανναδάκη, Δενδραμή, την παράσταση στο Πεδίον του Αρεως της Λαϊκής Σκηνής του Μάνου Κατράκη (Βρούτο) με σκηνοθέτη τον Μίνω Βολανάκη και Μάρκο Αντώνιο τον Νίκο […]

Το αρχαιότερο σωζόμενο θεατρικό έργο είναι ως γνωστόν οι «Πέρσες» του Αισχύλου. Παίχτηκε το 472 π.Χ., οκτώ χρόνια μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνος, όπου ναυμάχος επί τριήρους ήταν και ο ίδιος ο ποιητής, ο οποίος βέβαια ήταν μαχητής και στη Μάχη του Μαραθώνος. Αν επαναφέρω το θέμα σ’ αυτό το εμβληματικό κυρίως για τη Δημοκρατία […]

Εχετε ποτέ σκεφτεί, εγώ ώς τώρα όχι, ότι η Δημοκρατία της Ιρλανδίας (Εϊρε) έχει τη μισή έκταση της Ελλάδας και ο πληθυσμός της είναι γύρω στον πληθυσμό της Αττικής;! Δεν θα αναφερθώ στο γεγονός πως πρόσφατα πέρασε μια οικονομική κρίση μετά από… μας και βγήκε με τρελούς ρυθμούς ανάπτυξης πριν από μας. Θα μείνω μόνο […]

«Με λογισμό και μ’ όνειρο» Διονύσιος Σολωμός «Εν φαντασία και λόγω» Κωνσταντίνος Καβάφης Περίπου μισόν αιώνα μόνο χωρίζουν αυτούς τους δύο ποιητικούς ωροδείχτες των δύο σημαντικών και τόσο ως προσωπικότητες διαφορετικών σε ιδιοσυγκρασία ποιητών μας. Και τα δύο αυτά ποιητικά δίπολα ορίζουν, δηλαδή δημιουργούν τα όρια εντός των οποίων οι ποιητές τοποθετούν τη διαδρομή της […]

Κατά την παράδοση η πρώτη μετάφραση – μεταγλώττιση «λογοτεχνικού» κειμένου στην ιστορία έγινε όταν ο Πτολεμαίος, βασιλέας της Αιγύπτου, στην πολυεθνική Αλεξάνδρεια, όπου συμφύρονταν πολλοί λαοί (Αιγύπτιοι, Σύροι, Βαβυλώνιοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Ρωμαίοι, Ελληνες) και λαλούνταν πολλές γλώσσες, διαπίστωσε πως οι πλέον ακμαίοι οικονομικά υπήκοοί του, οι Εβραίοι, είχαν ξεχάσει τη γλώσσα τους αλλ’ όχι και […]

Η γενιά μου γεννήθηκε στη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας, οι γονείς μου πολέμησαν και υποχρεώθηκαν, νικητές, να συνθηκολογήσουν με τον κατακτητή, μεγαλώσαμε μέσα στον τρόμο, την πείνα, τις εκτελέσεις της Κατοχής και βιώσαμε πάνω στο πετσί μας, έφηβοι και αργότερα φακελωμένοι νέοι, τον Εμφύλιο και πριν προλάβουμε να φτιάξουμε μια ισορροπημένη ζωή και καριέρα ήρθε […]

«Και πάσαι μεν αι τέχναι ποιήσεις εισίν» έγραψε ο μεγαλοφυής Πλάτων. Σε λίγο οι έλληνες μαθητές, έτσι όπως σχεδιάζεται το εκπαιδευτικό μέλλον, δεν θα μπορούν να φτάσουν στις αρτεσιανές πηγές της γλώσσας και απλώς θα μασάνε αμερικανιστί τις λέξεις σαν τσιχλόφουσκες, αγνοώντας τη γενεαλογία τους και την εννοιολογική τους περιπέτεια. Τι θα μπορεί να πει […]

Και ποιον νοιάζει που ο παλιός ποιητής καλούσε τους «εραστάς να δρέψουν, στου Μαΐου τους παραδείσους (δηλαδή τους κήπους), ευδαίμονας ναρκίσσους», όσο κι αν οι γνώστες αγρότες αλλά και οι επιστήμονες τον εξέθεταν τον ποιητή αποδεικνύοντας πως οι νάρκισσοι δεν φυτρώνουν τον Μάιο. Αγρότες και επαΐοντες αγνοούσαν ό,τι ο ποιητής γνώριζε και διαλαλούσε, πως το […]

ταν το 1953 που στην πόλη όπου γεννήθηκα στην ελληνική επαρχία παίχτηκε στο τοπικό σινεμά το «Ρασομόν» του Κουροσάβα. Εναν χρόνο πριν βραβευμένη ταινία με το Οσκαρ ξένης παραγωγής. Ημουν τότε έφηβος μαθητής Γυμνασίου και η εκπαίδευσή μας τα δύσκολα εκείνα χρόνια της μετεμφυλιακής τραγωδίας στόχευε σε μια ιδεοληπτική προσήλωση σε καθετί δογματικό και απόλυτο. […]

Συχνά, παρ’ όλες τις αντιρρήσεις μου, κατανοώ τους σύγχρονους ξένους και τους έλληνες μιμητές τους καλλιτέχνες του θεάτρου, κυρίως τους σκηνοθέτες που άλλοτε ειρωνικά, άλλοτε κυνικά και τις περισσότερες φορές με αφοπλιστική ειλικρίνεια, όταν προχωρούν σε τολμηρές και συχνότατα ασεβέστατες προσεγγίσεις κλασικών και νεοκλασικών θεατρικών κειμένων, προβάλλουν το επιχείρημα πως οι κλασικοί τα έχουν όλα […]

Η μαμή που βοηθάει την Ιστορία να γεννήσει το Νέον είναι για την επιτυχημένη αναλογία η Βία. Και φυσικά η αναρχική θεωρία, του 19ου αιώνα, που μας κληροδότησε αυτή την αναλογία δεν ανακάλυπτε κάτι νέο στον πολιτισμό, απλώς κατόρθωσε να εικονοποιήσει κάτι που ο άνθρωπος γνώριζε και βίωνε από την αυγή της ιστορίας του. Ο […]

Στα πλαίσια των πασχαλινών εμπειριών η Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής Σκηνής στο Ιδρυμα Νιάρχου παρουσίασε τις «Μέρες λατρευτικής μουσικής», μια έξοχη εκδρομή στη «χώρα» του Μπαχ έως στα υπόγεια της Νέας Ορλεάνης με τζαζ. Ανάμεσα σ’ αυτά και ως καταληκτήρια μέθεξη είδαμε και ακούσαμε τον «Ξεπεσμένο Δερβίση» της Φένιας Παπαδόδημα, μια μουσική και ποιητική εμπειρία […]

Δεν χρειάζεται, νομίζω, να επανέλθουμε σ’ όσα αιώνες τώρα έχουν εξαντληθεί από τον μύθο, την τέχνη, την επιστήμη σχετικά με την παραλληλία παθών της γης και παθών της ανθρώπινης ζωής. Η γέννηση και ο θάνατος και η αιώνια επανάληψή τους είναι πλέον η συνείδηση, τραγική και νομοτελειακή, της ιστορίας. Ετσι μέρες που είναι, στο τέλος […]

Βασιλιάς – Ηλιος Λουδοβίκος είχε μέσα του έντονη την επιθυμία να γίνει χορευτής. Ετσι συχνά υποχρέωνε τον Μολιέρο να γράφει κωμωδίες – μπαλέτα και τις ανέβαζε στις σάλες του Λούβρου με μόνους θεατές και μπαλέτο τους αυλικούς και τον βασιλέα καμαρωτό καμαρωτό να κάνει με το κολάν τις φούρλες του. Πώς ν’ αντισταθεί κανείς στις […]

Οσοι με διαβάζουν θα έχουν παρατηρήσει πως κάθε τόσο αυτές τις μέρες σ’ αυτές τις στήλες επανέρχομαι στο πρόβλημα, παράδοξο, θαύμα, όπως θέλετε πείτε το: Λάζαρος. Είναι εξάλλου για έναν άνθρωπο που θέλει να σκέφτεται και να αναλύει ερεθιστικό να προσπαθεί να διαβάσει κάθε φορά από άλλη οπτική γωνία ένα γεγονός, μια αφήγηση, μια παράδοση, […]

Η Αναστασία Βούλγαρη, η οποία έχει ήδη γράψει μια έγκυρη βιογραφία του Μίκη Θεοδωράκη, παρέδωσε και παίζεται στο θέατρο Εαρ Βικτώρια ένα άκρως ενδιαφέρον θεατρικό κείμενο που ο θίασος τον οποίο καθοδηγεί ο Γιώργος Χριστοδούλου αξιοποιεί και αναδεικνύει. Εξωτερικά το έργο είναι μια ρεαλιστική ανάπτυξη κάποιων ενδοοικογενειακών σχέσεων. Θα πείτε: ποιο μεγάλο θεατρικό κείμενο δεν […]

Τι σπουδαίο μάθημα για όλα τα μειράκια της θεατρικής τέχνης, ξένα και ντόπια, που στερημένα την αρτεσιανή πηγή που τροφοδοτεί τα κείμενα καταφεύγουν στα εμφιαλωμένα και συχνά ληγμένα νερά, τα οποία μάλιστα νοθεύουν με φάρμακα και φαρμάκια. Αναφέρομαι στις μεταμοντέρνες προκλήσεις (διότι ως προκλήσεις αναγγέλλονται από τους αμήχανους δράστες) που δανείζονται διάσημα έργα του κλασικού […]

Είναι κοινά παραδεκτό πως το σύγχρονο βρετανικό θέατρο μαζί με το ιρλανδικό είναι σήμερα μια πράγματι εξαίσια πνευματική παρακαταθήκη. Βέβαια, από την εποχή του Σαίξπηρ έως σήμερα η αγγλική γλώσσα και με την αμερικανική εκδοχή της έχει προικίσει τη θεατρική μας εμπειρία με πλούσιο στοχασμό και πάμπλουτη πινακοθήκη χαρακτήρων. Ο,τι ονόμαζε ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» […]

Συμπληρώθηκαν εξήντα χρόνια από τότε που ο Αιμίλιος Χουρμούζιος, διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, αλλά και το ΔΣ του ιδρύματος ενέκριναν την πρόταση του Αλέξη Σολομού να ανεβάσει Αριστοφάνη στην Επίδαυρο (1958), τρία χρόνια μετά την καθιέρωση επισήμως των Επιδαυρίων με την «Εκάβη» του Ευριπίδη με σκηνοθέτη τον Μινωτή και θηριώδη διανομή (Παξινού, Κωτσόπουλος, Συνοδινού, Αλεξανδράκης […]

εκινώ με δύο γενικές διαπιστώσεις. Ολη η ευρωπαϊκή αλλά και η νοτιοαμερικανική και βορειοαμερικανική λογοτεχνία και το θέατρο έχουν να επιδείξουν μια αξιόλογη σε όγκο και ποιότητα θεματική γύρω από τη ζωή, τα ήθη, τα πάθη, τις προσδοκίες και τα σύνδρομα του επαρχιακού βίου. Αν μάλιστα ήθελε κανείς να βρει ένα πυκνό μότο θα διάλεγε […]

Οταν φεύγει από τη ζωή ένας καλλιτέχνης που συνυπήρξατε για πενήντα χρόνια στον ίδιο χώρο και συνδέθηκαν οι δραστηριότητές σας με κοινά έργα και μάλιστα σε δύσκολες εποχές, δικαιούσαι τώρα που ανεχώρησε παρά δήμον ονείρων να ξεκινάς με τις αναμνήσεις και τα σχέδια της κοινής αυτής πορείας. Ηταν το 1972 που το Εθνικό Θέατρο ανέθεσε […]

Δυστυχώς η υλοποίηση του τίτλου είναι πλέον ανέφικτη, ειδικά στον τόπο μας, αφού συστηματικά απαξιώθηκε και κυνηγήθηκε άγρια κάθε πλουραλισμός και κυρίως αυτό που υπονοεί ο όρος Βαβυλωνία, ο γλωσσικός. Στην Αρχαία Ελλάδα κάθε περιοχή και κάθε πόλη είχε το γλωσσικό της ιδίωμα. Πέρα από τις μεγάλες γλωσσικές ομάδες, την ιωνική, τη δωρική και την […]

Eχει πάντα ενδιαφέρον μέσα από συγκρίσεις έργων ή πράξεων διαφορετικών εποχών να προσπαθείς να συλλάβεις και να κατανοήσεις ήθη ανθρώπων και αντιδράσεις μέσα σε διαφορετικά κλίματα, δομές κοινωνικές, διαφορετικούς κώδικες συμπεριφοράς για τα ίδια κίνητρα και τα ίδια αίτια. Παρόλο που λέμε συχνά ότι ο ηθικός πολιτισμός προχωρεί με αριθμητική πρόοδο και ο τεχνικός με […]

Τα παράξενα –διαχρονικά –αυτού του τόπου και των ανθρώπων, κυρίως της εξουσίας. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ανάμεσα στη γελοία εκστρατεία μας με φτυάρια και δρεπάνια να πάρουμε την Πόλη (1897) και την Επανάσταση στο Γουδί που έφερε τον Βενιζέλο για να αποπειραθεί να δημιουργήσει αστικό κράτος και να θεμελιώσει τον κοινοβουλευτισμό, δύο θλιβερά γεγονότα […]

Πριν από 45 χρόνια, όταν ο Κουν ανέβασε τους «Παλιούς καιρούς» του Χάρολντ Πίντερ, έγραφα στο «Βήμα»: «Ο Πίντερ φορτίζει ξανά με καινούργιο ρίγος το ιερό άσυλο των αστών, το δωμάτιο, το σαλόνι ή την κρεβατοκάμαρα. Αυτός είναι ο χώρος των έργων του και το κυρίαρχο θέμα του η απειλή μιας εισβολής ή η εισβολή […]

Μέσα στην απάνθρωπη δίνη που σαρώνει την πολιτική και κοινωνική μας ζωή, μας διαφεύγει πως ορισμένοι ταμένοι πνευματικοί άνθρωποι, σχεδόν ερημίτες, ναυαγοί ή εξόριστοι σε κάποιες οάσεις με πηγαίο ύδωρ, συνεχίζουν τον αγώνα της έρευνας, της διείσδυσης στα έγκατα, στις απόκρυφες πτυχές είτε της μαζικής είτε της ατομικής συνείδησης, εκδράμοντας σχεδόν ξυπόλητοι στα όρια της […]

Δεν είμαι νομικός αλλά αισθάνομαι συχνά την ανάγκη, αυτονόητη νομίζω για κάθε πολίτη, όχι μόνο της δικής μας παγκοσμιοποιημένης νομικής «πλεκτάνης» αλλά και όσο μπορώ να ελέγξω όλης της ιστορικής πορείας της ανθρωπότητας, είτε αναφερόμαστε στο πρωτόγονο εθιμικό δίκαιο που μελέτησαν οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι είτε στο κράτος δικαίου περί δύο χιλιάδες έτη, όπως αποτυπώνεται και […]

Ο αρχαίος μύθος μάς μιλάει πως όταν βγήκε στον δρόμο για τη ζωή ο Ηρακλής βρέθηκε σ’ ένα σταυροδρόμι όπου δύο φιγούρες (της φαντασίας γεννήματα;), η Αρετή και η Κακία, του υπόσχονταν η καθεμιά πως αν πάρει το δικό της μονοπάτι, τον ανέμενε ένα τέλος ευδαιμονίας και δικαίωσης. Αυτός ο συμβολικός μύθος στοιχειώνει εδώ και […]

Δανείζομαι για τίτλο της σημερινής επιφυλλίδας έναν τίτλο από ένα αριστουργηματικό διήγημα του Παπαδιαμάντη, αλλά δεν θα μείνω στον μεγάλο μας πεζογράφο και στο συγκεκριμένο διήγημα ή στα ερωτικά του πεζά. Σήμερα θέλω απλώς να περιηγηθώ στο θέμα Ερωτας ως ενός κυρίαρχου μοτίβου, θέματος στη λογοτεχνία διαχρονικά. Αυτονόητο θα πει κανείς. Αλλά με ενδιαφέρει η […]

Λίγοι αναγνώστες των μεγάλων κειμένων της κλασικής περιουσίας συνειδητοποιούν τις συνθήκες και τους όρους που οδήγησαν σημαντικούς συγγραφείς να γράψουν ώς και επικηδείους νεκρά πλέον ή μουγκά κείμενα, νεκρά ή μουγκά στην εποχή τους, που όμως αργότερα μπήκαν θριαμβευτικά στον κανόνα του κλασικού. Λίγοι π.χ. συνειδητοποιούν ότι ο Αριστοτέλης, όταν γράφει την «Ποιητική» του λειτουργεί […]

«Πάρε την λέξι μου. Δώσε μου το χέρι σου». Είναι ένας αποκαλυπτικά συνταρακτικός στίχος του Εμπειρίκου και τον σκέφτομαι κάθε φορά που, μεροκαματιάρης κι εγώ των λέξεων, αναζητώ ένα χέρι για μια οικεία χειραψία, μια αλληλεγγύη. Και μια που θα μιλήσουμε σήμερα για λέξεις, όπως θα το επιχειρήσω (πάλι η λέξη χέρι – χέρι στο […]

Αλλο Αγορά κι άλλο Αγορές, αγαπητοί αναγνώστες. Η Αγορά λαού που μας παραδόθηκε ως πάγιος θεσμός συνέλευσης, συγκέντρωσης ανθρώπων προς λήψη αποφάσεων, αφού θα προηγούνταν δημόσιος διάλογος ανάμεσα στους έχοντες γνώμη συναθροισμένους, είναι ομηρικός τρόπος ελεύθερης επικοινωνίας για θεμελιώδη δημόσια προβλήματα, ανάγκες και αδιέξοδα. Από τον τρόπο αυτόν δημόσιας συνάντησης ονομάστηκε και Αγορά ο τόπος […]

«Ο πατέρας του Αμλετ» Ο Μάνος Ελευθερίου είναι ένας σημαντικός ποιητής (κι όχι στιχουργός όπως κατατάσσει επιπόλαια η βιομηχανία τραγουδιού μεγέθη όπως ο Ελευθερίου, ο Γκάτσος, ο Λ. Παπαδόπουλος, ο Γκανάς) που κυρίως έγραψε τραγούδια (όπως η Σαπφώ π.χ. ή ο Δαμασκηνός, αλλά και ποιητικές συλλογές που πάντα κυκλοφόρησαν εκτός εμπορίου, όχι από σεμνότητα τόσο […]