Γεωργουσόπουλος Κώστας

Είναι η τρίτη παράσταση του αριστουργήματος του Ιάκωβου Καμπανέλλη που με απασχολεί σ’ αυτές τις στήλες. Η πρώτη είχε σκηνοθετηθεί από τον ίδιο τον φίλο συγγραφέα και νομίζω πως άφησε το αισθητικό της στίγμα σ’ όσες ακολούθησαν. Πρέπει πρωτίστως να δικαιολογήσω τον όρο αριστούργημα που προηγήθηκε σ’ αυτή την τρίτη προσέγγισή μου ως κριτικού στο […]

Τη 17η Νοεμβρίου 1973 επρόκειτο να ταξιδέψω στη Θεσσαλονίκη, όπως συχνά συνέβαινε τότε, να παρακολουθήσω Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή τέσσερις παραστάσεις του εναλλασσόμενου ρεπερτορίου του Κρατικού Θεάτρου. Ηταν ημέρα Παρασκευή του Πολυτεχνείου και βέβαια το ταξίδι ματαιώθηκε. Μετέβην όμως την άλλη Παρασκευή, όταν η τριανδρία ήταν πλέον κρατούμενη και αλώνιζε ο σκοτεινός δικτάτορας Ιωαννίδης. Η κριτική […]

ο τίμημα» του Αρθουρ Μίλερ παίχτηκε για πρώτη φορά στον τόπο μας το 1992 στο Θέατρο Εξαρχείων, σε ένα θέατρο στο οποίο είχε ο ίδιος ο Μίλερ δώσει αποκλειστικά το προνόμιο να ανεβάζουν τα έργα του στην Ελλάδα. Και είδαμε τότε αρκετά από τα άπαιχτα εδώ έξοχα δημιουργήματα του αμερικανού ακτιβιστή της αμερικανικής Αριστεράς δραματουργού. […]

Το κείμενο που ακολουθεί δεν είναι αγιογραφία ούτε αγιολόγιο, δεν έχει μολυνθεί, και το πιστεύω, με καμιά από τις αρρώστιες που ταλανίζουν την Iστορία και δημιουργούν συχνά ιδεολογικά εκτρώματα. Ο γράφων για 50 χρόνια σεμνύνεται ότι είναι δάσκαλος πριν απ’ όλα και πάνω απ’ όλα. Και δάσκαλος στη συνείδησή μου σημαίνει διδάσκω και διδάσκομαι. Οποιος […]

Το 1939 το Εθνικό Θέατρο ταξίδεψε σε Γερμανία (Βερολίνο), Αίγυπτο (Κάιρο), Αγγλία (Λονδίνο) και παρουσίασε την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή και τον «Αμλετ» του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Ροντήρη και με πρωταγωνιστές τον Βεάκη, την Παξινού, την Παπαδάκη, τον Μινωτή, τον Γληνό, τον Κατράκη, τη Μανωλίδου, τον Παρασκευά και άλλους σπουδαίους τεχνίτες καλλιτέχνες της κρατικής σκηνής, την […]

Ο πρώτος θεατρικός τρελός της Iστορίας είναι ο Ηρακλής του Ευριπίδη αλλά και ο Ορέστης στην ομώνυμη τραγωδία του ίδιου τραγικού ποιητή. Ο Ευριπίδης υπήρξε γόνιμος συνομιλητής του Ιπποκράτη, του πρώτη μελετητή στην Ιστορία που αντιμετώπισε την τρέλα ως ασθένεια τής οποίας μπορεί κανείς να διερευνήσει τα αίτια, τα συμπτώματα και την πιθανή θεραπεία, σε […]

Είναι μία από τις κατακτήσεις του θεάτρου το θέατρο – ντοκουμέντο και άλλη μια απόδειξη πως αυτή η τέχνη έχει δυνάμει μια αξιοθαύμαστη ικανότητα να εφευρίσκει νέες φόρμες και να πρωτοπορεί. Σκεφτείτε πόσες και ποιες μεταμορφώσεις δομής κυρίως έχει επιχειρήσει από την εποχή του Θέσπιδος έως σήμερα. Πώς από τη φόρμα της αισχυλικής τετραλογίας πέρασε […]

Σε μια εποχή που τα πάντα (από την εκπαίδευση έως την πολιτική και από τα κοινά ήθη στην τέχνη) έχουν αποδομηθεί με μέθοδο και συστηματικά, συνειδητά και συχνότατα κατευθυνόμενα από συγκεκριμένα κέντρα αλλοίωσης της Ιστορίας και των ηθών ενός λαού με παρελθούσα πνευματική ευφορία και πρωτοτυπία, είναι παρήγορο να επιστρέφουν κάποιοι ευαίσθητοι συμπολίτες μας, ρισκάροντας […]

Και ο Παράδεισος μια ουτοπία ήταν. Διότι όσο ζούσαν μέσα σ’ αυτόν τον Κήπο οι πρωτόπλαστοι πριν γνωρίσουν τον εαυτό τους, πριν συνειδητοποιήσουν πως είναι θνητοί, πριν αρχίσουν να βγάζουν το ψωμί τους με τον ιδρώτα του προσώπου τους, η διαβίωσή τους ήταν ομόλογη και ομότροπη με τα υπόλοιπα ζωντανά, άρα δεν είχαν ιδέα τι […]

Ενα ενδιαφέρον πείραμα γύρω από το συνεχώς ανανεούμενο πρόβλημα της ερμηνείας του αρχαίου δράματος σήμερα αποπειράται ο πολύ καλός και έμπειρος ηθοποιός και σκηνοθέτης Κώστας Μεσάρης στην «Αλκυονίδα» κάθε Δευτέρα και Τρίτη. Σπεύδω να πληροφορήσω τους αναγνώστες μου εδώ και 47 χρόνια που γνωρίζουν τις απόψεις μου για την προσέγγιση του αρχαίου δράματος σήμερα ότι […]

Οι σκέψεις που θα ακολουθήσουν οφείλονται στο νέο πόνημα, αγώνισμα και κατόρθωμα του ακαταπόνητου δασκάλου της ελληνικής γλώσσας Γιώργου Μπαμπινιώτη. Ευκαιρία βέβαια μας προσφέρει η έκδοση της «Σύγχρονης Σχολικής Γραμματικής για όλους (Ελληνική γλώσσα – Γραμματική – Σύνταξη)» του Κέντρου Λεξικολογίας. Το τελευταίο αυτό δώρο του Μπαμπινιώτη στην ελληνική εκπαίδευση και παιδεία έρχεται να συνταχθεί […]

Χωρίς να θέλω να προκαλέσω, πολύ περισσότερο να ευτελίσω, ένα αριστούργημα, αν αφαιρέσουμε τη μεγάλη ποίηση αλλά και την τόλμη του ποιητή του να βυθιστεί στα έγκατα της ανθρώπινης ψυχής, αν χωρίς σχόλια αφηγηθούμε την υπόθεση –κοινώς στόρι –του «Οιδίποδα τυράννου» του Σοφοκλή δεν θα εκπλήξουμε κανέναν αν πούμε πως η έξοχη πρωτοτυπία του είναι […]

Εδώ και μισό και παραπάνω αιώνα, κυρίως κάτω από την επίδραση του κινηματογράφου και στη συνέχεια της τηλεόρασης, το θέατρο έχει μετατοπίσει συχνότατα τον πυρήνα της μιμήσεως στην όψιν και στην κίνηση, άλλοτε ονομάζοντας τις δημιουργίες σωματικό θέατρο, άλλοτε μηχανιστικό, άλλοτε βιοτεχνικό. Αλλά και τότε, κάτω από αυτές τις αισθητικές συνθήκες, δεν έπαυε να θεωρεί […]

Εδώ και πέντε χρόνια διοργανώνεται στην Αθήνα ένα Αθηναϊκό Δημοκρατικό Forum, δηλαδή συναντήσεις σκεπτομένων διεθνώς ανθρώπων όπου συζητείται το συνεχώς τραγικά ανοιχτό πρόβλημα της Δημοκρατίας. Γιατί βέβαια η Δημοκρατία από την εποχή που ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα προ Χριστού στην Αθήνα από τον Κλεισθένη έως τις μέρες μας είναι ένα συνεχές αγώνισμα, μια συνεχής προσπάθεια […]

Εδώ και πολλά χρόνια η Σίσσυ Παπαθανασίου είχε μια πρωτοβουλία και την υλοποίησε με μεγάλη επιτυχία. Δεν γνωρίζω τα βαθύτερα κίνητρά της, αλλά υποπτεύομαι πως είναι πολλά. Εν πρώτοις θα γνώριζε, όπως και πολλοί του χώρου της θεατρικής αγοράς, πως υπάρχουν πολλοί νέοι (και όχι λίγοι και παλαιότεροι) συγγραφείς που γράφουν θέατρο και τα έργα […]

Ο,τι θα διαβάσετε δεν φιλοδοξεί να υποκαταστήσει τη λογοτεχνική κριτική. Αλλά επειδή παιδιόθεν υπήρξα βιβλιοφάγος, είμαι ενημερωμένος πάνω σε ένα ευρύ φάσμα της παγκόσμιας λογοτεχνικής περιουσίας. Ετσι συχνά νιώθω την ανάγκη να ανακοινώσω κάποιες σκέψεις μου που πηγάζουν από μια άλλη ανάγνωση κάποιου κλασικού, από μια δημιουργική μετάφραση ή από μια έκδοση που εξυπηρετεί ευρύτερη […]

έρυσι είχα εκστασιαστεί από το ρεσιτάλ του Τάκη Ζαχαράτου. Και είχα υποστηρίξει πως δεν είναι ένας απλός μίμος, αφού δεν μιμείται φωνές ή κινήσεις των σατιριζόμενων κυρίως δημόσιων προσώπων, αλλά καταβυθίζεται και στον ψυχισμό τους και από κει ξεκινώντας χτίζει τη γνωστή στο κοινό περσόνα του. Η τέχνη αυτή είναι πανάρχαια αλλά γιγαντώθηκε και έγινε […]

Εχουμε στην οικογένειά μας μια μεγάλη και διδακτική ιστορία με μια σειρά σκύλων με τους οποίους συμβιώσαμε και συχνά μαθητεύσαμε κοντά τους, ώσπου τους σώθηκε το λαδάκι και αναχώρησαν για τον παράδεισο των ζώων. Κόλαση των ζώων δεν υπάρχει. Αυτή είναι το θλιβερό προνόμιο του ανθρώπινου κτήνους. Δεν κάνω φτηνό χιούμορ. Κι άλλες φορές σ’ […]

Υπάρχει και στο θέατρο και στην πεζογραφία ένα είδος γραφής και επικοινωνίας που τελείως πρόχειρα θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω σημιτικό. Διότι οι σημιτικοί λαοί που δεν είναι μόνο, βέβαια, οι Εβραίοι έχουν μια ιδιότυπη αίσθηση της πραγματικότητας, πιθανόν διότι στο παρελθόν τους αλλά και στη σύγχρονή τους εποχή βίωσαν με μια ιδιαίτερη προσέγγιση τον […]

Θα μου επιτραπεί, ελπίζω, σήμερα, για να αναφερθώ σε μια ενδημική παθογένεια της ελληνικής εκπαίδευσης, να καταφύγω σε μερικά αυτοβιογραφικά γεγονότα. Το 1963, μετά τη θητεία μου, μπήκα στην ιδιωτική εκπαίδευση, εγκύκλια και φροντιστηριακή, ημερήσια και νυχτερινή. Μην έχοντας άλλο πόρο ζωής ούτε βέβαια ιδιόκτητο σπίτι, δούλευα πρωί, απόγευμα και βράδυ. Εχοντας μια ιδιαίτερη αγάπη, […]

Υπενθυμίζω στους τακτικούς, εδώ και 46 χρόνια, αναγνώστες μου την ομολογημένη αδυναμία μου να αντισταθώ στη γοητεία που μου ασκεί η φάρσα στο θέατρο και στο σινεμά, αλλά και στην ίδια την καθημερινότητα. Βέβαια, ο όρος φάρσα είναι πολύ νεότερος από το είδος λογοτεχνίας, τέχνης και ηθών που χαρακτηρίζει. Η φάρσα ως λέξη έρχεται από […]

Ο κριτικός θεάτρου των «ΝΕΩΝ» έχει δει τα περισσότερα έργα του στην Ελλάδα ως επαγγελματίας κριτικός. Είχε όμως και τη μεγάλη χαρά να τον γνωρίσω από κοντά: όταν ερχόταν στη χώρα μας, τον φιλοξενούσε ο Διονύσης Φωτόπουλος στην Επίδαυρο. Εχει επομένως προσωπική άποψη για τις αισθητικές του προτιμήσεις, τον τρόπο που σκεφτόταν. «Ανήκει, μαζί με […]

Κατ’ αρχάς θα ήθελα να επιμείνω πάνω στη μόδα, εδώ και χρόνια (με ευρωπαϊκή επιρροή), της εισβολής της λογοτεχνίας, της ποίησης και της πεζογραφίας αλλά και σπάνια της φιλοσοφίας και του δοκιμίου (πρόσφατα θεατροποιήθηκε η «Ασκητική» του Καζαντζάκη) στο θέατρο. Αυτή η μόδα εντάθηκε με το γνωστό θυελλώδες κίνημα του μεταμοντερνισμού, αλλά κυρίως οφείλεται στην […]

Η μάνα μου ύφαινε. Στο σπίτι, στο κατώι, βρήκε από τη δική της γιαγιά και προγιαγιά έναν αργαλειό και είχε μάθει να υφαίνει. Οταν στην Κατοχή ο φιλόλογος πατέρας μου, που υπηρετούσε στη Λαμία, με νοικιασμένο σπίτι, ζήτησε απόσπαση για την Αταλάντη, την κωμόπολη της μητέρας τής μάνας μου, μετακομίσαμε στο σπίτι της γιαγιάς, όπου […]

ρόσφατα προσπάθησα να επαναθέσω από αυτήν τη στήλη το παρεξηγημένο εδώ και ενάμιση αιώνα θέμα της ηθογραφίας και να το απαλλάξω από την ψευδή πορφύρα της γραφικότητας και του λαογραφισμού. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ηθογραφία είναι και «Ο πατέρας» του Στρίντμπεργκ και η «Εντα Γκάμπλερ» του Ιψεν και «Οι τρεις αδελφές» του Τσέχοφ και […]

Αυτή την εποχή πολύ συχνά με απασχολεί η έννοια του προτύπου. Δεν είναι καμιά εμμονή ούτε ιδεοληψία, αλλά, να, καθώς κυκλοφορούμε σ’ έναν κόσμο τεράστιο σε σχέση με τα περασμένα, τότε που οι πληροφορίες ήταν λίγες και συχνά είτε λογοκριμένες είτε επιλεγμένες είτε πολύ μακρινές για να μας επηρεάζουν, είναι φυσικό και αναγκαίο κάθε φορά […]

Ας μου επιτραπεί μία συναισθηματική έναρξη. Αλλά είναι συνταρακτικό για έναν γραφιά να χρειάζεται να ασχοληθεί με ένα κείμενο που πρωτογράφτηκε το 472 π.Χ. και είναι το πρώτο, στην Ιστορία του πολιτισμού της ανθρωπότητας, θεατρικό ποιητικό κείμενο. Κι όχι μόνο, να είναι ένα κείμενο που θεωρείται παγίως επίκαιρο σε όλα τα πλάτη του κόσμου (πριν […]

θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω με μια κατάθεση. Πριν από πολλά πολλά χρόνια, όχι όμως τόσα ώστε να μπορεί κανείς να ξεχνά, κάποιος ανίκανος (πράγμα δυστυχώς σύνηθες) υπηρεσιακός παράγοντας έκανε την γκάφα της ζωής του. Είχε συμβεί στις διεθνείς πολιτιστικές ανταλλαγές της Ελλάδας να έχει σταλεί στην Ιαπωνία το Εθνικό Θέατρο με θίασο εξαίσιο (Μινωτής, […]

«Εδώ ας σταθώ κι ας δω κι εγώ την φύσιν λίγο». Είναι ο μοναδικός στίχος στην ποίηση του Καβάφη που ο ποιητής έστω και για μια στιγμή ατένιζε τη φύση. Αμέσως μετά ξαναγυρίζει στα ανθρώπινα τοπία, στις επιθυμίες, στις ματαιώσεις, στις ψευδαισθήσεις, στις φαντασιώσεις της ηδονής και στην πικρόχολη ματιά πάνω στις εξουσίες, στις ηγεσίες […]

Είναι καλό πράγμα η μαθητεία; Χρειάζεται πραγματικά να ρωτά κανείς; Ο άνθρωπος από την πρώτη στιγμή που θα δει το φως της ζωής μαθαίνει, διδάσκεται, συχνά επώδυνα, και θα έλεγα όσο περισσότερο πονά η μαθητεία τόσο περισσότερο βαθύτερα το κέρδος από τη γνώση που αποκτάται γίνεται πολυτιμότερο. Ενας μάλιστα πιο προχωρημένος στα βιολογικά θα έλεγε […]

Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη κάποιες εστίες που αντιστέκονται. Και αναφέρομαι στον πολιτισμικό χώρο που πενήντα χρόνια τώρα παρακολουθώ. Συχνά συνυπάρχουν και παγίως συμπάσχω με τις αγωνίες των ανθρώπων που αφιερώνονται χωρίς κανένα οικονομικό όφελος. Πρόκειται για τις ερασιτεχνικές ομάδες που με δημιουργικό ζήλο και συχνά βάζοντας και από την τσέπη τους αφήνονται χωρίς γκρίνιες και χωρίς […]

Η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή είναι ίσως η πιο ανελέητη τραγωδία, όσον αφορά τουλάχιστον το στοιχείο από τα αριστοτελικά συστατικά που χαρακτηρίζεται ως κάθαρσις. Στην «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή καθαίρεται το άγος των Ατρειδών χωρίς αμφιβολία, αφού ο Ορέστης με συνεργό και «μούσα» την Ηλέκτρα δολοφονεί τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα καθώς και τον μοιχό (και συγγενή) Αίγισθο […]