Γεωργουσόπουλος Κώστας

θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω με μια κατάθεση. Πριν από πολλά πολλά χρόνια, όχι όμως τόσα ώστε να μπορεί κανείς να ξεχνά, κάποιος ανίκανος (πράγμα δυστυχώς σύνηθες) υπηρεσιακός παράγοντας έκανε την γκάφα της ζωής του. Είχε συμβεί στις διεθνείς πολιτιστικές ανταλλαγές της Ελλάδας να έχει σταλεί στην Ιαπωνία το Εθνικό Θέατρο με θίασο εξαίσιο (Μινωτής, […]

«Εδώ ας σταθώ κι ας δω κι εγώ την φύσιν λίγο». Είναι ο μοναδικός στίχος στην ποίηση του Καβάφη που ο ποιητής έστω και για μια στιγμή ατένιζε τη φύση. Αμέσως μετά ξαναγυρίζει στα ανθρώπινα τοπία, στις επιθυμίες, στις ματαιώσεις, στις ψευδαισθήσεις, στις φαντασιώσεις της ηδονής και στην πικρόχολη ματιά πάνω στις εξουσίες, στις ηγεσίες […]

Είναι καλό πράγμα η μαθητεία; Χρειάζεται πραγματικά να ρωτά κανείς; Ο άνθρωπος από την πρώτη στιγμή που θα δει το φως της ζωής μαθαίνει, διδάσκεται, συχνά επώδυνα, και θα έλεγα όσο περισσότερο πονά η μαθητεία τόσο περισσότερο βαθύτερα το κέρδος από τη γνώση που αποκτάται γίνεται πολυτιμότερο. Ενας μάλιστα πιο προχωρημένος στα βιολογικά θα έλεγε […]

Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη κάποιες εστίες που αντιστέκονται. Και αναφέρομαι στον πολιτισμικό χώρο που πενήντα χρόνια τώρα παρακολουθώ. Συχνά συνυπάρχουν και παγίως συμπάσχω με τις αγωνίες των ανθρώπων που αφιερώνονται χωρίς κανένα οικονομικό όφελος. Πρόκειται για τις ερασιτεχνικές ομάδες που με δημιουργικό ζήλο και συχνά βάζοντας και από την τσέπη τους αφήνονται χωρίς γκρίνιες και χωρίς […]

Η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή είναι ίσως η πιο ανελέητη τραγωδία, όσον αφορά τουλάχιστον το στοιχείο από τα αριστοτελικά συστατικά που χαρακτηρίζεται ως κάθαρσις. Στην «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή καθαίρεται το άγος των Ατρειδών χωρίς αμφιβολία, αφού ο Ορέστης με συνεργό και «μούσα» την Ηλέκτρα δολοφονεί τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα καθώς και τον μοιχό (και συγγενή) Αίγισθο […]

Ελπίζω γράφοντας δέκα μέρες από τη σημερινή δημοσίευση την παρούσα σελίδα, ελπίζω από καρδιάς να έχει καταλαγιάσει όλη αυτή η θύελλα που έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε θεσμούς, την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση και τη Δικαιοσύνη. Σπεύδω εν πρώτοις να πω ότι έχω όχι απλώς απέραντη εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη, αλλά τη θεωρώ, όπως και από έξοχους υπερασπιστές […]

Οσες φορές έχω παρακολουθήσει παραστάσεις (και είναι στην Ελλάδα πολλές, πλάι σε ξένες και στην κινηματογραφική εκδοχή) του έργου του Τενεσί Ουίλιαμς «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι» φεύγω με την εντύπωση πως το σκηνικό αυτό ποίημα είναι το σημαντικότερο έργου του μεγάλου αμερικανού συγγραφέα. Γνωρίζω τη δημοφιλία και τη θεατρική σοφία των άλλων έργων του και […]

Με τον θάνατο του Κώστα Μουρσελά ο τόπος έχασε έναν ακόμη από τους «πατέρες» του. Και δυστυχώς κάθε τόσο η νομοτέλεια του θανάτου μάς στερεί «πατέρες». Εφυγαν ο Καμπανέλλης, ο Καρράς, ο Ζιώγας, ο Μάτεσις, ο Τσικληρόπουλος, ο Ευθυμιάδης, περίπου οι μισοί από τους σπουδαίους μετακαμπανελλικούς συγγραφείς. Οι αναγνώστες μου γνωρίζουν πόσο τιμώ τους συγγραφείς […]

Ο μεγάλος συγγραφέας, όποια εποχή, δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε. Κάθε τόσο προβάλλει είτε στη ζωή καθημερινά είτε στα όνειρα και μας αναστατώνει. Αλήθεια, έχετε έστω και για μια στιγμή σκεφτεί πόση ανθρωπότητα οφείλουμε στη λογοτεχνία; Για μετρήστε, έτσι από περιέργεια, πόσα πρόσωπα, μικρά ή μεγάλα όσον αφορά τον βίο τους, έχει πλάσει ο Σαίξπηρ. […]

Πότε, αλήθεια, θα γραφεί μια νηφάλια και συνάμα αντικειμενική ιστορία αυτού του έρμου του τόπου με βασικό κριτήριο και στόχο τις συνεχείς συχνά αιματηρές διχαστικές του περιόδους. Είναι ν’ απορεί κανείς τι μύγα μάς τσιμπάει κάθε τόσο, λες και μας καθοδηγεί ένα γενετικό κίνητρο και στα καλά καθούμενα εφευρίσκουμε, ακόμα κι όταν δεν διαφαίνεται αυτό […]

λήθεια, πού έγκειται η ποιότητα της μεγαλοφυΐας; Ο Οσκαρ Ουάιλντ έγραφε ειρωνικά αλλά και απελπισμένα πως «απ’ όσα λέω και γράφω, τα χίλια όσα, ένα μόνο να ήταν πραγματικά δικό μου, δική μου πρωτότυπη σύλληψη, θα ήμουν μεγαλοφυΐα!». Τέτοιες σκέψεις συχνά μας έρχονται στον νου, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αρχαίες τραγωδίες. Ο Αριστοτέλης δογμάτιζε πως […]

Αυτός ο τόπος είχε μια πραγματική Ιστορία. Είναι η ιστορία των κρίσεων, οικονομικών, πολιτικών, ηθικών και πνευματικών. Το κακό είναι πως έχει γίνει πλέον συνείδηση ότι οι πολίτες αυτού του τόπου αρχαιόθεν δεν διδάχθηκαν ποτέ από την ιστορία των κρίσεων που κάθε τόσο προκαλούσαν ή του επέβαλλαν άλλοι ή και τα δύο. Δεν έχουμε παρά […]

Από την τρυφερή ηλικία που λόγω της πλούσιας πατρικής βιβλιοθήκης χώθηκα μέσα στα βιβλία (για να μην αναδυθώ έκτοτε) με είχε, εκτός των άλλων αξιοθαύμαστων της παγκόσμιας μυθοπλασίας, συνεπάρει το δημοτικό τραγούδι και ιδιαίτερα τα τραγούδια της ξενιτιάς και τα τραγούδια του Κάτω Κόσμου. Αφήνω τώρα την ξενιτιά, παρόλο που διαπιστώνει κανείς πως και τα […]

Πόσο συχνά σ’ αυτόν τον τόπο, που συνηθίζει άλλοτε να μεγεθύνει κι άλλοτε να ταπεινώνει πράξεις, ανθρώπους και γεγονότα ιστορικά, δεν έχουν δεινοπαθήσει και οι έννοιες και οι όροι. Ιδού, και συχνά προσπαθώ να επαναφέρω τη συζήτηση στον ίσιο δρόμο. Γιατί είναι κατάρα αυτού του τόπου να στραβώνει και τα όνειρα και τις απόψεις των […]

Σε περασμένο κείμενό μου εδώ ασχολήθηκα με τον υποκειμενισμό των «απομνημονευμάτων» σημαντικών ιστορικών αλλά και εν γένει δημόσιων προσώπων (λογοτεχνών, επιστημόνων, επιχειρηματιών, στρατιωτικών). Είναι, έλεγα, φυσικό ο καθένας να αποπειράται μέσα από τις καταθέσεις της ζωής του να δικαιώσει ή τουλάχιστον να δικαιολογήσει πράξεις, παραλείψεις, αδικίες, ακόμη και προδοσίες. Δεν είναι ο καθένας Θουκυδίδης, που […]

Πριν από αρκετά χρόνια η πνευματική κυρίως ανθρωπότητα έμεινε κατάπληκτη από την απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας να απονείμει το βραβείο Νομπέλ στον Τσόρτσιλ! Πράγματι, το διαβόητο αυτό βραβείο, που συχνά μας έχει αιφνιδιάσει, είχε ξεπεράσει κάθε όριο αιφνιδιασμού βραβεύοντας τα απομνημονεύματα ενός πολιτικού άντρα. Οταν σκεφτεί κανείς πως σπάνια έχουν βραβευτεί αποκλειστικά έργα κριτικής, δοκιμιακός […]

Πάντα με απασχολούσε το ερώτημα γιατί η Ευρώπη και αργότερα οι ΗΠΑ δεν προσέγγιζαν, δεν προβληματίζονταν ερμηνευτικά, δεν ανέβασαν στο θέατρο τον Αριστοφάνη. Με λίγα λόγια ήδη από την Αναγέννηση που σχεδόν λεηλάτησε καθετί κλασικό και αναδόμησε ριζικά το εκπαιδευτικό της σύστημα ανατρέχοντας στις αρχές και στις αξίες της κλασικής Ελλάδας και κυρίως της Αθήνας, […]

Σε εποχή που δεινοπαθεί ο λόγος ή αλλοιώνεται η σημασία των λέξεων, δεν είναι θαρρώ υπερβολή να ξεκινήσω μια ανάλυση θεατρικής παράστασης όπως και μια προσέγγιση ενός θεατρικού κειμένου με άξονα τη γλώσσα. Στο Θέατρο Βασιλάκου παίζονταν μέχρι χθες τέσσερα μονόπρακτα του Χάρολντ Πίντερ με τον γενικό τίτλο «Φωνές». Από τα τέσσερα αυτά μονόπρακτα τα […]

Συχνά με απασχολεί, όπως και πολλούς άλλους συμπολίτες που ακόμα τους αφορούν τέτοια προβλήματα, αν ορισμένοι (που συνεχώς πολλαπλασιάζονται) καλλιτέχνες του θεάτρου φτάνουν στο προσκήνιο της δημοσιότητας προτείνοντας λύσεις για το αρχαίο δράμα και την αισθητική του. Σήμερα διακατέχονται από μια παροιμιώδη άγνοια ή διακρίνονται από μια σκανδαλώδη έπαρση. Ας πιάσουμε το θέμα από την […]

Στο ύστατο αριστούργημά του «Προμηθέας δεσμώτης» (το μόνο διασωθέν δράμα από την τετραλογία του «Προμήθεια») ο Αισχύλος στον πρόλογο του έργου εκκινεί με μια τετράδα προσώπων εκ των οποίων τα δύο σιωπούν: Βρισκόμαστε στα πρανή του όρους Καύκασος, στα «όρια του κόσμου». Στις ρίζες του βουνού απλώνεται η θάλασσα. Εισέρχονται στη σκηνή του αρχαίου θεάτρου, […]

αλήθεια εν τω βυθώ, έγραφε ο πρώτος υλιστής φιλόσοφος, ο Δημόκριτος. Ετσι είναι, γιατί στην επιφάνεια κυριαρχούν τα φαινόμενα, η ποικιλία των μεταμορφώσεων, η σχετικότητα των γεγονότων, ενώ στον βυθό υπάρχει μόνο «μία αλήθεια, το μόνο σταθερό, η πρώτη αιτία». Στη γλώσσα των ναυτικών υπάρχει η ρέστια, η ψευδαίσθηση της ηρεμίας. Μια γαλήνια θαλάσσια επιφάνεια […]

Ενας αμερικανός ποιητής, ο Φροστ έγραψε κάτι πραγματικά σημαντικό: «Ολα μπορούν να μεταφραστούν στην ποίηση από τη μια γλώσσα στην άλλη. Ολα, πλην της ίδιας της ποίησης». Δεν είναι παραδοξολόγημα, είναι η μαύρη αλήθεια. Διότι βέβαια η ποίηση δεν είναι ούτε οι ιδέες ούτε οι εικόνες. Ιδέες και εικόνες είναι συστατικά στοιχεία και της πεζογραφίας […]

Το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης ξεκίνησε εκείνο το δειλινό στον Παράδεισο. Ας κρατήσουμε, για να συνεννοηθούμε, την υπέροχη παραβολή της Γραφής. Οι πρωτόπλαστοι που ζούσαν εκατομμύρια χρόνια χωρίς να έχουν συνείδηση της μοίρας τους, όπως, εξάλλου, όλα τα άλλα ζωντανά, υποκύπτουν στον πειρασμό και δρέπουν τον απαγορευμένο καρπό. Εδώ ας σταθώ για να σημειώσω πως […]

Είχα ασχοληθεί και πριν από χρόνια με το έργο του Εντουαρντ Αλμπι «Τρεις ψηλές γυναίκες» όταν πρωτοπαίχτηκε στην Αθήνα σε σκηνοθεσία Ανδρέα Βουτσινά. Τώρα που από τη Θεατρική Εταιρεία Πράξη και στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας ξαναπροσεγγίζεται θα προσπαθήσω να το εξετάσω από άλλη οπτική σκοπιά, για τον αυτονόητο λόγο ότι τα σημαντικά κείμενα και όχι […]

Πάνω από μισός αιώνας έχει περάσει από την πρεμιέρα του μουσικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη «Του νεκρού αδελφού» στο θέατρο Καλουτά με σκηνοθέτη τον Κατσέλη, πρωταγωνιστές την Αλέκα Κατσέλη και τον Μάνο Κατράκη και επί σκηνής κορυφαίο του Χορού τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ημουν παρών στην πρεμιέρα και μάρτυρας των αντιδράσεων και των διαδηλώσεων με πανό […]

«Η δύναμη του σκότους» του Τολστόι για πολλά χρόνια στον τόπο μας ήταν γνωστό και στην παραστασιολογία με τον καθαρευουσιάνικο τίτλο «Το κράτος του ζόφου», που προσωπικά τον βρίσκω ουσιαστικότερο όσον αφορά τη στόχευση του συγγραφέα. Γιατί η λέξη «κράτος», «επικράτεια», σημαίνει επιβολή δύναμης αναπότρεπτης ισχύος και ο ζόφος, βέβαια, είναι τουλάχιστον στην τρέχουσα χρήση […]

Εχω θεωρητικές αντιρρήσεις –όπως ελπίζω ότι θα συμφωνήσουν όλοι –για τη διασκευή πεζογραφικών κειμένων σε θεατρικά έργα. Βέβαια, υπάρχει ένα ελληνικό προηγούμενο άκρως διδακτικό που αναιρεί αυτές τις αντιρρήσεις. Είναι η περίπτωση του Γρηγορίου Ξενόπουλου. Ολα τα θεατρικά έργα του μεγάλου νεοέλληνα δημιουργού προϋπήρξαν είτε ως μυθιστορήματα είτε ως νουβέλες είτε ως διηγήματα. Αν άρεσαν […]

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 το Ινστιτούτο Γκαίτε (στην οδό Φειδίου, τότε) διοργάνωσε μια τιμητική εκδήλωση για τον σημαντικό και άκρως ιδιόρρυθμο πεζογράφο, ποιητή και ζωγράφο Θεσσαλονικέα Πεντζίκη με ομιλητή τον καθηγητή Γιώργο Σαββίδη, παρόντος του δημιουργού. Θυμάμαι μια αίθουσα (εποχή χούντας) γεμάτη κυρίως από νέους και φοιτητές. Οταν ο Σαββίδης τελείωσε την εμπεριστατωμένη […]

Το αισθητικό κίνημα, ιδιαίτερα στη Γερμανία, που ονομάστηκε «θύελλα και ορμή» ήταν η καλλιτεχνική έκφραση του ρομαντισμού. Και έχουμε συχνά αναφερθεί στο γεγονός ότι ο ρομαντισμός, τουλάχιστον στις αρχικές του φάσεις, ήταν ένα πολιτικό, κοινωνικό και ηθικό κίνημα κι όχι μόνο καλλιτεχνικό. Ηταν η πνευματική επανάσταση ιδεών και ηθών και αξιών που γέννησε τη Γαλλική […]

Από την εποχή που ο Αριστοτέλης μίλησε για τα διάφορα στρώματα που συγκροτούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο έως τη σύγχρονη ανθρωπολογική κατάθεση περνώντας μέσα από την επαναστατική θεωρία για την εξέλιξη του Δαρβίνου έχουμε εμπεδώσει πλέον, άλλος εμπειρικά άλλος επιστημονικά, πως ο άνθρωπος είναι προϊόν μιας μακράς διαδικασίας συνεχών και συχνά αλματωδών βαθμίδων και μεταμορφώσεων. Δεν […]

Ο Μεγάλος παιδοψυχολόγος Ζαν Πιαζέ θεμελίωσε με επανειλημμένα και τεκμηριωμένα πειράματα και παρατηρήσεις του παιδικού ψυχισμού ότι ο άνθρωπος ολοκληρώνει τον χαρακτήρα του έχοντας συμπληρώσει τα πέντε (5) χρόνια της ζωής του. Αν θα είναι στον βίο του βίαιος, πράος, επιθετικός ή διαλλακτικός, μαμάκιας ή αλήτης, συγκαταβατικός ή αδιάλλακτος, δειλός ή θρασύς ανεξάρτητα από τη […]