Γεωργουσόπουλος Κώστας

Κατ’ αρχάς παραπέμπω σε κριτική μου που γράφτηκε όταν πρωτοπαίχτηκε ο «Αμερικάνικος βούβαλος» στην Αθήνα και στο Θέατρο Εμπρός. «Ο Μάμετ είναι γνωστός στην Ελλάδα μόνο για τα σενάριά του και το μοναδικό έως τώρα έργο του που ανέβασε ο Αντώνης Αντωνίου στο Θεατρική Σκηνή σε μια αιφνιδιαστική μετάφραση του Παύλου Μάτεσι (“Το σεξ το […]

Διαβάζω συχνά και απορώ και εξίσταμαι ότι θα διδαχθούν επί σκηνής αρχαία δράματα και θα παίξουν τους ανδρικούς ρόλους γυναίκες! Πού είναι καταρχάς και κατ’ αρχήν το πρόβλημα; Στην αρχαιότητα, λόγω της θέσεως που είχε η γυναίκα μέσα στην πόλιν (και αναφέρομαι στην Αθήνα, αφού στην κλασική περίοδο που άνθησε, αφού γεννήθηκε, η τραγική ποίηση, […]

«De profundis» Αλήθεια η δυστυχία έχει ταξικότητα. Παρά όσα μπορούν να ισχυρίζονται μερικοί –επιεικώς αφελείς ή όχι –πολιτικοί διαχειριστές της μοίρας μας, η δυστυχία, το ψεύδος, η απάτη αλλά και ο έρωτας, η αγάπη και η αλληλεγγύη είναι αταξικά φαινόμενα, πιστεύω, από τις εποχές πριν οι κοινωνίες καταστηθούν ως διαφοροποιημένες, από την εποχή που ο […]

Κάποτε, πριν από 30 χρόνια, καλεσμένος στην Κύπρο, μίλησα για τη γλώσσα σε μια έξοχη αίθουσα ακριβώς πάνω στα όρια που χωρίζουν στα δύο τη Λευκωσία. Για να τονίσω και στη συνέχεια να σχολιάσω τη διαχρονία της ελληνικής γλώσσας (σε πείσμα των χωριζόντων ιδεοληπτικών που φτάνουν να θεωρούν την αρχαία ελληνική γλώσσα ξένη…), άρχισα την […]

Η ειδοποιός διαφορά που διακρίνει τον άνθρωπο από τα άλλα όντα του ζωικού βασιλείου είναι ότι ο άνθρωπος είναι ζώον λογικόν. Και είναι λογικόν διότι είναι ζώον μνήμον. Οι όποιες αρρώστιες που πλήττουν και τη μνήμη, όπως π.χ. το Αλτσχάιμερ, καθιστούν ένα ανθρώπινο ον ζώον. Στην αρχαία μυθολογία των Ελλήνων η Μνημοσύνη ήταν η μητέρα […]

Ο κόκκος άμμου στην ουρήθρα είναι ένα έξοχο εύρημα του Πασκάλ όταν θεμελίωνε, πρώτος αυτός, ο μέγας μαθηματικός και φιλόσοφος για πρώτη φορά στην περιπέτεια της ανθρώπινης σκέψης τη θεωρία της τυχαιότητας. Αυτός πρώτος υποστήριξε πως το τυχαίο δεν είναι μια αυθαιρεσία, μια επιπόλαια ζαριά, αλλά τα πάντα έχουν λογική συγκρότηση και υπακούουν στους νόμους […]

Το έχω γράψει εδώ και σε ανύποπτο χρόνο, δεν φανταζόμουν πως θα το επανέφερα και σε μια καθ’ όλα ύποπτη εποχή. Το 1917, λίγους μήνες μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία, στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού, απλοί «αγράμματοι» επαρχιώτες προλετάριοι ως ερασιτέχνες ηθοποιοί έπαιξαν στην Κόκκινη Πλατεία έξω από το Κρεμλίνο την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και […]

Oταν φοιτούσα στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, στο μάθημα της Ψυχολογίας, και μάλιστα στο πλαίσιο πειραματικού εργαστηρίου που λειτουργούσε με μια ομάδα παρατρεχάμενων του κυρίου καθηγητή, είχε εισαχθεί και το υφιστάμεθα άσκηση για τη μέτρηση της ευφυΐας. Δίδασκε τότε ο καθηγητής Γεώργιος Σακελλαρίου, δάσκαλος που είχε εκπαιδευτεί στην Παιδαγωγική στην Αμερική της δεκαετίας του ’30 και […]

«Περπατάω» ήδη τον 46ο χρόνο στις σελίδες των εφημερίδων και των περιοδικών του ΔΟΛ. Ξεκίνησα το 1971, τη μέρα της κηδείας του Σεφέρη, στο «Βήμα», συνεργάστηκα με τον «Ταχυδρόμο», είδα το πρώτο μου λογοτεχνικό κείμενο στις «Εποχές» κι από το 1980 ως κριτικός, σχολιαστής και επιφυλλιδογράφος αδιαλείπτως εκθέτω τις απόψεις μου και εκτίθεμαι γι’ αυτές […]

«…και Ιουλιέτα» Aκόμη και στις εποχές που η γυναίκα ήταν στη γωνία της Ιστορίας, στο υπόγειο των κοινωνιών και στα αζήτητα των θεσμών, η λογοτεχνία μάς παρέδωσε γυναικείες προσωπικότητες που ακόμη και σήμερα, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο που η γυναίκα έχει πάρει ισότιμη θέση στις κοινωνικές και οικονομικές δομές, φαντάζουν αξιοζήλευτες, εντελείς και ακέραιες ηθικά. […]

Ο Σπύρος Α. Ευαγγελάτος, που τόσο μας συντάραξε ο αιφνίδιος θάνατός του, υπήρξε μια προσωπικότητα αυθεντικά αναγεννησιακή. Εξάλλου γεννήθηκε μέσα στη μουσική, αφού ο μεγάλος εθνικός συνθέτης πατέρας του Αντίοχος και η μητέρα του ξένη αρπίστρια οδήγησαν τα βήματα των δύο παιδιών τους και της θυγατέρας τους μεγάλης διεθνούς φήμης μέτζο σοπράνο Δάφνης στα δύσβατα […]

Αριστοτέλης έγραφε πως οι τραγικοί ποιητές, δηλαδή οι θεμελιωτές του θεάτρου και των κωδίκων του, έτρωγαν τα ψίχουλα που έπεφταν από το τραπέζι του Ομήρου. Κύριο θέμα, πυρηνικό θα έλεγα, των τραγικών ήταν η οικογένεια. Η «Ιλιάδα» ξεκινάει με την τραγική φιγούρα ενός τρωαδίτη πατέρα ιερέα που έρχεται στο στρατόπεδο των Ελλήνων να ζητήσει την […]

Πρέπει κάθε φορά να πηγαίνουμε πολύ πίσω στην αρχαία ελληνική μυθολογία και να αντλούμε τα αρχέτυπα που λειτουργούν στις μέρες μας ως πρακτικές εφαρμογές δημόσιων και ιδιωτικών λειτουργιών, εκδηλώσεων, συμπεριφορών. Ετσι συχνά καταφεύγω κι εγώ στον συμβολισμό που μεταφέρουν οι αρχαίοι μύθοι για να εξηγήσω, να σχολιάσω ή και να οικτίρω σύγχρονες κυρίως δημόσιες συμπεριφορές. […]

«Μια στάση πριν» Χαίρομαι κάθε φορά που καλούμαι να δω ελληνικά θεατρικά κείμενα. Και χαίρομαι διπλά όταν το κείμενο δεν είναι καταφυγή στη μεγάλη ελληνική πεζογραφία, δηλαδή καταφύγιο ρεπερτορίου. Εχω εξηγήσει και άλλες φορές ότι ακριβώς επειδή ωρίμασα ως πρώιμος αναγνώστης των ελλήνων κλασικών του νεοελληνικού πεζού λόγου, αρνούμαι να αποδεχτώ ότι ο πεζογραφικός κώδικας […]

Στο πρόσφατο ποιητικό της «τέκνο» η Κική Δημουλά, «Ανω τελεία» (Ικαρος), μια ποιήτρια, εκτός των άλλων αναγνωρίσιμων και τελείως προσωπικών εκφραστικών οικοδομικών υλικών, συχνά επεκτείνει τα ποιήματά της με έναν σοφό και ως εκ τούτου τραυματικό και ανεπούλωτο παροιμιακό στοχασμό καταφεύγοντας σε «αξιώματα», όπως λεγόταν και διεθνώς ο πυκνός, ακαριαίος φιλοσοφικός ποιητικός λόγος. Ετσι στην […]

Υποχρεωτικά επιστρέφω σε παλαιότερα κείμενά μου για κλασικά ή σύγχρονα νεοκλασικά θεατρικά έργα όταν διαπιστώνω πως δεν έχω αλλάξει απόψεις και συνήθως, αν δεν έχω δικαιωθεί, πάντως δεν έχω διαψευσθεί ώστε με εντιμότητα να αναγνωρίσω τα λάθη μου ή τις παλαιότερες εκτιμήσεις μου. Αυτό συμβαίνει π.χ. με τον Τενεσί Ουίλιαμς. Γι’ αυτό και με την […]

Παιδιόθεν, που λέγαν οι παλιοί, το έκανα σαν τάμα, την Πρωτοχρονιά ανήμερα, να την αφιερώνω στους μεγάλους ποιητές. Ενα δώρο προσωπικό στον εαυτό μου, έτσι για να παίρνω κουράγιο, κι όπως λέγαμε στην πατρίδα μου, αμπάριζα. Και δεν έκανα ανθολογία, αφιέρωνα τη χρονιά σ’ έναν μόνο ποιητή. Οι αρχαίοι Αθηναίοι έτσι χρονολογούσαν την πορεία τους […]

Το ρομαντικό κίνημα «θύελλα και ορμή» δεν ήταν μόνο μια λογοτεχνική μόδα κυρίως στις τευτονικές χώρες την ίδια εποχή που οι λατινικές χώρες δοκιμάζουν την αστική μεταστοιχείωση της δομής, της ηθικής και της οικονομίας. Με κύριο ηγέτη τον Γκαίτε (πολιτικό και μεγαλοφυή στοχαστή και ποιητή και δραματουργό), τον Σίλερ, τον Λέσινγκ και τον Μπίχνερ, ο […]

Αν κάθε Πρωτοχρονιά δεν κάνεις απολογισμούς της προσωπικής σου πορείας, είσαι, κατά τη γνώμη μου, ένας ευτυχής αμνήμων, δηλαδή ανιστόρητος, διότι, πάλι κατά τη γνώμη μου, το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα, θα έλεγα η ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου από τα ζώα, είναι η μνήμη, άρα η γνώση του χρονικού στίγματος εντός του οποίου δρας, παρελθόν, παρόν […]

Είναι μια προσωπική μου εμμονή και μου αρέσει να εκτίθεμαι όσον αφορά τις ιδεολογικές και αισθητικές εμμονές μου. Πιστεύω λοιπόν πως ο αιώνας που έφυγε, ο 20ός, στο θέατρο θα αφήσει στην ιστορία της θεατρικής γραφής, στη δραματουργία, δύο μόνο ονόματα στις γενιές που έρχονται, αν δεν τινάξουνε τον πλανήτη στον αέρα: τον Μπέκετ και […]

Η Λούλα Αναγνωστάκη, εκτός της άλλης άκρως αξιόλογης προσφοράς της στη νεοελληνική μεταπολεμική δραματουργία, έχει ιδιαιτέρως σε αρκετά έργα της, από τα πρώτα έως τα τελευταία, με διαφορετική κάθε φορά σκοπιά σκόπευσης, ασχοληθεί με τα εξόχως, στην εποχή μας εντονότερα, προβλήματα ενηλικίωσης. Ξέρουμε από την πλούσια διεθνή βιβλιογραφία (εθνογραφική, λαογραφική, ψυχολογική, κοινωνιολογική, παιδαγωγική κ.λπ.) πως […]

Πριν από 31 χρόνια με τον τίτλο «Αγαμέμνων με ρεπούμπλικα» σ’ αυτόν εδώ τον χώρο είχα αναλύσει το αριστουργηματικό πρωτόλειο του Αρθουρ Μίλερ (1946) «Ηταν όλοι τους παιδιά μου». Επειδή δεν έχω θεωρητικά να προσθέσω τίποτε ουσιαστικότερο, παραπέμπω σ’ εκείνο το σκεπτικό επ’ ευκαιρία της τωρινής παράστασης του έργου στο θέατρο Εμπορικόν που είναι σαφώς […]

Ο πρώτος καθηγητής της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (που, ως γνωστόν, λειτούργησε όταν εγκαθιδρύθηκε για λίγο τότε η Δημοκρατία η Προεδρευομένη στον τόπο μας), τολμηρή επιστημονική έπαλξη του δημοτικισμού, ήταν ο Γιάννης Αποστολάκης, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που εστίασε την πνευματική οντότητα του γένους στον Διονύσιο Σολωμό και αμφισβήτησε και τον Παλαμά, τον Κάλβο και […]

Στην πιο βαθιά τους εννοιολογική ρίζα οι λέξεις Λόγος, Λέγω σήμαιναν φανερώνω και συγκροτώ, δομή, δομώ. Εξάλλου και στη θεολογική παράδοση ο Θεός «είπε» και το χάος έγινε κόσμος, άρα είναι μια σπορά ενός σπόρου από τον οποίο φυτρώνουν φυτά και καρποί. Αυτά στην πρώτη εμφάνιση και χρήση του λόγου. Με τον καιρό όμως και […]

Πάλι βρέχει… έρχεται και ξανάρχεται στα χείλη μου το μελωδικό ποίημα του Απόστολου Μελαχροινού, έξοχο δείγμα της συμβολιστικής ποίησης του Μεσοπολέμου. Γιατί άραγε σκέφτομαι η βροχή, τουλάχιστον στον αστικό μας κόσμο είναι μια μελαγχολική, θλιβερή, συχνά τραγική εμπειρία που διαρρέει και την ποίηση. Δεν είναι έτσι με τη βροχή στον κάμπο και στις αγροτικές περιοχές, […]

άντα θα αποτελεί φιλολογικό μυστήριο η τελευταία φάση της σαιξπηρικής συγκομιδής. Ως γνωστόν, ο μεγάλος δραματουργός πέθανε μόνο 52 ετών, σε ηλικία που άλλοι επίσης μεγάλοι (π.χ. Ιψεν, Στρίντμπεργκ, Μολιέρος) μόλις τότε γράφουν τα ώριμα έργα τους. Ο Σαίξπηρ τα αριστουργήματά του, τραγωδίες και κωμωδίες, τα έγραψε γύρω στα 40. Συχνά έγραφε παράλληλα την ίδια […]

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είναι όντως ο πατέρας του μεταπολεμικού μας θεάτρου. Εξάλλου έχει όλα τα τραυματικά εύσημα της πνευματικής μας ζωής διακόσια τόσα χρόνια. Γιατί και ο Χουρμούζης και ο Βυζάντιος λίγο μετά την Επανάσταση ξεκίνησαν τη θεατρική περιπέτεια ως ερασιτέχνες και ως αυτοδίδακτοι. Το ίδιο και ο Σοφοκλής Καρύδης. Αυτός μάλιστα δημοσιογράφος και δεινός […]