Γεωργουσόπουλος Κώστας

Ο Αρθουρ Μίλερ, που ομολογούσε τις οφειλές του στην αρχαία τραγωδία, όντας ένας καθαρά πολιτικός συγγραφέας με εφόδια τα κηρύγματα του κοινωνικού ιδεολογήματος και του σοσιαλιστικού προσανατολισμού που, μετά τον πόλεμο, αντιμετώπισε τους γνωστούς διωγμούς του μακαρθισμού, προίκισε το παγκόσμιο θεατρολογικό πεδίο με έξοχα πολιτικά δράματα, με το περιεχόμενο που έχει ο όρος «πολιτικός» και […]

Με τον καιρό, σε ωριμότερη ηλικία, ο αναγνώστης θα συλλάβει τις υπόγειες διαδρομές, τις πνευματικές πορείες, τα συναισθηματικά προικιά των ηρώων. Ιδού γιατί το αριστούργημα των αιώνων, η «Ιλιάδα» ή η «Οδύσσεια» γοητεύουν τα παιδιά, συνεπαίρνουν τους εφήβους, συγκινούν τους ώριμους και παρηγορούν τους γέροντες

Αρχίζω αυτό το σημείωμα με μια υπενθύμιση, ώστε να μην παρεξηγηθούν όσα θα καταθέσω. Αποφοίτησα με άριστα από τη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, με δασκάλους τον Δημήτρη Ροντήρη και τον Γιάννη Σιδέρη. Παράλληλα, σπούδαζα στο Αθήνησι Φιλολογία και ειδικότερα Αρχαιολογία. Αργότερα, ως κριτικός πλέον (εδώ και 52 χρόνια) στο «ΒΗΜΑ» και στα «ΝΕΑ» δίδαξα […]

Ο Αρθουρ  Μίλερ ήταν θαυμαστής του Ιψεν και του Στρίντμπεργκ, γι’ αυτό, όπως το επισημαίνουν οι ιστορικοί του θεάτρου της αμερικανικής σκηνής, ήταν και ο περισσότερο Ευρωπαίος. Με αυτή την επισήμανση τον προσέγγισε η κριτική, αλλά και τον απόλαυσε και το ευρωπαϊκό και το ελληνικό κοινό. Το 1985, με αφορμή την παράσταση του πρώτου αριστουργήματός […]

Υπάρχει μια περίοδος της μεταπολεμικής ιστορίας της Δύσης που αποσιωπάται, τουλάχιστον όσον αφορά το θέατρο και την προσφορά του στην ιστορία των ιδεών και των πολιτικών ηθών. Είναι η περίοδος του αμερικανικού θεάτρου που άνθησε η δραματουργία από μια ομάδα, κυρίως εβραϊκής καταγωγής, συγγραφέων. Οταν το εβραϊκό έθνος μετά τον πόλεμο βρήκε την αρχαία πατρίδα […]

Η ανάγκη να διαθέτει ο αναγνώστης μια ανοιχτή επικοινωνία με τα ιστορικά, ιδεολογικά συμφραζόμενα που υπόκεινται της ποιητικής ύλης

Πρέπει να το ομολογήσουμε και ίσως κάποτε να απολογηθούμε ως κράτος, αλλά κυρίως ως πνευματικοί για αιώνες ταγοί του πολιτισμού, γιατί περιφρονήσαμε, γιατί σχεδόν λοιδορήσαμε και σαφώς αποσιωπήσαμε, ρίχνοντάς την στα πίσω ράφια της βιβλιοθήκης των Ελλήνων, την «Αινειάδα» του Βιργίλιου. Οπως μαθαίνουμε από ένα πρόσφατο βιβλίο (που θα με απασχολήσει παρακάτω) το ίδιο άγνωστος […]

Σκέφτομαι συχνά, γιατί τα τελευταία 30 χρόνια οι ελληνικές σκηνές ορφάνεψαν από ηρωίδες του Τενεσί Ουίλιαμς, αφού από το 1947 ως τη δεκαετία του 1980 τα έργα του αμερικανού συγγραφέα της παρακμής ενός πολιτικού, ενός ήθους και των τραυμάτων μιας γενιάς είχαν κατακυριεύσει την ελληνική σκηνή. Πέφταμε τότε από τα σύννεφα πώς μια κοινωνία ευημερίας, […]

Η λογοτεχνική παράδοση του ελληνικού διηγήματος, μέσα από το οποίο αναδεικνύονται παθογένειες και κοινωνικά φαινόμενα, και η συμβολή του Γιάννη Ευσταθιάδη

Ξεκίνησα στο περασμένο φύλλο την ξενάγησή μου στο αμερικανικό θέατρο και στάθμευσα στο πρώτο αριστούργημα του Τενεσί Ουίλιαμς, τον «Γυάλινο κόσμο». Συνεχίζω σήμερα, χωρίς να κρατώ χρονολογική σειρά συγγραφής, αλλά κυρίως με τις κριτικές μου που αναφέρονταν σε αθηναϊκές παραστάσεις των έργων του. Είχαμε την τύχη σε αυτόν τον τόπο να έχουμε για χρόνια συντοπίτη […]

ιδέες

Το αμερικάνικο θέατρο είναι γνήσιο τέκνο του ευρωπαϊκού, όσον αφορά στο ύφος, το ήθος, τους χαρακτήρες και τις συνθήκες των συγκρούσεων. Από την άλλη, βέβαια, οπτική, τα θέματα, οι κοινωνικοί όροι, τα ιστορικά δεδομένα είναι οι εμπειρίες και τα αδιέξοδα αυτής της νέας κοινωνίας με πολυεθνική ηθική, πολιτισμική και ιστορική παράδοση. Σκεφτείτε στα πρόχειρα έναν […]

Αυτό που ονομάζουμε πολιτισμό είναι μια απελπισμένη πορεία του ανθρώπου να ανακαλύψει το νόημα, την ανάγκη της υπάρξεώς του

Οπως έγραφα και στο προηγούμενο κείμενο, ο Ζαν Ανούιγ υπήρξε προνομιούχος συγγραφέας στην ελληνική σκηνή. Είναι ιστορικά αυτονόητο, αφού για έναν περίπου αιώνα το γαλλικό θέατρο ήταν ο πνευματικός νονός του θεάτρου μας, όπως κύρια αρχή ήταν και η γαλλική γλώσσα. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το αγγλικό και κυρίως το αμερικανικό θέατρο εισήλασε στις […]

Δεν είναι μόνο συνταρακτικά γεγονότα η περιουσία του βίου μας. Είναι κυρίως μικρές στιγμές, ένα νεύμα, ένα βουβό δάκρυ, ένα σφίξιμο χεριού, ένα βιαστικό φιλί, λίγο πριν φύγει το τρένο για το άγνωστο

Μεγάλωσα σε μια ελληνική επαρχία στους δύσκολους καιρούς – Κατοχή, Εμφύλιος. Ο πατέρας εκπαιδευτικός, φιλόλογος, με καθόρισε με ιστορίες από τον Ομηρο ακόμη και τους τραγικούς. Ακόμη και τώρα θαυμάζω τον τρόπο που πέρασε στην παιδική μου ευαισθησία τον μύθο του Οιδίποδα ή της Μήδειας. Κυριαρχούσε, βέβαια, η περιπέτεια του Οδυσσέα από τους Κύκλωπες, του Λαιστρυγόνες, […]

Εχω και παλιότερα εξομολογηθεί πως λατρεύω το μπουλβάρ. Οι διανοούμενοι του θεατρικού μας χώρου με οικτίραν και με χλεύασαν. Αλλά επειδή εγώ πρώτα σπούδασα με τον μεγάλο Ροντήρη τη σκηνική τέχνη, παράλληλα με τη Φιλολογία, μυήθηκα στη μαεστρική της σκηνικής πράξης, ερεύνησα τα εδάφη και τη στερεότητα των θεμελίων, τα υλικά της οικοδομής και τις […]

Η παράδοση της αγροτικής και οικιακής οικονομίας στην παράλληλη ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας

Υπάρχει στη διεθνή λογοτεχνική ιστορία ένας είδος γραφής, και πεζογραφικής και ποιητικής, που ονομάστηκε αλητογραφία. Δείγματα μπορεί να βρει κανείς ακόμη και στα ελληνιστικά χρόνια μες τις μεγάλες συγκεντρώσεις πληθυσμών, στην Αλεξάνδρεια π.χ. Εξάλλου ο ερχομός της νέας τέχνης, του κινηματογράφου, μας έμπασε στον κόσμο των νυχτερινών ασύλων, όπου τρύπωνε ο αλητάκος του Τσάρλι Τσάπλιν. […]

Το 1985, με αφορμή την παράσταση του έργου του Ο’ Νιλ «Παράξενο ιντερμέτζο» από τον θίασο Αλεξανδράκη – Γαληνέα στο Θέατρο Βρετάνια, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Θεοδοσιάδη, σημείωνα στην κριτική μου στα «ΝΕΑ», με τίτλο «Πληκτική φλυαρία»: «Ο Ο’ Νιλ, δεν υπάρχει αμφιβολία, είναι ένας πρωτοπόρος συγγραφέας για την πατρίδα του. Οχι, όμως, και για […]

Το αμερικανικό θέατρο έχει πατέρα και μητέρα την ευρωπαϊκή κληρονομιά. Οταν οι ΗΠΑ αναζητούν θεατρική ηδονή στα μέσα του 19ου αιώνα, το παγκόσμιο θέατρο μετράει 2.000 χρόνια σκηνικής εμπειρίας. Είναι, λοιπόν, αυτονόητο ο προσήλυτος να καταφεύγει στα στέρεα δομικά υλικά της παράδοσης. Συνάμα στο περιεχόμενο και στους χαρακτήρες αντλεί από το δικό του ζωντανό περιβάλλον. […]

Πριν γίνω επαγγελματίας φιλόλογος, δηλαδή ουσιαστικά εργάτης που χειρίζεται και, αν μπορεί, διδάσκει τον λόγο – που, φυσικά, ο λόγος φαίνεται στον ορίζοντα ότι είναι ως γλώσσα, όποια γλώσσα, όποιο δηλαδή σύστημα φωνητικών, γραπτών ή εικαστικών ΣΗΜΕΙΩΝ -, ήμουν παιδιόθεν δέκτης και πομπός σημείων. Είμαι χρήστης της γλώσσας, όπως όλοι οι άνθρωποι από την κούνια μας, […]

Τελειώνω με την αναφορά μου μέσω παλαιών κριτικών μου για το έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ (που δυστυχώς στις μέρες μας υπνώττει!) με κάποιες γενικές, πάντα επίκαιρες θέσεις της κριτικής μου στο «ΒΗΜΑ», πρώτα επ’ ευκαιρία που το 1981 το έργο του μεγάλου δραματουργού «Η εξαίρεση και ο κανόνας», ένα πυκνό μανιφέστο της ιδεολογίας της δημιουργίας […]

Η περιοχή της καλλιτεχνικής δημιουργίας δεν χρειάζεται την ειδική εκπαίδευση για να αναδείξει ταλαντούχους δημιουργούς

Το καλοκαίρι του 1981 στο Φεστιβάλ Αθηνών το Berliner Ensemble, ο θίασος που ίδρυσε ο Μπρεχτ, γκρέμισε όλες τις θεωρίες και τις αισθητικές περί «Εθνικού Θεάτρου» που είχαν κατακυριεύσει και τον ελληνικό Τύπο. Είδαμε μια παράσταση που ανήκε στην ένδοξη γερμανική αισθητική του θεάτρου, όπως μας την είχαν «διδάξει» στις σχολές και στις παραστάσεις τους […]

Η εφημερίδα που με φιλοξενεί έχει μεγάλη παράδοση σε λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές σελίδες που τίμησαν σπουδαίοι έλληνες κριτικοί. Ημουν, άλλωστε, και αναγνώστης αυτών των σελίδων, επαρχιώτης σε δύστοκους καιρούς, στην ελληνική επαρχία που μεγάλωσα και έλαβα τη στοιχειώδη παιδεία. Χρειάζεται κάποτε να έχουμε μια εμπεριστατωμένη έρευνα και αναφορά αυτής της προσφοράς του ελληνικού καθημερινού Τύπου […]

Αν επιμένω τόσο στην εξέταση των έργων του Μπρεχτ που παίχθηκαν στον τόπο μας σε μορφή καταιγίδας για λίγα χρόνια, κυρίως μέσα στη δικτατορία και λίγο μετά, είναι για να δείξω πως ο σπουδαίος αυτός θεατράνθρωπος δυστυχώς πνίγηκε στα ρηχά της κατάρρευσης των ιδεολογικών, παρότι ο ίδιος ήταν φαναντικός αντικομφορμιστής. Στο σημερινό και στο επόμενο […]

ιδέες

Από τα πρώτα δείγματα μιας νέας τέχνης, του θεάτρου, είναι η δραματοποίηση ιστορικών προσώπων και περιόδων. Ενα από τα χαμένα σήμερα δράματα με ιστορικό θέμα είναι η «Ιλίου Αλωσις» και ευτυχώς λίγο αργότερα οι «Πέρσες» του Αισχύλου έβαλαν τα όρια και τους όρους της σκηνικής προσέγγισης των ιστορικών προσώπων και των ιστορικών γεγονότων με όλους […]

Τα μοντέλα ανθρώπινης συμπεριφοράς – το ατομοκεντρικό και το κοινωνικό – που κληροδότησαν τα ομηρικά έπη