Γεωργουσόπουλος Κώστας

Η εφημερίδα που με φιλοξενεί έχει μεγάλη παράδοση σε λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές σελίδες που τίμησαν σπουδαίοι έλληνες κριτικοί. Ημουν, άλλωστε, και αναγνώστης αυτών των σελίδων, επαρχιώτης σε δύστοκους καιρούς, στην ελληνική επαρχία που μεγάλωσα και έλαβα τη στοιχειώδη παιδεία. Χρειάζεται κάποτε να έχουμε μια εμπεριστατωμένη έρευνα και αναφορά αυτής της προσφοράς του ελληνικού καθημερινού Τύπου […]

Αν επιμένω τόσο στην εξέταση των έργων του Μπρεχτ που παίχθηκαν στον τόπο μας σε μορφή καταιγίδας για λίγα χρόνια, κυρίως μέσα στη δικτατορία και λίγο μετά, είναι για να δείξω πως ο σπουδαίος αυτός θεατράνθρωπος δυστυχώς πνίγηκε στα ρηχά της κατάρρευσης των ιδεολογικών, παρότι ο ίδιος ήταν φαναντικός αντικομφορμιστής. Στο σημερινό και στο επόμενο […]

ιδέες

Από τα πρώτα δείγματα μιας νέας τέχνης, του θεάτρου, είναι η δραματοποίηση ιστορικών προσώπων και περιόδων. Ενα από τα χαμένα σήμερα δράματα με ιστορικό θέμα είναι η «Ιλίου Αλωσις» και ευτυχώς λίγο αργότερα οι «Πέρσες» του Αισχύλου έβαλαν τα όρια και τους όρους της σκηνικής προσέγγισης των ιστορικών προσώπων και των ιστορικών γεγονότων με όλους […]

Τα μοντέλα ανθρώπινης συμπεριφοράς – το ατομοκεντρικό και το κοινωνικό – που κληροδότησαν τα ομηρικά έπη

Πριν από 49 χρόνια, στο πρώτο τετράμηνο της κριτικής μου καριέρας, μέσα στις συμπληγάδες της δικτατορίας, η Αννα Συνοδινού, εξόριστη από το Εθνικό Θέατρο, τολμά να ανεβάσει Μπρεχτ που η δικτατορία ανεχόταν τα έργα του και τα χρησιμοποιούσε ως ένδειξη ότι δεν υπάρχει λογοκρισία. Εγραψα σε αυτή τη σειρά – αναφορά στα έργα του πως […]

Οι συνθήκες της εκπαιδευτικής ζωής στη μεταπολεμική Ελλάδα έως το ζοφερό κλίμα πριν από την επιβολή της χούντας

Συνεχίζω με την εξαντλητική αναφορά στην ελληνική παραστασιολογία του Μπρεχτ, σε μίαν εποχή που δεν παίζεται και δεν διδάσκεται, όπως γνωρίζω, σε καμιά δραματική σχολή. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, εκτός από τους συμβιβασμένους καλλιτέχνες παρέσυρε και τον αντιδογματικό Μπρεχτ, έναν συγγραφέα που, αν ζούσε στη Ρωσία την εποχή του Στάλιν, θα είχε εξοριστεί στα […]

Η εχθρική διάθεση αυταρχικών καθεστώτων, σε διαφορετικές ιστορικές φάσεις, απέναντι στη θεατρική πράξη και έκφραση

Εφυγε πλήρης ημερών (1927-2022) ο λαογράφος, ποιητής, πεζογράφος, ιστορικός και θεατρικός συγγραφέας Χρήστος Σαμουηλίδης. Για 8 χρόνια (1970-1978) συνυπηρετήσαμε στη Σχολή Μωραΐτη, όπου και διδάξαμε πλάι πλάι με τον μεγάλο λαογράφο, καθηγητή αργότερα στο Πανεπιστήμιο, Μιχάλη Μερακλή. Ηταν μια από τις έξοχες πρωτοβουλίες-σωσίβια στη δύσκολη δικτατορική περίοδο του Αντώνη Μωραΐτη να στεγάσει ως δασκάλους στο […]

Για το «παράδοξον» Μπέρτολτ Μπρεχτ στην ελληνική θεατρική ιστορία αναφέρθηκα στο πρώτο από τα κείμενα σε αυτή τη σελίδα που αφιερώνεται στην ιστορία του παγκόσμιου θεάτρου, όπου ο Μπρεχτ, κυρίως για πολιτικούς λόγους, κυριάρχησε για χρόνια μετά τη ρωσική περεστρόικα και στα ευρωπαϊκά σκηνικά συμβάντα. Στην Ελλάδα υπήρξε θεατρική χρονιά που παίζονταν, όπως σημείωσα ήδη, […]

O ηθικός, ο πνευματικός, ο ψυχικός πολιτισμός είναι αργός στην εξέλιξή του σε σχέση με τον υλικό πολιτισμό των μέσων και των εργαλείων που τρέχει ασυγκράτητα

Ο Μπρεχτ υπήρξε ένα από τα πλέον παράδοξα πνευματικά και πολιτικά πρόσωπα της Ιστορίας. Μαρξιστής, δεν παίχθηκε, εκτός λίγων περιπτώσεων, κυρίως σε σκηνές περιθωρίου, στη Σοβιετική Ενωση, ούτε στην περίοδο Λένιν, Στάλιν ούτε στην περίοδο τρόικας, πριν από τον Χρουστσόφ. Την εποχή κυρίως μετά τον πόλεμο, ήταν η αποκάλυψη και το αισθητικό μαζί με το […]

Συμπεράσματα για τα λεγόμενα «κενά της διδασκαλίας» ύστερα από εμπειρίες 60 χρόνων στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση

Ο Μπέρναρ Σω βραβεύτηκε με το Βραβείο Νομπέλ, αλλά δεν παρέστη να το παραλάβει, ουσιαστικά αρνούμενος την τιμή. Η πράξη του ήταν καθαρά πολιτική, αφού ήταν ενεργός σοσιαλιστής και αρνητής θεσμών των παλαιών, της εποχής του (!), διακρίσεων από κρατικούς φορείς και ευεργέτες της ανθρωπότητας. Το 1977 παίχθηκε στη χώρα μας το έργο του «Πυγμαλίων», […]

Ενα από τα πλέον παράξενα γεγονότα της ελληνικής πνευματικής ιστορίας είναι πως, ενώ ανήκουμε πνευματικά και ιστορικά στην Ανατολή, μας έμεινε για χρόνια ανεξερεύνητη η λογοτεχνική και, κυρίως, η θεατρική περιουσία της. Αισθανθήκαμε ξαφνικά προδομένοι, όταν ανακαλύψαμε γενναία θεατρική σπορά και θερισμό στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Ευρώπη. Ετσι, όταν κατά μια, πολιτική κυρίως, συγκυρία […]

Για πόσα χρόνια ακόμα στις γειτονιές της Μεσογείου η Σαλώμη ή ο αγιατολάχ θα σπεύδει να σκεπάσει ένα ατίθασο τσουλούφι από το κεφάλι της έφηβης, βουτηγμένης στην εξουσία της μπούργκας;

Το 1990, και για 20 χρόνια, δίδαξα στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοφοσικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και στα πρώτα μαθήματά μου, μια φορά την εβδομάδα, δίδαξα ελληνική δραματουργία του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου και σε ένα άλλο δίωρο την εβδομάδα σύγχρονο ελληνικό θεατρικό έργο. Πρέπει να πω πως τότε είχα ενστάσεις […]

Στο σημερινό μου κείμενο θα περιοριστώ στο έργο και τη «σχολή» ενός συγγραφέα που καλλιέργησε ένα σπάνιο σκηνικό και ιδεολογικό ήθος και ύφος που φύτρωσε, και για λίγο γιγαντώθηκε, στον Μεσοπόλεμο, εκείς στις ανατολικές χώρες της Ευρώπης, μέσα στις συμπληγάδες καθολικισμού και μαρξισμού, μεταφυσικής και ντανταϊσμού (μορφολογικής κυρίως σχιζοφρένειας μορφωμάτων). Εγραφα, λοιπόν, πριν από 49 […]

ιδέες

Αν σκεφτεί κανείς την πορεία, ιδεολογική και μορφολογική, των έργων του αρχαίου δραματολογίου, θα κατανοήσει γιατί ο 5ος αιώνας π.Χ. είναι μια πυρηνική έκρηξη πολιτισμού, ηθών, θεσμών, δομών, ιδεολογίας. Ευτυχώς, παρόλο που διεσώθησαν ελάχιστα αρχαία δράματα από το σύνολο των έργων που είδαν οι Αθηναίοι τον κλασικό εκείνο αιώνα, πάνω από 400 (!), έχοντας λ.χ. […]

Τα στοιχεία και τα γνωρίσματα του είδους που το καθιστούν, 2.500 χρόνια, αναγκαία πνευματική τροφή σε όλα τα μάκρη και τα πλάτη της οικουμένης

Υπάρχει στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας ένα αριστουργηματικό διήγημα του Παύλου Νιρβάνα, με τίτλο «Ο χριστουγεννιάτικος τρελός». Το διήγημα ξεκινάει με την περίεργη, σχεδόν απάνθρωπη συμπεριφορά σε μια γειτονιά της Αθήνας ενός αγνώστου που έχει εγκατασταθεί στο ισόγειο μιας κατοικίας, δεν εργάζεται, αφού δεν απομακρύνεται από την πόρτα του, και έχει εξάψει την περιέργεια των […]

Σπεύδω εξαρχής να πληροφορήσω τον δημιουργικό αναγνώστη των αρχαίων τραγικών στη σημερινή μου προσέγγιση του σοφόκλειου «Φιλοκτήτη» πως «Φιλοκτήτη» μάς έχει δωρίσει και ο σύγχρονός μας, αξέχαστος συγγραφέας – ποιητής Βασίλης Ζιώγας. Αυτό είναι το κατόρθωμα της αντοχής και των εκπλήξεων που μας δώρισε, πράγματι, το τραγικό (και το κωμικό, άλλωστε) είδος. Αποτελούν δυναμικούς κυτταρικούς […]

Το 1949 τελείωσα το Δημοτικό και ταξίδεψα από τη γενέτειρα στην Αθήνα. Με έναν πατέρα φιλόλογο και μανικό θαυμαστή του θεάτρου, Σεπτέμβριο του 1949, είδα στο Ηρώδειο την «Ορέστεια» του Αισχύλου, με σκηνοθέτη τον Ροντήρη και Κλυταιμνήστρα την Κοτοπούλη. Εκτοτε αφέθηκα να πλέω στον έξοχο ποιητικό, δραματουργικό, φιλοσοφικό, ψυχολογικό ωκεανό του αρχαίου δράματος, ως νεαρός […]

Γυρίζω το βλέμμα μου και δεν ανταμώνω ένα μυθιστόρημα, ένα δοκίμιο, έναν πίνακα, ένα τραγούδι, ένα σανίδι θεάτρου, όπου να έρθει να μας κοιτάξει κατάματα η Ιστορία και να μας ζητήσει τον λόγο

Οταν αναφερόμαστε συνήθως σε παγκοσμιοποίηση, εννοούμε την οικονομία, τους όρους και τις μεθόδους παραγωγής και διάθεσης και κατανομής των αγαθών. Και πράγματι, όχι μόνο ταξιδεύοντας στην Ευρώπη έως τον Βορρά, αλλά πλέον και στην Ασία και στην Αφρική και στην Αυστραλία οι νόμοι της αγοράς και γενικώς οι συναλλακτικές συνθήκες είναι ίδιες. Θρίαμβος του καπιταλισμού, […]

Αν πραγματικά επιθυμούμε να κατανοήσουμε τον όρο «κλασικός», δεν έχουμε από το να μελετήσουμε το έργο του Αριστοφάνη, κυρίως, διότι, ασκώντας καταλυτική κριτική σε θεσμούς και ήθη, ιδέες και αισθητικές μιας εποχής, που απέχει από τα 2.500 χρόνια, έχεις την εντύπωση πως αναφέρεται στα πολιτικά και ηθικά συμφραζόμενα της δικής μας εποχής. Εξού και η […]

Η γλώσσα, ακολουθώντας τον βιορυθμό του ζώντος οργανισμού, προσαρμόζεται, αναπτύσσεται, προβάλλει δυναμικά κάθε φορά τις πνευματικές, ηθικές και αισθητικές επιδιώξεις του ομιλούντος και γράφοντος λαού

Στα παλιότερα σχολικά προγράμματα διδάσκαμε εναλλάξ κάθε χρονιά τις δύο «Ιφιγένειες», την «Εν Αυλίδι» και την «Εν Ταύροις». Η διδακτική μου πείρα σε σχολεία δημόσια και ιδιωτικά, στην Αθήνα και στην επαρχία, όπου δίδαξα, είναι μία από τις πιο πλούσιες εμπειρίες στη σχέση δασκάλου – μαθητών μέσω ενός κειμένου που εξέφρασε και συγκίνησε το κοινό […]

Οι θεατρικοί πειραματισμοί οφείλουν να γίνονται, όπως στην επιστήμη, σε χώρους που ανέχονται και την τόλμη και την έπαρση και το θράσος και την πρόκληση

Οι χαρακτήρες και ήρωες του μεγάλου ελισαβετιανού ως προτυπώσεις της ανθρώπινης φυλής