Γεωργουσόπουλος Κώστας

Οι «Πέρσες» του Αισχύλου είναι, ως γνωστόν, η πρώτη σωζόμενη τραγωδία. Γραμμένη και παιγμένη στην Αθήνα πενήντα χρόνια μετά τη θαυμαστή επανάσταση στην Τέχνη, όταν, πάντα στην Αττική, γεννήθηκε αυτό το έξοχο και δυνάμει εξελίξιμο ποιητικό και αισθητικό γεγονός. Το γεγονός ότι το θέμα της τραγωδίας αναφέρεται σε ένα ιστορικό γεγονός, και μάλιστα σύγχρονο της […]

Η «Αλκηστις» του Ευριπίδη είναι ένα εξόχως προβληματικό έργο και ως περιεχόμενο και ως φόρμα που οδηγεί και τη θεωρία, αλλά και την πρακτική σκέψη σε ενδιαφέρουσες, συχνά τολμηρές, λύσεις. Το 1974 ο πάντα προβληματισμένος ως θεωρητικός καθηγητής και ως σκηνοθέτης Σπύρος Α. Ευαγγελάτος ανέβασε μια άκρως ερεθιστική ερμηνεία της «Αλκηστης» στην Επίδαυρο για το […]

Οι έλληνες σοφοί, στα χρόνια που ακόμα το Γένος εδούλευε στον τούρκο κατακτητή, μελετώντας την ιστορία και, κυρίως, τα δημιουργήματα του Ελληνα ως μέλους της Κοινότητας και με έντονη την προσπάθεια να δηλώσουν και να αποδείξουν με έργα τη συνέχεια του Γένους, μια έμμονη και λογική επιθυμία και με τεκμήρια στέρεη υπόθεση, αναζήτησαν μέσα από […]

«Ο Κάρολος Κουν ανέβασε τον “Ματωμένο Γάμο” του Λόρκα το 1948, με τη μετάφραση του Γκάτσου και τη μουσική του Χατζιδάκι. Τον επανέλαβε το 1955. Εκτοτε, το αριστούργημα του ισπανού ποιητή παίχθηκε πολλές φορές, σκηνοθετημένο από σημαντικούς έλληνες θεατρανθρώπους, ανάμεσά τους ο Αλέξης Σολομός και ο Αλέξης Μινωτής», έγραφα στο κριτικό μου σημείωμα το 1992, […]

Σε μια πεντηκονταετία, από το 1870 έως το 1920, χρονιές που σημαδεύτηκαν από εμφυλίους πολέμους, ευρωπαϊκούς πολέμους, μια επανάσταση, έναν παγκόσμιο πόλεμο, η ιστορία κατέγραψε και μια σειρά με νέες επιστήμες και νέες καλλιτεχνικές επαναστάσεις, καθώς και λογοτεχνικά κινήματα. Είναι η εποχή που στη λογοτεχνία, αλλά κυρίως στο θέατρο, εισβάλλει η αναζήτηση των αιτιών και […]

Δεν υπάρχει σημαντικότερο μάθημα για ένα παιδί που θέλει να βιώσει με ένταση τη ζωή του από τη γνώση του τρόπου που η φύση διδάσκει τι είναι ζωή, πώς δημιουργείται, πώς παράγεται και πώς πεθαίνει

Από τις Εκδόσεις «Κουκίδα» των Αθηνών και τις Εκδόσεις «Αιγαίον» της Λευκωσίας, σε μια προσεγμένη έκδοση που στήριξε ο συγγραφέας Αλέξανδρος Ασωνίτης, επανακυκλοφόρησε το βιβλίο του Γιώργη Παπάζογλου «Αγγέλα Παπάζογλου: τα χαΐρια μας εδώ». Είχε πρωτοεκδοθεί το 1983 και χάρηκε, ευτυχώς, για τη στέρεη μνήμη κάποιων Ελλήνων, τέσσερις εκδόσεις. Ετσι τώρα κυκλοφορεί η πέμπτη έκδοση. […]

Η ιστορία θεάτρου που γράφεται σε αυτές τις σελίδες είναι η ιστορία θεάτρου, παγκόσμιου, που χάρηκαν οι Ελληνες από διάφορους και ενημερωμένους θεατρανθρώπους της χώρας. Και πιο στενά είναι έργα του παγκόσμιου δραματολογίου που είδε ο γράφων στα 52 χρόνια που διακονεί την κριτική στο «ΒΗΜΑ» και στα «ΝΕΑ». Ενας σημαντικός αριθμός μεγάλων κειμένων της […]

Σε ποια από τις τέχνες διακρίνει κανείς μια στροφή, μια νέα φόρμα, μια τολμηρή ιδέα, φωνή; Ακούγεται ή γράφεται ή προβάλλεται ακόμα και μια τολμηρή και αυστηρή διάγνωση της πνευματικής Σαχάρας;

Οταν η κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου διόρισε γενικό γραμματέα του Πανεπιστημίου Αθηνών τον Κωστή Παλαμά, μετά το τέλος της ορκωμοσίας του ο τότε πρύτανης (απαξιώ να αναφέρω και το όνομά του) του είπε: «Συγχαρητήρια, κύριε Παλαμά. Τώρα, μετά την επίσημη κρατική θέση που κατέχετε, καλό θα είναι να πάψετε να γράφετε και ποιήματα»! Μεγάλωσα σε μια […]

Αν θελήσει κανείς να αναζητήσει το ιδεολογικό και το φιλοσοφικό υπόγειο ρεύμα που διαρρέει τα έργα του Πιραντέλλο, θα χρειαστεί να καταφύγει σε πηγές γνώσης που κυριάρχησαν στα χρόνια του και όχι αναγκαστικά περιορισμένες σε θεωρητικές καταθέσεις, αλλά και σε θετικές επιστήμες. Ο Πιραντέλλο είναι πνευματικός συνοδοιπόρος με τη Θεωρία της Σχετικότητας, τις νέες προσεγγίσεις […]

Το 1972 το Εθνικό Θέατρο ανέβασε το τελευταίο, ημιτελές έργο του Πιραντέλλο, με σκηνοθέτη τον Σπύρο Α. Ευαγγελάτο, ο οποίος και τόλμησε μια λαϊκή υποκριτική αισθητική, μακριά από τις σκοτεινές, ζοφερές, αισθητικές ερμηνείες της παράδοσης σε όλη την Ευρώπη. Ο Ευαγγελάτος πήγε και βρήκε τις ρίζες του σικελού συγγραφέα στην Κομέντια ντελ’ Αρτε και στην […]

Η ανθρώπινη αξία πίσω από τη διαμεσολαβημένη καταγραφή της πραγματικότητας του πολέμου

Οταν ο σπουδαίος Φωριέλ, άναυδος με τη συγκομιδή δημοτικών τραγουδιών, ανωνύμων όχι επαγγελματιών ποιητών, αριστουργηματικά ποιήματα με πεζή στην απέναντι σελίδα μετάφραση στα γαλλικά, εξέδωσε «Τα τραγούδια του ελληνικού λαού», η ευρωπαϊκή πνευματική ζωή έπαθε ντελίριο ενθουσιασμού, διότι κάτι ανάλογο δεν παρατηρείται σε κανένα λογοτεχνικό λαϊκό πεδίο της Ευρώπης. Μόνο η Ανατολή είχε να επιδείξει […]

Ο Μαξίμ Γκόρκι (1868-1936), ο ρώσος συγγραφέας που, κάποια στιγμή της συγγραφικής του πορείας, ανακηρύχθηκε ο ιδρυτής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού (ενώ είχε με πικρό χιούμορ δηλώσει «εγώ σοσιαλιστής ρεαλιστής δεν είμαι»), δεν πήγε ποτέ σχολείο, λόγω της φτώχειας της οικογένειάς του, και από παιδάκι δούλεψε σε όλα τα επαγγέλματα (από αχθοφόρος έως τοπογράφος), και στην […]

Το ποιητικό γεγονός και η πορεία του μέσα στην κοινωνική και πολιτική ιστορία του ανθρώπου

Θα κλείσω σήμερα την αναφορά στον Τσέχωφ, εστιάζοντας κυρίως και στις σκηνοθετικές προσεγγίσεις των έργων του από δύο σημαντικούς σκηνοθέτες, έναν Ρώσο και έναν Ελληνα, μακαρίτες πια! Εγραφα το 1988 στην κριτική μου, με τίτλο «Νείκος και φιλότης», για την παράσταση του «Βυσσινόκηπου» στο Θέατρο Αθήναιον από τον θίασο Καρέζη – Καζάκου, που σκηνοθέτησε ο […]

Οι τυραννίες όλων των εποχών και όλων των λαών που βρέθηκαν δέσμιοι, πάντα στόχευαν στη ρίζα της συνείδησης των ανθρώπων που δυνάστευαν

Μεγάλωσα σε δύσκολους καιρούς, παιδί και έφηβος μέσα στην Κατοχή και τον Εμφύλιο. Συχνά στην επαρχιακή πόλη που μεγάλωσα το σχολείο μου είχε μετατραπεί στον Εμφύλιο σε φυλακή, όπου συγκεντρώνονταν εκατοντάδες πολίτες «ύποπτοι» για το καθεστώς και από κει έφευγαν για τα ξερονήσια. Σε ένα σχολείο που πήγα τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού πήγα με […]

Συνεχίζω σήμερα τις αναφορές μου στον Αντον Τσέχωφ, μια από τις ριζιμιές μορφές της δραματουργίας του παγκόσμιου θεάτρου. Το κείμενό μου θα είναι, στην αρχή, και ένα μικρό αφιέρωμα στη συμβολή του Ζυλ Ντασσέν στην ελληνική θεατρική κονίστρα, ενός σεβαστού φίλου και έξοχου αγωνιστή της ελευθερίας της έκφρασης ενάντια στα καθεστώτα συντήρησης και φίμωσης της […]

Από τα άπειρα ποιητικά και πεζά κείμενα που με συντρόφευσαν σε δύσκολες, αλλά και σε ευτυχείς στιγμές, κρατώ πάντα μια χειρονομία, μια λέξη, ένα βλέμμα, ένα δάκρυ, ένα γέλιο, ακόμη και μια βλασφημία

Λίγο ο ιός, λίγο η οικονομική πανούκλα, λίγο ο πόλεμος μεταξύ ομοφύλων και ομοθρήσκων στη γειτονιά μας, άφησα το 2021, επέτειο των 200 χρόνων από την εθνική μας επανάσταση και τη συγκρότηση μιας ελεύθερης πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά πολιτείας. Δεν θα επανέλθω σε παλιότερες τοποθετήσεις μου έναντι, εκτός από ανιστόρητες, ανόητες ιστορικές, τάχα μου, απόψεις, ότι […]

Ο Αντον Τσέχωφ είναι ένας από τους λίγους ευρωπαίους δημιουργούς που γαλούχησε το νεοελληνικό θέατρο και επηρέασε και τους συγγραφείς μας, κυρίως μετά τον πόλεμο και χάρις στον Κάρολο Κουν που εισήγαγε στην υποκριτική του ελληνικού μια μη ακαδημαϊκή και γερμανική παράδοση ερμηνείας. Το 1976, στο Θέατρο ΣΑΤΙΡΑΣ, ο Κώστας Μπάκας, μαθητής του Κουν, σκηνοθέτησε, […]

Πριν από λίγα χρόνια κάποιοι καθηγητάδες, που σπούδαζαν με έξοδα του έλληνα πολίτη στο εξωτερικό, αρθρογραφούσαν και έκαναν καριέρα σε ξένα πανεπιστήμια, διατυπώνοντας την άποψη πως δεν υπήρξε ποτέ ελληνικό έθνος, παρά μια τεχνητή τάχα μου οντότητα που μιμήθηκε μόδες της ευρωπαϊκής ιστοριογραφικής «μόδας». Πώς, όμως, να τολμήσουν να αρνηθούν τα κείμενα αιώνων μετά την […]

Τελευταίο το σημερινό μου άρθρο για τον Στρίντμπεργκ και θα σημειώσω, πάντα με ανοιχτή απορία, το γεγονός πως στη μεσογειακή συναισθηματικά χώρα μας κυριάρχησαν ο Ιψεν και ο Στρίντμπεργκ, ενώ σπάνια παίζονταν έργα ισπανικά (1.000 έργα έγραψε ο Λόπε ντε Βέγκα), εκτός από τον αθίγγανο Λόρκα, αυτονόητα. Ενα από τα πιο πολυπαιγμένα στη χώρα μας […]

Το σύνδρομο της Μήδειας: ένα τραγικό έμπρακτο ξόρκι για την ερωτική πράξη, μια απαλλαγή από τον καρπό του ερωτικού δέντρου

Το 1988 που ο Αλέξης Μινωτής σκηνοθέτησε για δεύτερη φορά τον «Πατέρα» του Στρίντμπεργκ στο Εθνικό Θέατρο (την πρώτη με παρτενέρ την Παξινού, τη δεύτερη με τη Νέλλη Αγγελίδου) συμπληρώνονταν 100 χρόνια από την πρεμιέρα αυτού του τρομερού θεατρικού κειμένου. Γράφω αυτές τις γραμμές και άλλη μια φορά συνειδητοποιώ ότι σήμερα παγκοσμίως η δραματουργία ορφάνεψε, […]

Προσπαθώντας να νιώσεις τα συναισθήματα φόβου και ντροπής ενός παιδιού σε ένα καταφύγιο στη Μαριούπολη, δίπλα δίπλα με αγνώστους, με παππούδες και γιαγιάδες, με μητέρες που πριν από λίγους μήνες καμάρωναν τα παιδιά τους στο σχολείο