Παππάς Ανδρέας

Πριν δώσω κάποια δείγματα ευρηματικότητας αντλημένα από τη μετάφραση του Γιώργου Κοτζιούλα στους «Αθλίους» του Βικτόρ Ουγκό, είναι ίσως απαραίτητα ορισμένα στοιχεία που σχετίζονται τόσο με την «ελληνική ιστορία» του βιβλίου, όσο και με τον τίτλο του. Ο πρώτος λοιπόν που μετέφρασε τους «Αθλίους» στα ελληνικά ήταν ο Σμυρνιός αλλά και κοσμοπολίτης Ι. Σκυλίτσης-Ισιδωρίδης (1819-90), […]

δοκίμιο

Είχα γράψει πριν από μερικά χρόνια για τρεις πίνακες «σταθμούς» στην Ιστορία της Τέχνης, οι οποίοι, για ποικίλους λόγους, έχουν γίνει γνωστοί και αναφέρονται συνήθως με εσφαλμένο τίτλο: τη (λεγόμενη) Νυχτερινή περίπολο του Ρέμπραντ, το (λεγόμενο) Πρόγευμα στη χλόη του Μανέ και τις (λεγόμενες) Δεσποινίδες της Αβινιόν του Πικάσο. Αν κάποιος θέλει λεπτομέρειες για το […]

Γαλλική η ατμόσφαιρα σήμερα, έπειτα από τρία «Γλωσσίδια» στα οποία θίγονταν ή/και σαρκάζονταν κακώς κείμενα του δημόσιου (με την ευρύτατη δυνατή έννοια του όρου) βίου μας. Και πρώτα το πασίγνωστο τρίπτυχο του 1789, Liberté, Egalité, Fraternité, ένα από τα ατού του οποίου (με όρους επικοινωνίας, θα λέγαμε ίσως σήμερα) ήταν βέβαια και το ομοιοκατάληκτο των […]

Πρόσφατα βρισκόμουν με φίλη σε γνωστό στέκι του κέντρου της Αθήνας. Δεν είχαμε κατά νου να ανταλλάξουμε εμπιστευτικές στρατιωτικές πληροφορίες, ούτε να καταστρώσουμε σχέδια για κάποια ληστεία. Θέλαμε απλώς να πούμε πέντε κουβέντες μεταξύ μας, μιας και είχαμε καιρό να συναντηθούμε. Μπορεί εμείς να θέλαμε, αλλά έλα που δεν ήθελε η διπλανή παρέα. Πολυμελής σαν […]

Το «Βήμα», με την ευκαιρία των 100 χρόνων από την έκδοσή του, κυκλοφόρησε έναν αναμνηστικό τόμο, τον οποίο και μοίραζε με το φύλλο της τελευταίας Κυριακής του 2022. Ο τόμος περιλάμβανε 100 κείμενα (ένα για κάθε χρόνο ίσως), στα οποία κορυφαίοι πολιτειακοί και πολιτικοί παράγοντες, δημόσια πρόσωπα, στελέχη από τον χώρο της οικονομίας και των […]

Στα «Νέα» της 29ηςΔεκεμβρίου, πολιτικοί αρχηγοί, μεταξύ των οποίων ο Νίκος Ανδρουλάκης και ο Δημήτρης Κουτσούμπας, κατέθεταν τις αναγνωστικές προτάσεις τους. Από τα έξι βιβλία λοιπόν που πρότεινε ο σύντροφος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, τα δύο είναι στην αγγλική γλώσσα. Από έγκυρες πηγές έχω πληροφορηθεί, σε ανύποπτο χρόνο, ότι τα αγγλικά του ηγέτη του ΠΑΣΟΚ είναι […]

Μετά το 1945 δεν είχε συμβεί αλλαγή συνόρων στην Ευρώπη, με εξαίρεση τη διάλυση της Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (τέσσερα ψέματα μαζεμένα σε ένα όνομα χώρας, όπως έλεγε και ο Καστοριάδης). Για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 2022, έχουμε λοιπόν απόπειρα βίαιης αλλαγής συνόρων, με την απροκάλυπτη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Μιας χώρας […]

Γιορτές σημαίνουν και λίγες ώρες σχόλης παραπάνω. Λίγες ώρες σχόλης παραπάνω σημαίνουν και περισσότερες ευκαιρίες για διάβασμα. Διάβασμα σημαίνει βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα όσο και βιβλία «παρελθόντων ετών». Ειδικά στην περίπτωση ενός εμμονικού με τα γλωσσικά και τα μεταφραστικά όπως εγώ, αυτά όλα σημαίνουν και αναδίφηση παλαιών εκδόσεων και μεταφράσεων, προς άγραν πολύτιμων σκέψεων αλλά […]

Με το τέλος του 2022 κλείνουν και τα εκατό χρόνια από το δραματικό – τουλάχιστον για τη χώρα μας – 1922. Στο ίδιο μοτίβο και σήμερα με εκείνο του προηγούμενου Γλωσσίδιου (Πρωτοχρονιά γαρ), δεν θα σταθώ σε μίση και πάθη της εποχής, σε ξεριζωμούς και σε αντεκδικήσεις, αλλά σε στιγμιότυπα και στοιχεία που δίνουν μια άλλη εικόνα […]

Θέλοντας να μπω στο κλίμα του 1922, και ειδικά των μηνών της Καταστροφής (Αύγουστος Σεπτέμβριος), εντρυφώ τον τελευταίο καιρό σε φύλλα εφημερίδων της εποχής. Εκεί, εκτός από κείμενα που ξεχειλίζουν από παραταξιακό μίσος, όπως το «Οι τσέται», για το οποίο έγραφα το προπροηγούμενο Σάββατο, εντοπίζω και ειδησάρια ή πληρωμένες καταχωρίσεις που παρουσιάζουν το δικό τους […]

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλη την περίοδο 1920βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί παρέμειναν σε μετωπική σύγκρουση μεταξύ τους. Ούτε καν η κρισιμότητα της κατάστασης στο μικρασιατικό μέτωπο είχε καταφέρει να απαλύνει έστω και στο ελάχιστο τα αμοιβαία μίση και πάθη. Παρά το ότι όλα αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, εντυπωσιάστηκα ωστόσο διαβάζοντας φύλλα της «Καθημερινής» εκείνης της […]

Εγραφα το προηγούμενο Σάββατο για την επάνοδο (;) του Καζαντζάκη αλλά και για το έργο ζωής του καθηγητή Β.Α.Γεώργα «Γλωσσάρι στο έργο του Καζαντζάκη», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Πρόκειται για βιβλίο που είναι προϊόν τεράστιου και πολύχρονου μόχθου, πολύτιμο όχι μόνο για τους καζαντζακιστές, τους μεταφραστές του Καζαντζάκη, τους καζαντζακόφιλους, αλλά […]

Η επανέκδοση των έργων του Καζαντζάκη από τις εκδόσεις «Διόπτρα», σε μορφή πιο εκσυγχρονισμένη, πιο λειτουργική και με πολύ ενδιαφέρουσα σειρά εξωφύλλων, είναι αδιαμφισβήτητα άξια σχολιασμού. Αξια σχολιασμού είναι επίσης η απόφαση να εκδοθεί το άγνωστο έως τώρα μυθιστόρημα (ή μήπως σχεδίασμα, πρώτη γραφή μυθιστορήματος;) του Καζαντζάκη με τίτλο Ο ανήφορος, παρά κάποια εύλογα ερωτήματα […]

Είμαι βέβαιος ότι θα έχετε διαπιστώσει κι εσείς ότι περίπου μία φορά την εβδομάδα κάποιοι αορίστως αναφερόμενοι ως φοιτητικοί σύλλογοι ή κάτι τέτοιο καλούν σε «πανεκπαιδευτικό» συλλαλητήριο. Επίσης, είμαι βέβαιος ότι θα έχετε βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να αδυνατείτε να φθάσετε στον προορισμό σας λόγω ενός από αυτά τα «συλλαλητήρια». Αν μάλιστα έχει τύχει να […]

Μιας και η στήλη αναφέρθηκε στην Ακαδημία με την ευκαιρία της ευχάριστης είδησης για την εκλογή του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, δεν μπορώ να μην πω δυο κουβέντες για όσα γενικότερα συμβαίνουν εκεί. Και πρώτα, λίγα λόγια για την άγονη διαδικασία εκλογής στην έδρα της ποίησης (για την ακρίβεια, της λογοτεχνίας). Διαβάζοντας με προσοχή σχεδόν όλα τα […]

Μια στήλη με (κυρίως) αντικείμενό της τη γλώσσα πώς μπορεί να μείνει αδιάφορη μπροστά στο γεγονός ότι η έδρα της Γλωσσολογίας στην Ακαδημία «καλύφθηκε» έπειτα από περίπου 80 (!) χρόνια; Επιπλέον η στήλη δεν έχει καμιά διάθεση και κανένα λόγο να κρύψει τη χαρά της που για την έδρα επιλέχθηκε κάποιος με το κύρος και […]

Δεν δηλώνω κριτικός λογοτεχνίας ούτε διεκδικώ κάποιον σχετικό τίτλο. Απαραίτητη ίσως διευκρίνιση σε μια εποχή και σε μια χώρα όπου όλοι και όλες ανακατεύονται με όλα, όλοι και όλες έχουν άποψη για τα πάντα και μερικά ακόμα. Τούτου λεχθέντος, ή μάλλον τούτου διευκρινισθέντος (έχει μια χάρη, μια τσαχπινιά, αυτή η άτιμη η γενική απόλυτος!), δεν […]

Τρίτο και τελευταίο «αθλητικό» Γλωσσίδι, αυτή τη φορά με όρους και εκφράσεις από τον χώρο του στίβου ή κλασικού αθλητισμού, κάποτε θεωρούμενου και βασιλιά των σπορ, πριν εκθρονιστεί από το ποδόσφαιρο. Κάποιες από τις μεταφορικές χρήσεις αυτών των εκφράσεων είναι παλαιότερες, ενώ άλλες έχουν σχετικά πρόσφατα ενταχθεί στον δημόσιο λόγο. Και πρώτα, οι παλαιότερες: Στην […]

Συνεχίζω με προερχόμενες από τα σπορ εκφράσεις που με τα χρόνια έχουν κατακτήσει περίοπτη θέση στο γλωσσικό μας απόθεμα. Συμπλήρωμα κατά κάποιον τρόπο στο κείμενο του προηγούμενου Σαββάτου, η επισήμανση από φίλο της στήλης μιας ακόμα ποδοσφαιρικής έκφρασης που συχνά χρησιμοποιείται και ευρύτερα: Πήρε το ματς από τα αποδυτήρια. Οταν κάποιου η υπεροχή είναι από […]

Ακούγοντας πρόσφατα κάποια συζήτηση στην τηλεόραση, συνειδητοποίησα πόσο συχνά χρησιμοποιούνται πλέον στον πολιτικό αλλά και γενικότερα στον δημόσιο λόγο εκφράσεις και όροι που προέρχονται από τον κόσμο των σπορ. Μάλιστα, οι περισσότερες από αυτές τις εκφράσεις θα έλεγα ότι είναι σχετικά πρόσφατες, όχι μόνο ως προς τη μεταφορική/πολιτική τους χρήση αλλά και ως προς την […]

Βρίσκεται στην οδό Καλλάρη 16, στο Παλαιό Ψυχικό. Το γράφω προς ενημέρωση όσων ενδεχομένως θα ενδιαφέρονταν να πάμε μέχρι εκεί και να διαμαρτυρηθούμε για τη σφαγή διαδηλωτών στη χώρα των αγιατολάδων. Μεταξύ μας, πάντως, δεν βλέπω και μεγάλη διαθεσιμότητα. Κάποιες «συλλογικότητες», ιδιαίτερα ευαίσθητες σε θέματα καταπίεσης και κακομεταχείρισης των γυναικών, δεν φαίνεται να δίνουν και […]

Εγραφα το προηγούμενο Σάββατο για συγγραφείς, καθ’όλα αξιόλογους, που ωστόσο δεν ευτύχησαν στα μεταφραστικά τους εγχειρήματα. Ακόμα και ο μέγιστος ΑρηςΑλεξάνδρου, αυτός στον οποίον οφείλεται το Κιβώτιο, το κορυφαίο κατά τη γνώμη μου έργο της μεταπολεμικής μας πεζογραφίας, αλλά και οι μεταφράσεις των ρώσων κλασικών με τις οποίες μεγάλωσαν γενιές και γενιές, δεν υπήρξε εξίσου […]

Στο προπροηγούμενο Γλωσσίδι, με αφορμή τις μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, έγραφα ότι θα επανέλθω σύντομα στο ζήτημα των συγγραφέων που μετέφραζαν τότε λογοτεχνία. Επανέρχομαι, λοιπόν. Οπως έχω υπαινιχθεί ίσως και άλλοτε, υπάρχει η αντίληψη ότι, από τη στιγμή που τη μετάφραση ενός λογοτεχνικού έργου (αναφέρομαι κυρίως στην πεζογραφία, […]

Ολοκληρώνοντας την (και λόγω εποχής) παιγνιώδη ενασχόλησή μου με την αλιεία μεταφραστικών μαργαριταριών, αξίζει νομίζω να παραθέσω μερικά ακόμα ευρήματα, εις επίρρωσιν της άποψής μου πώς και με ποιους όρους γίνονταν οι μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Εχουμε έτσι και λέμε, από την ίδια πάντα πηγή: «οι ποιητές της […]

Διαβάζοντας παλαιότερες ελληνικές εκδόσεις λογοτεχνικών έργων, νιώθω να επιβεβαιώνεται όλο και περισσότερο η αίσθησή μου ότι τότε οι μεταφράσεις γίνονταν από άτομα με στοιχειώδεις γνώσεις της γλώσσας του πρωτοτύπου, αλλά χωρίς καμιά κατά τα άλλα σχέση με τη μετάφραση ως επάγγελμα, με τη μετάφραση ως δεξιότητα, ως εξειδικευμένη εργασία. Μια ακόμα επιβεβαίωση αυτής της αίσθησής […]

«Θύμα» κι εγώ του στερεότυπου που μας θέλει να ανεβάζουμε αναγνωστικές στροφές όσο πηγαίνουμε προς το μεσοκαλόκαιρο, «κατανάλωσα» ήδη κάποια δείγματα της πρόσφατης αλλά και παλαιότερης ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής. Με δεδομένο, λοιπόν, και ότι αυτό είναι το τελευταίο προ διακοπών Γλωσσίδι (καλά να ‘μαστε, ραντεβού το Σάββατο 3Σεπτεμβρίου), ας ξεφύγω λίγο από τα σχετικά με […]

μυθιστόρημα

Στη συζήτηση που έγινε προχθές στη Βουλή είχε την τιμητική του και ο Οργουελ. Από αυτήν την από σπόντα οργουελολογία, το πιο ενδιαφέρον σημείο, κατά τη γνώμη μου, ήταν το σύντομο σχόλιο του συντρόφου Κουτσούμπα, γραμματέα του ΚΚΕ. Σε έξαρση βαρύθυμου πολιτικού κουτσαβακισμού λοιπόν, ο σύντροφος γραμματέας αναφέρθηκε στον Οργουελ με τον τρόπο που συνηθίζει […]

Εχω επανειλημμένα και επίμονα υποστηρίξει, από αυτήν εδώ τη στήλη αλλά και με άλλες ευκαιρίες, ότι όλες οι γλώσσες δανείζονται, και καλά κάνουν. Μακριά από μένα κάθε άποψη περί γενικού εξοστρακισμού των ξένων λέξεων και περί όρθωσης τειχών προκειμένου «να σωθεί η γλώσσα μας». Μάλιστα, έχω αναφερθεί ειδικά σε πεδία όπου σχεδόν όλη η βασική […]

Υπάρχουν ορισμένες λέξεις που, αναλόγως πώς προφέρονται ή/και πώς γράφονται (ασχέτως αν ηχητικά ακούγονται σχεδόν ίδιες), έχουν εντελώς άλλη σημασία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι λέξεις έγνοια/έννοια και νύμφη/νύφη. Φάλτσα όπως «έχει μεγάλες έννοιες» ή «σε έχω πάντα έννοια» δίνουν και παίρνουν, κυρίως στον προφορικό λόγο. Ομως, άλλο οι έννοιες (λόγου χάριν, η έννοια του όντος ή […]

Τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή έδωσαν αφορμή για ποικίλες εκδόσεις, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο ενδιαφέρουσες. Επίσης, η «Καθημερινή» είχε την ιδέα να εντάσσει στο σημερινό φύλλο της αναπαραγωγές φύλλων της κρίσιμης περιόδου 1921-22. Εχει το ενδιαφέρον του, νομίζω, να διαβάζει κανείς πώς αντιμετωπίζονταν τα γεγονότα και οι εξελίξεις στο μικρασιατικό μέτωπο από […]

μικροϊστορίες

ιστορία

Εγραφα το προπροηγούμενο Σάββατο για την κυριαρχία του βαφτιστικού ονόματος Γιάννης σε εκφράσεις της καθομιλουμένης. Συνεχίζοντας τον ίδιο «ονοματολογικό» προβληματισμό (μεσολάβησε το εμβόλιμο κείμενο για το «Φίλιον» και για τα τριάντα του χρόνια, που γιορτάζονται σήμερα), ένα άλλο πεδίο που έχει το ενδιαφέρον του είναι οι στίχοι των ελαφρολαϊκών και λαϊκών τραγουδιών. Σε ό,τι αφορά […]