Σωτήρης Παναγιώτης

Δεν υπάρχουν αθώες αφηγήσεις όταν μιλάμε για την ιστορία. Ο τρόπος που παράγουμε ένα ορισμένο παρελθόν έχει να κάνει με το παρόν, τους σημερινούς πολιτικούς και ιδεολογικούς συσχετισμούς δύναμης και τις στρατηγικές που ξεδιπλώνονται μέσα στον κοινωνικό και πολιτικό ανταγωνισμό. Στην πραγματικότητα, συχνά διαμορφώνεται ένα παρελθόν που αναλογεί σε ένα ορισμένο αφήγημα για το παρόν. […]

Πώς μπορεί ένας μεγάλος αριθμός κατοικιών, που παλαιότερα ανήκαν στο (ανατολικό) γερμανικό Δημόσιο να καταλήγει ουσιαστικά υπό τον έλεγχο ενός αμερικανικού επενδυτικού fund; Γιατί, ολοένα και μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων υποδομών, που αφορούν την ενέργεια, τις μεταφορές, τις συγκοινωνίες, τις επικοινωνίες καταλήγουν να βρίσκονται υπό τον έλεγχο ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων; Με ποιον τρόπο ολοένα και […]

Μία ματιά στον τρόπο που επανέρχονται στον δημόσιο λόγο τα ζητήματα που αφορούν το δημογραφικό, δείχνει ότι συχνά αυτά συζητιούνται υπό το πρίσμα ενός ορισμένου εθνικισμού («το έθνος συρρικνώνεται από την υπογεννητικότητα») ή ενίοτε και ενός – όχι και τόσο – συγκαλυμμένου ρατσισμού («οι μετανάστες έχουν υψηλότερους ρυθμούς γεννητικότητας»), μαζί με μια θεώρηση της μητρότητας που επιφορτίζει […]

Η μετάβαση των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» προς τον συνδυασμό ανάμεσα στη φιλελεύθερη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς αντιμετωπίζεται πλέον όχι απλώς ως συντελεσμένο γεγονός αλλά και ως μη αντιστρέψιμη διόρθωση μιας ιστορικής «παρέκκλισης» που δυστυχώς διήρκεσε περισσότερο από όσο έπρεπε. Πλέον, αυτό που κάποτε αποτέλεσε την επίσημη ιδεολογία κρατών αλλά και το όραμα […]

Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι στόχοι για την αποτροπή της εν εξελίξει κλιματικής καταστροφής δύσκολα θα επιτευχθούν. Ακόμη χειρότερα, η υποτίθεται «μεταβατική» περίοδος που διανύουμε σφραγίζεται από έναν αγώνα δρόμου για μεγάλες επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα, από το φυσικό αέριο μέχρι τον γαιάνθρακα. Δείχνει αδύνατο να επιτευχθεί ο στόχος για συγκράτηση της αύξησης της μέσης […]

Η ιστορία των σχέσεων της Ελλάδας µε την Ευρώπη έχει γραφτεί πολλές φορές και συχνά µε τρόπο που αγγίζει τα όρια της µυθολογίας. Στο ένα άκρο βρίσκεται η εξιδανίκευση µιας Ευρώπης που εξαρχής ήταν ο προορισµός της χώρας και που η σύνδεσή της Ελλάδας µε αυτήν θα αποτελούσε τον µόνο δρόµο για την ανάπτυξη και […]

Ο τρόπος με τον οποίο φανταζόμαστε την ανθρώπινη ιστορία και προϊστορία σε μεγάλο βαθμό ακόμη στοιχειώνεται από μια ορισμένη αντίληψη της προόδου. Διαμορφωμένη περίπου στην εποχή του Διαφωτισμού και ενεργή σε μια σειρά από διαφορετικούς στοχαστές, αρκετών μαρξιστών συμπεριλαμβανομένων, αυτή η αντίληψη δεν αρνείται μια αρχική συνθήκη ισότητας και ελευθερίας των ανθρώπων που όμως έμελλε […]

Οι ψηφιακές πλατφόρμες και εφαρμογές γίνονται ολοένα και περισσότερο τμήμα της καθημερινότητάς μας. Για τις περισσότερες και τους περισσότερους από εμάς αυτό σημαίνει ότι τις αντιμετωπίζουμε ως χρήστες: παραγγέλνουμε φαγητό από έξω, αναμένουμε ένα ταξί, παραγγέλνουμε προϊόντα στο Διαδίκτυο, νοικιάζουμε κατάλυμα. Αυτό στο οποίο δεν δίνουμε όση σημασία χρειάζεται είναι ότι σε αυτές τις πλατφόρμες […]

Παρά την ισχυρή παρουσία της Ακροδεξιάς, ιδίως στις «εκσυγχρονισμένες» μορφές της, σε διάφορες παραλλαγές διακυβέρνησης από τη δεκαετία του 1990 και μετά, όταν έσπασε το μεταπολεμικό «ταμπού» που απαιτούσε κυβερνήσεις μόνο από κόμματα του «συνταγματικού τόξου», το γεγονός ότι πρωθυπουργός της Ιταλίας είναι μια πολιτικός που όχι μόνο προέρχεται από τον πολιτικό χώρο που διεκδίκησε […]

Συνηθίζουμε να θεωρούμε τον λαϊκισμό ως απαξιωτικό χαρακτηρισμό στην πολιτική αντιπαράθεση. Ωστόσο, μια ολόκληρη θεωρητική παράδοση αντιμετωπίζει τον λαϊκισμό ως αναλυτική έννοια που βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα πώς ξεδιπλώνονται οι δημοκρατικές πολιτικές δυναμικές, αλλά και πώς μπορούν να διαμορφωθούν αποτελεσματικότερες πολιτικές εκπροσωπήσεις των λαϊκών στρωμάτων. Η προσέγγιση αυτή οφείλει πολλά στις επεξεργασίες του Ερνέστο Λακλάου […]

Η αίσθηση ότι συχνά η αστυνοµική βία νοµιµοποιείται από ένα σύστηµα που είναι διαµορφωµένο έτσι ώστε να εγγυάται τη συγκάλυψη, την αδυναµία απόδοσης ευθυνών και την ατιµωρησία των «οργάνων της τάξης», ακόµη και εάν αυτό σηµαίνει συντονισµένο κρατικό ψέµα, είναι διάχυτη σε µεγάλα τµήµατα των κοινωνιών. Λίγες, όµως, είναι οι περιπτώσεις θεωρητικών που προσπάθησαν να […]

Λίγα πράγματα προκαλούν μεγαλύτερο άγχος από μια τραπεζική κρίση – βοηθάει άλλωστε το γεγονός ότι ως αρχετυπική εικόνα κρίσης παραμένει το Κραχ του 1929. Ωστόσο, εξακολουθούμε να θεωρούμε ότι το τραπεζικό σύστημα, υπό προϋποθέσεις τουλάχιστον, είναι η πραγματική κινητήρια δύναμη της οικονομίας. Μεγάλο μέρος αυτού που περιγράφουμε ως «οικονομική πολιτική» αφορά το χρήμα και το τραπεζικό […]

Οσες και όσοι έχουν ασχοληθεί συστηματικά με το έργο του Μαρξ, βρίσκονται αντιμέτωποι με μια ριζική απορία ως προς την τελευταία φάση του έργου του. Ο Μαρξ στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1850 και τη δεκαετία του 1860 πραγματοποιεί μια εντυπωσιακή και πρωτοποριακή έρευνα που είναι ταυτόχρονα θεωρία του καπιταλισμού ως τρόπου παραγωγής και […]

Η τελευταία φάση του έργου του Μισέλ Φουκό, αυτή της περιόδου 1979-1984, αποτελεί ακόμη ένα ανοιχτό ζήτημα για τους ερευνητές. Ο λόγος έχει να κάνει με τον τρόπο που δείχνει να κάνει μια στροφή στο ερευνητικό του έργο. Ενώ η δεκαετία του 1970 σφραγίζεται από την αναμέτρησή του με αυτό που θα μπορούσε να περιγραφεί […]

Στη Γαλλία, η Χουρία Μπουτελτζά θεωρείται η κατεξοχήν εκπρόσωπος του «ισλαμοαριστερισμού». Με αυτόν τον απαξιωτικό αν και μάλλον οξυμωρικό τρόπο περιγράφει μια μερίδα του γαλλικού Τύπου την πιο ριζοσπαστική πτέρυγα του αποαποικιακού κινήματος στη Γαλλία, παρότι είναι απολύτως σαφές ότι οι θέσεις του έχουν περισσότερο να κάνουν με την αντικαπιταλιστική Αριστερά και τον μαχητικό αντιρατσισμό […]

Από το ψωμί τοστ μέχρι τις μπάρες σοκολάτας, οι εταιρείες κρύβουν το αυξανόμενο κόστος, λόγω πληθωριστικών πιέσεων, μειώνοντας το μέγεθος σε πολλά καθημερινά προϊόντα

Με την κρίση αυτού που προσδιορίζει ως «δημοκρατικό καπιταλισμό» ασχολείται ο Μάρτιν Γουλφ, από τους γνωστότερους αρθρογράφους των «Financial Times», στο βιβλίο του «The Crisis of Democratic Capitalism» (Η κρίση του δημοκρατικού καπιταλισμού), που κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις Penguin. Αφορμή τα προβλήματα που εμφανίζονται στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες, με την άνοδο στην εξουσία ηγετών […]

Το Κυπριακό παραµένει ανοιχτή πληγή, όχι µόνο ως τραύµα µιας συνεχιζόµενης διχοτόµησης και ως παράµετρος που επίµονα φορτίζει τις σχέσεις ανάµεσα σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο, αλλά και ως συνεχιζόµενη δοκιµασία για την Αριστερά και την ιστορική της αναφορά ταυτόχρονα στις υποτελείς τάξεις στη σύγκρουσή τους µε τις κυρίαρχες και στην απαλλαγή από µορφές εθνικής […]

«Ο βωβός εξαναγκασμός των οικονομικών σχέσεων σφραγίζει την κυριαρχία του κεφαλαιοκράτη επί του εργάτη. Η εξωοικονομική, η άμεση βία συνεχίζει μεν να χρησιμοποιείται, αλλά μόνο κατ’ εξαίρεση. Για τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων ο εργάτης μπορεί να εγκαταλειφθεί στους «φυσικούς νόμους της παραγωγής», δηλαδή στην εξάρτησή του από το κεφάλαιο, η οποία πηγάζει από τους […]

Εδώ και καιρό υπάρχει στις ΗΠΑ µια δικαστική και πολιτική προσπάθεια για να ανατραπούν τα µέτρα που είχαν ληφθεί στο παρελθόν και ευνοούσαν την παρουσία µαύρων φοιτητών/τριών και γενικότερα ανθρώπων από µειονότητες στα Πανεπιστήµια. Ουσιαστικά, πρόκειται για πολιτικές «θετικών µέτρων» για να ευνοηθούν οι µαθητές που προέρχονταν από λιγότερο προνοµιούχες κοινωνικές κατηγορίες και µειονότητες. Οι […]

Ο φιλόσοφος Γκάσπαρ Μίκλος Τάμας, που πέθανε στις 15 Ιανουαρίου 2023, ήταν από τους πιο γνωστούς μαρξιστές διανοούμενους στη «μετακομμουνιστική» Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ομως, δεν ήταν κάποιος που απλώς παρέμεινε μαρξιστής ακόμη και όταν κατέρρευσαν τα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Αντιθέτως, όπως επαναλάμβανε συχνά στις διαλέξεις και συνεντεύξεις του, στράφηκε προς τον μαρξισμό στις […]

Οι τεχνολογίες της πληροφορίας εδώ και δεκαετίες έχουν πυροδοτήσει μεγάλες συζητήσεις. Ο τρόπος που – σε αντίθεση με άλλα τεχνικά και επιστημονικά επιτεύγματα – εδώ έχουμε να κάνουμε με τη διεκδίκηση χώρου που υποτίθεται ότι αφορούσε έναν εκ των πυρήνων της ανθρώπινης ύπαρξης, ήτοι της αυτοτέλειας της νόησης και του «ψυχικού κόσμου», είναι στον πυρήνα αυτής της […]