Στην Ελλάδα βρήκαν αυτό που πίσω στην πατρίδα τούς είχαν στερήσει ως κάτι ανήθικο οι Ταλιμπάν: τη μουσική. Ο Ρασίντ και ο Σαμίρ, αδέλφια από το Αφγανιστάν, είναι δύο από τα δεκάδες παιδιά προσφύγων και μεταναστών τα οποία συμμετέχουν σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα κοινωνικής ένταξης που ως βάση έχει τις… νότες.
Πριν από περίπου δυόμισι χρόνια η οικογένεια των δύο αγοριών ξεκίνησε από το Αφγανιστάν για την Ελλάδα. Στην αρχή έφτασαν στη Σάμο κι από εκεί μεταφέρθηκαν σε δομή φιλοξενίας στην Αθήνα. Από τα τέσσερα αδέλφια – τρία αγόρια και ένα μικρό κορίτσι – τα δύο μεγαλύτερα, ο Ρασίντ και ο Σαμίρ, ξεκίνησαν μαθήματα μουσικής και πιο συγκεκριμένα βιολιού, παρά τους ενδοιασμούς του πατέρα τους. Πέρυσι, μάλιστα, ο Ρασίντ ήταν ένα από τα 300 παιδιά – νέους μουσικούς από 16 αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα της Ευρώπης που ανέβηκαν στη σκηνή του Ωδείου Ηρώδου Αττικού και έδωσαν μια sold out συναυλία.
Παιδιά – όπως τα δύο Αφγανόπουλα – που μένουν σε δομές φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών στην Αττική έρχονται σε επαφή με τη μουσική μέσω του προγράμματος «El Sistema Greece», που προσφέρει δωρεάν μουσική εκπαίδευση σε παιδιά και νέους ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
Το Νοέμβριο του 2016, με πρωτοβουλία του Impact Hub Athens, που αποτελεί μέρος του συνασπισμού #WithRefugees της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, ξεκίνησαν τα πρώτα μαθήματα χορωδίας στο κέντρο φιλοξενίας του Σκαραμαγκά.
Σκοπός, άλλωστε, όπως επισημαίνει στα «ΝΕΑ» η Σόφη Λάμπρου, συνιδρύτρια του οργανισμού, ήταν και παραμένει η κοινωνική εκπαίδευση των νέων και η κοινωνική ένταξη των ευπαθών ομάδων. «Από το 2010 που η οικονομική κρίση “χτύπησε” τον κόσμο, σκεφτόμασταν τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να μη χαθεί η συνοχή της κοινωνίας, μια και οι πολίτες εξαθλιώνονταν με γρήγορους ρυθμούς. Με την ένταση του προσφυγικού ζητήματος, η ανάγκη να προχωρήσουμε έγινε ακόμη πιο επιτακτική. Ο σκοπός, λοιπόν, ήταν η ενίσχυση μέσω της μουσικής των παιδιών που στερούνται προνόμια».
Υπενθυμίζεται πως το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που υλοποιείται στην Ελλάδα είναι εμπνευσμένο από την προσέγγιση «El Sistema» της Βενεζουέλας, το οποίο ξεκίνησε πριν από 43 χρόνια ο μαέστρος José Antonio Abreu, ο οποίος ήθελε να βοηθήσει τα φτωχά παιδιά της χώρας του. Σήμερα, το δίκτυο «Sistema Europe» περιλαμβάνει περίπου 130 τοπικά κέντρα σε όλη την Ευρώπη ενώ αντίστοιχα προγράμματα λειτουργούν σε 65 χώρες παγκοσμίως.
Ετσι, το πρώτο σημείο των δωρεάν μουσικών μαθημάτων ήταν η δομή του Σκαραμαγκά. «Η αλήθεια είναι ότι τους πρώτους δύο μήνες αντιμετωπίσαμε δυσπιστία, ακόμη και επιθετικότητα, τόσο μεταξύ των παιδιών όσο και απέναντι στο πρόγραμμα, ακόμη και από τους γονείς τους. Αλλωστε, μην ξεχνάμε πως τα περισσότερα από τα παιδιά αυτά στις δομές πέρασαν πάρα πολλά μέχρι να φτάσουν στην Ελλάδα. Σταδιακά, όμως, η περιέργεια και η δυσπιστία μετατράπηκαν σε ενθουσιασμό για τη μουσική. Ενας από τους στόχους μας ήταν να προετοιμάσουμε τα παιδιά αυτά, που προέρχονταν από διαφορετικές κουλτούρες, για τη νέα τους ζωή στην Ευρώπη».
Σήμερα, τα μαθήματα κλασικής μουσικής έχουν μπει σε συνολικά πέντε δομές – σε Σκαραμαγκά, Ελαιώνα, Σχιστό, Δημοτική Αγορά Κυψέλης, Μοσχάτο – σε συνεργασία με τη ΜΚΟ Αποστολή. Συνολικά δε 350 παιδιά είναι ωφελούμενα του εκπαιδευτικού αυτού προγράμματος στις δομές. Μάλιστα, από τον Φεβρουάριο του 2017 εκτός από τα μαθήματα χορωδίας ξεκίνησαν και τα μαθήματα βιολιού, βιόλας και τσέλου. Λίγους μήνες αργότερα, τον περασμένο Νοέμβριο, δημιουργήθηκε και η ορχήστρα που αποτελείται από 120 παιδιά, Ελληνες και μη Ελληνες, από 7 έως και 26 ετών. «Ωφελούμενοι δεν είναι μόνο τα παιδιά αλλά και οι ίδιοι οι δάσκαλοι, καθώς βλέπουν πώς η μουσική γίνεται εργαλείο με τόσο άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο» προσθέτει η Σόφη Λάμπρου.
Παιδιά από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Ιράκ, το Κονγκό, την Αιθιοπία, το Πακιστάν συνυπάρχουν μουσικά, κάνουν πρόβες μαζί και μελετούν πολλές ώρες μουσική με εφήβους από την Πολωνία, την Ελλάδα και την Αλβανία. Μάλιστα, το μουσικό αυτό ταξίδι των παιδιών αποτυπώθηκε στο μικρού μήκους ντοκιμαντέρ «Reconnecting Symphonies», όπου παιδιά προσφύγων από τη Μέση Ανατολή διδάσκονται Μπετόβεν, Μπραμς ή Ντβόρζακ μαζί με νέους μαθητές από όλη την Ευρώπη, δημιουργώντας μια νέα κοινότητα όπου συνυπάρχουν και συνεργάζονται παιδιά διαφορετικής καταγωγής, θρησκείας, εθνικότητας.
«Οι καθηγητές Μουσικής εντοπίζουν τα παιδιά που έχουν ταλέντο και με αυτόν τον τρόπο προσπαθούμε να τους δώσουμε μία διέξοδο και – γιατί όχι; – να βρουν και μια επαγγελματική αποκατάσταση αργότερα. Ωστόσο, δεν είναι αυτοσκοπός. Πρωτίστως μας ενδιαφέρει τα παιδιά αυτά να αποκτήσουν το χαρακτήρα του μουσικού, που έχει μάθει δηλαδή να ακούει τον άλλον, που ξέρει να εκφράζει τα συναισθήματά του και που μπορεί να συνυπάρχει σε ομάδες» σημειώνει η Σόφη Λάμπρου.