Αναζήτηση
Επιστρέφει στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου ύστερα από 17 χρόνια, αυτή τη φορά όχι με τον λόγο του Αισχύλου στις αποσκευές του, αλλά εκείνον του Σοφοκλή. Κορυφαίος σκηνογράφος και καθιερωμένος διεθνώς σκηνοθέτης κυρίως της όπερας ο Γιάννης Κόκκος, αφού δοκίμασε τις δυνάμεις της δικής του εκδοχής πάνω στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» στο αρχαίο θέατρο Συρακουσών – όπου και έλαβε εξαιρετικές κριτικές – για δύο μήνες (8 Μαΐου – 8 Ιουλίου), κάνει ένα μικρό διάλειμμα διακοπών στην Κέρκυρα πριν από την ελληνική πρεμιέρα της παράστασης. Και μιλά στα «Πρόσωπα» για την οπτική του πάνω στην αρχαία τραγωδία, μας προϊδεάζει για το τι θα δούμε στο αργολικό θέατρο, μας αποκαλύπτει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και προτείνει στον πρόεδρο Τραμπ να πάρει μαθήματα από τον κατατρεγμένο Οιδίποδα και τη δημοκρατική Αθήνα του Σοφοκλή.
Γιατί επιλέξατε τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» για να επιστρέψετε στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου 17 χρόνια μετά την «Ορέστεια»;
Ξύπνησε μέσα μου η αγάπη μου για τον Σοφοκλή, όταν μου έγινε πρόταση από το Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος των Συρακουσών. Είναι μια τραγωδία με την οποία ανέκαθεν ήθελα να ασχοληθώ, διότι έχει πολύ έντονα στοιχεία που αφορούν το σήμερα και ήταν μια ευκαιρία παράλληλα να συνεργαστώ με εξαίρετους ιταλούς ηθοποιούς.
Ποιο είναι το βασικό στοιχείο επικαιρότητας που διακρίνει τη συγκεκριµένη τραγωδία;
Πρόκειται για ένα έργο που μιλά για την αστάθεια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μας προσφέρει τροφή για σκέψη πάνω σε θέματα που αφορούν τη δημοκρατία, αλλά και την τύχη των κατατρεγμένων. Θα δεχθεί η Αθήνα τον Οιδίποδα ή όχι; Χωρίς να μπαίνουμε σε απευθείας συγκρίσεις με το Μεταναστευτικό, πρέπει να παραδεχτούμε ότι πρόκειται για θέματα με έντονο απόηχο στο σήμερα.
Τι σας ελκύει στην αρχαία τραγωδία;
Εκφράζει την ποιητική διάθεση της πραγματικότητας, κάτι που αργότερα έκανε και ο Σαίξπηρ, και είναι ένα είδος που το έχω μέσα μου και αγαπώ. Στην τραγωδία υπάρχουν όλα τα μεγάλα ερωτήματα για την ύπαρξη, τον θάνατο, την εξουσία και την ηθική της. Κρατά το κουκούτσι της σημερινής πραγματικότητας. Από μέσα της ανθίζουν όλα τα μεγάλα θέματα, τα οποία πρέπει σε κάθε εποχή να αντιμετωπίζονται με την αντίστοιχη αισθητική και προβληματική, χωρίς ωστόσο τερτίπια που να επηρεάζουν το κείμενο.
Ποιο συναίσθηµα σας γεννά η επιστροφή στην Επίδαυρο;
Δέος. Οσο καιρό προετοιμαζόμουν για την παράσταση ονειρευόμουν τον έναστρο ουρανό της. Η Επίδαυρος είναι ένα ανοιχτό μάτι στραμμένο ψηλά. Δεν σας κρύβω ότι έχω ανησυχία για την ελληνική πρεμιέρα, αλλά αδημονώ και για εκείνη την αίσθηση αιωνιότητας που γεννιέται όταν κάνουμε στις δύο και τις τρεις τα ξημερώματα πρόβες για τον φωτισμό κάτω από τα αστέρια.
Τι θα δούµε στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου;
Ενα γλυπτό ύψους 6 μ. που απεικονίζει έναν ανδρικό κορμό με την πλάτη γυρισμένη προς τους θεατές, ο οποίος παραπέμπει στον Οιδίποδα και σε μια μεταφορική εικόνα του πεπρωμένου του. Υπάρχουν επίσης στοιχεία που εκφράζουν την ένταση και την αγριάδα της Θήβας, μεταλλικά στοιχεία που μοιάζουν πολύ σύγχρονα επί παραδείγματι, σε αντιδιαστολή με την ηπιότητα και την απλότητα της Αθήνας, που αποδίδονται μέσα από λιτούς πέτρινους πάγκους και απλά χρυσά σύμβολα. Ο Μάσιμο ντε Φράνκοβιτς που ερμηνεύει τον Οιδίποδα βρίσκεται στην ίδια ηλικία με τον ήρωα και δίνει πραγματικά την εικόνα του άστεγου, του μετανάστη, που διατηρεί όμως στοιχεία από τη χαμένη του αρχοντιά. Ο Χορός δεν αποτελείται μόνο από γέροντες, αλλά κι από νέους, από στρατιώτες και από γυναίκες, επειδή θέλησα να δώσω την εικόνα μιας πραγματικής δημοκρατίας. Ο υπόλοιπος θίασος, δε, αποτελείται από ηθοποιούς όλων των ηλικιών που προέρχονται από διαφορετικές σχολές, διότι όταν κάνω θέατρο με ενδιαφέρει να πετυχαίνω μια ομοιομορφία μέσα από ανθρώπους που έχουν ακολουθήσει διαφορετικούς δρόμους. Τέλος, θα υπάρχουν μικρόφωνα, κάτι που ήταν αναγκαία συνθήκη, δεδομένης της κακής ακουστικής του θεάτρου των Συρακουσών. Με αυτό το δεδομένο χρησιμοποίησα τον λόγο πιο εσωτερικά και η έκφραση των ηθοποιών προσαρμόστηκε αναλόγως. Αν τα αφαιρούσα για τις παραστάσεις της Επιδαύρου, θα έπρεπε να αλλάξει εντελώς το ύφος, να γίνει εξαρχής διδασκαλία του κειμένου, κάτι που δεν ήταν δυνατόν να συμβεί.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε;
Με ενδιέφεραν πολύ το κείμενο και τα πρόσωπα της τραγωδίας, τα οποία και θέλησα να μεταφέρω κοντά στο κοινό ώστε να μην υπάρχει στατικότητα – για την οποία έχει κατηγορηθεί το συγκεκριμένο έργο -, αλλά ένταση. Στη συγκεκριμένη τραγωδία δεν υπάρχουν γεγονότα που να της δίνουν μια δυναμική. Χρειάστηκε να συμπτύξω ορισμένα μέρη ώστε να μην υπάρχουν επαναλήψεις και να μη χάνεται η ένταση. Ηταν πολύ σημαντικό για μένα να δώσω έμφαση στην ανάγνωση των χαρακτήρων, οι οποίοι διακρίνονται από μια αμφισημία. Και πιστεύω ότι το κατάφερα, διότι για 30 παραστάσεις το αρχαίο θέατρο των Συρακουσών γέμιζε με 500 άτομα κάθε φορά, πολλά εκ των οποίων νεαρής ηλικίας που βρήκαν τις απαντήσεις ή τουλάχιστον αισθάνθηκαν ότι τέθηκαν ερωτήματα που τα αφορούσαν πολύ.
Πόσο µεγάλη είναι η απόσταση που χωρίζει την τραγωδία από την όπερα, µε τη σκηνοθεσία της οποίας είστε περισσότερο εξοικειωµένος;
Και τα δύο είδη βρίσκονται αρκετά κοντά, καθώς διαθέτουν αμφότερα το μεγαλειώδες στοιχείο – απλώς εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο στο καθένα. Δουλεύω με τον ίδιο τρόπο είτε πρόκειται για θεατρική παράσταση είτε για όπερα και αναζητώ την ισορροπία μεταξύ της δραματουργίας των εικόνων και της δραματουργικής έκφρασης των ηθοποιών. Στα 25 χρόνια που υπηρετώ την όπερα η παρουσία της τραγωδίας υπάρχει πάντα στη δουλειά μου. Και ο Βάγκνερ, άλλωστε, ήθελε να είναι ο Αισχύλος του 19ου αι. κι έχει γνώση των κανόνων της τραγωδίας.
Πώς ξέρετε ότι μια παράσταση είναι επιτυχημένη;
Οταν νιώσω, μόλις τελειώσει, το αίσθημα που είχα όταν ξεκίνησα να τη σχεδιάζω. Μπορεί να έχω μια αρχική ιδέα, όμως πάντα προσθέτουν τις πινελιές τους τόσο οι ηθοποιοί όσο και το τυχαίο, οπότε δεν είναι εύκολο να διατηρηθεί η αρχική αίσθηση. Μετά την πρεμιέρα του «Οιδίποδα επί Κολωνώ» ένιωσα ότι η παράσταση ήταν κοντά σε ό,τι είχα ονειρευτεί: συνδύαζε την απλότητα και την ένταση. Ωστόσο έχω τρακ, αισθάνομαι σαν να δίνω εξετάσεις για το πανεπιστήμιο, στη σκέψη τού πώς θα υποδεχτεί αυτή τη δουλειά μου το ελληνικό κοινό, το οποίο θα χαρακτήριζα προσεκτικό, με γνώση και αγάπη για το θέατρο.
Ως Ελληνας που ζείτε µόνιµα στη Γαλλία και ταξιδεύετε για επαγγελµατικούς λόγους από την Αγία Πετρούπολη έως το Τόκιο, ποια είναι η οπτική σας για την τρέχουσα κατάσταση;
Είμαι απολύτως συνδεδεμένος με την Ελλάδα και στα κακά και στα καλά. Πρέπει να μεταφέρουμε το ελληνικό στίγμα – μέσω της μνήμης και του πολιτισμού – στην Ευρώπη, η οποία πρέπει να παραμένει ενωμένη απέναντι στις ΗΠΑ και την καταστροφική πολιτική του Τραμπ στον τρόπο που αντιμετωπίζει τον υπόλοιπο πλανήτη. Η μόνη λύση είναι μια ανανεωμένη και δυνατή Ευρώπη και τα όποια προβλήματα μπορούμε να τα ξεπεράσουμε μέσα από τον πολιτισμό, ο οποίος είναι και ο μοναδικός τομέας για τον οποίο είμαι αισιόδοξος, σε αντίθεση με την πολιτική και την οικονομία. Η Ελλάδα έχει τις δυνάμεις για να πρωτοστατήσει στη συσπείρωση της Ευρώπης απέναντι στην Ακροδεξιά που διαρκώς κερδίζει έδαφος.
Ποια αρχαία ελληνική τραγωδία θα προτείνατε να παρακολουθήσει ο Ντόναλντ Τραµπ;
Τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», για δύο λόγους. Πρώτον, για να δει πώς πρέπει να φέρεται στους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από τα συρματοπλέγματα. Και δεύτερον, για να έρθει αντιμέτωπος με τη μεταφυσική προσέγγιση του Οιδίποδα προς τον θάνατο. Πιστεύω ότι βλέποντας πώς μιλά ο Σοφοκλής για την Αθήνα θα μπορέσει να καταλάβει πώς μπορούν να γίνουν οι ΗΠΑ πιο ανοικτές και δημοκρατικές.
