Βουτιά στην ανθρώπινη ύπαρξη

Στο πλαίσιο του Hogarth Shakespear Project η Τρέισι Σεβαλιέ παίρνει ένα από τα μεγαλύτερα έργα του Σαίξπηρ, τον «Οθέλλο», και κάνει κάτι τολμηρό: Τοποθετεί τους ήρωες στην προεφηβεία, σε μια εποχή που οι αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα βρίσκονται στο αποκορύφωμά τους. Τα παιδιά είναι μπερδεμένα, βλέποντας τόσο το σώμα τους όσο και την κοινωνία γύρω τους να αλλάζουν.

Αρχές της δεκαετίας του ’70 στο δημοτικό σχολείο ενός WASP προαστίου της Ουάσιγκτον φτάνει ένας καινούργιος μαθητής. Ο εντεκάχρονος Οσέι Κοκότε είναι γιος διπλωμάτη από την Γκάνα, και αυτό είναι το τέταρτο σχολείο που αλλάζει μέσα σε έξι χρόνια. Είναι το μόνο έγχρωμο αγόρι του σχολείου. Στέκεται στην αυλή μόνος, έχοντας ν’ αντιμετωπίσει ένα διπλό πρόβλημα: το να είσαι καινούργιος σε νέο περιβάλλον και ταυτόχρονα ο μοναδικός εκπρόσωπος της φυλής σου. Τον νέο μαθητή θα τον προσεγγίσει η Ντι. Ομορφη μαθήτρια, αγαπημένη των δασκάλων και των μαθητών, ξεχωρίζει για την ωριμότητα του χαρακτήρα της και την καλοσύνη της. Νιώθει μια πρωτόγνωρη έλξη για το καινούργιο αγόρι. Ο Ιαν το προσέχει αυτό. Ως νταής του σχολείου, αδιαφιλονίκητος βασιλιάς του προαυλίου, έχει μάθει να προσέχει το παραμικρό που θα μπορούσε να τον απειλήσει. Να αλλάξει την τάξη των πραγμάτων. Θα καταστρώσει λοιπόν ένα σχέδιο, για να καταστρέψει όχι μόνο τη νεογέννητη σχέση, αλλά και τον νέο μαθητή προσωπικά.

Ο Οσέι είναι έξυπνος, αυτάρκης αλλά και ευέξαπτος. Ενας συναρπαστικός κοσμοπολίτης. Εχει πίσω του χρόνια αλλαγών σχολείων. Εχει βιώσει τον κεκαλυμμένο ρατσισμό της υψηλής κοινωνίας και τον φανερό των μικροαστών. Φαίνεται σίγουρος αλλά μέσα του νιώθει μια ανασφάλεια· έχει την ανάγκη να κάνει φίλους, να ταιριάξει, να ανήκει κάπου. Νιώθει αποκομμένος από τους γονείς του και από την ακτιβίστρια αγαπημένη του μεγαλύτερη αδελφή.

Η Ντι, το κορίτσι με τα όμορφα μαλλιά, φαίνεται ως το τέλειο παράδειγμα ανατροφής της τάξης της. Καλοσυνάτη, υπάκουη, κεφάτη, καθωσπρέπει. Τα όμορφα μαλλιά της είναι πάντα πλεγμένα σε σφιχτές κοτσίδες. Μέσα της όμως νιώθει απροετοίμαστη για τις αλλαγές που συντελούνται στο σώμα της. Νιώθει φυλακισμένη, σαν κάτι να την εμποδίζει να πετάξει. Η έλξη που νιώθει για τον Οσέι θα την κάνει να περιφρονήσει κανόνες που είναι μέρος της ζωής της επί χρόνια. Να τολμήσει το αδιανόητο.

Ο Ιαν, από την άλλη, απέχει από τον κλασικό νταή του σχολείου που βασίζεται μόνο στη σωματική του ρώμη για να επιβληθεί. Βασιλιάς-τύραννος του προαυλίου επί έξι χρόνια, γνωρίζει καλά τίνων την εύνοια πρέπει να κερδίσει, ποιους δεν πρέπει να ενοχλήσει και σε ποιους είναι ελεύθερος να δείξει το πραγματικό του πρόσωπο. Είναι μεγαλωμένος σε μια αυταρχική οικογένεια, με έναν βίαιο πατέρα έτοιμο κάθε στιγμή να ασκήσει σωματική βία σε αυτόν και στους μεγαλύτερους αδελφούς του. Ο Ιαν είναι ίσως και ο πιο ενδιαφέρων χαρακτήρας του βιβλίου. Δόλιος, μακιαβελικός, ψυχρός, έξυπνος, χειραγωγός, βίαιος, αδιάφορος για τα αισθήματα των άλλων. Τα σχέδιά του έχουν ως μόνο στόχο την απόλυτη επικράτησή του πάνω στους συμμαθητές του. Ο Ιαν εκπροσωπεί μια κοινωνία που αντιλαμβάνεται καθετί νέο ως απειλή, και θα κάνει τα πάντα για να τη σταματήσει ώστε να μη διαταραχθεί η τάξη.

Γύρω από τα τρία παιδιά λειτουργεί ένα πλέγμα από γονείς και δασκάλους – όπως ο κ. Μπράμπαντ, κρυφός ρατσιστής -, η διευθύντρια κυρία Ντιούκ, η αδέξια μα καλοσυνάτη μις Λόουντ και το βοηθητικό προσωπικό με τα εύστοχα σχόλια. Αλλά οι μαθητές έχουν τον πρώτο λόγο: η πανέμορφη μα ρηχή Μπιάνκα, ο καλός, όμορφος αλλά αφελής Κάσπερ, η διαισθητική, καλοσυνάτη, αλλά αδύναμη Μιμή, ο αδύναμος, ασήμαντος Ροντ που προσπαθεί να βρει υπόσταση ως το τσιράκι του νταή.

Η πολυπλοκότητα της παιδικής ηλικίας

Η Τρέισι Σεβαλιέ παρουσιάζει ένα τολμηρό έργο. Αφήνει στην άκρη τον δισδιάστατο χαρακτήρα με τον οποίο συχνά παρουσιάζονται τα παιδιά στα βιβλία ενηλίκων. Σπάει ταμπού και κλισέ όπως η παιδική αθωότητα και η σεξουαλικότητα. Προβάλλει την ικανότητά τους να καταστρώσουν ένα σχέδιο για να προκαλέσουν ηθελημένα κακό στον αντίπαλό τους. Η πολυπλοκότητα των συναισθημάτων της παιδικής ηλικίας μπαίνει κάτω από το μικροσκόπιό της. Ο παραλληλισμός της κοινωνίας του προαυλίου με την κοινωνία των ενηλίκων είναι σαφής. Ο Οσέι είναι ο διπλανός μας μετανάστης, ο ξένος, ο διαφορετικός σήμερα. Η σημασία τού να ανήκεις κάπου και να είσαι αρεστός, η ύπουλη κακία, ο ρατσισμός και η άγνοια που διατρέχουν το βιβλίο, μας είναι πολύ γνώριμα. Οι άνθρωποι κάνουν κύκλους γύρω από τα συμβάντα εκφράζοντας τις προκαταλήψεις τους. Κάθε ομάδα έχει τα δικά της στερεότυπα για τους άλλους, που είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν.

Η δράση του βιβλίου τοποθετείται στα διαλείμματα μιας και μόνο σχολικής μέρας. Μικρό χρονικό διάστημα, μπορεί να σκεφτεί κάποιος – αλλά πολλές φορές μια μέρα αρκεί, όταν οι ώρες μοιάζουν με χρόνια, για να αλλάξει η ζωή κάποιου.

Γρήγορο, συναρπαστικό μυθιστόρημα, με πολυπλοκότητα χαρακτήρων που σε απορροφά. Σε 256 σελίδες η Σεβαλιέ χωρά έναν ολόκληρο κόσμο, οδηγώντας τον αναγνώστη σε ένα απότομο, σκοτεινό, ανοιχτό τέλος. Ενα τέλος που θα τον αφήσει ανήσυχο, που θα τον κάνει αναγκαστικά να σκεφτεί. Δύσκολα θα ξεχάσει τους ήρωες του βιβλίου που μόλις έκλεισε. Ενός βιβλίου το οποίο προσωπικά θεωρώ ότι, μεταξύ άλλων, αποτελεί και μια τέλεια εισαγωγή για κάποιον που δεν έχει διαβάσει το πρωτότυπο έργο, ώστε να περάσει στον «Οθέλλο» του Σαίξπηρ και να τον αγαπήσει.

Tracy Chevalier

Το Καινούργιο Αγόρι

Εκδ. Μεταίχμιο 2018, σελ. 256

Τιμή: 14,50 ευρώ