Επαναλαμβάνοντας τη λέξη Μαραθώνας, Μαραθώνος, θυμήθηκα όχι την περίφημη μάχη με τους Πέρσες που κερδήθηκε τότε λόγω ανυπαρξίας αυθαιρέτων, αλλά τη γνωστή μοναχική πορεία του Γρηγόρη Λαμπράκη υπέρ της Ειρήνης – άλλο παραμύθι είχαμε καταπιεί τότε, εκείνα τα χρόνια. Ξαναδιάβασα το συγκλονιστικό βιβλίο του πρώην σοβιετικού υπερπράκτορα Βίκτορ Σουβόροφ «Ενυδρείο» (εκδ. Παπαζήση) και μου φύγανε πάλι τα παπούτσια. Γράφει σε κάποιο σημείο ότι ακόμα και στην πιο φιλοπόλεμη φάση των Σοβιετικών, όταν έφτιαχναν αγωνιωδώς πυρηνικούς πυραύλους και πάσκιζαν για την παγκόσμια υπεροπλία, «με ένα απλό νεύμα του υπουργού Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, εκατοντάδες χιλιάδες αφελών ήταν έτοιμοι να διαδηλώσουν υπέρ της Ειρήνης σε όλα τα πεζοδρόμια της Ευρώπης».
Ηταν η εποχή των Κινημάτων Ειρήνης και Αφοπλισμού – ο Τάκης Λαζαρίδης στο γνωστό βιβλίο του «Ευτυχώς ηττηθήκαμε, σύντροφοι» υποστηρίζει το τώρα προφανές: ότι τότε, στη δεκαετία του ’60, οι Σοβιετικοί συνειδητοποιούν πως δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τεχνολογικά και οικονομικά τη Δύση και υστερούσαν σε επίπεδο εξοπλισμών. Οπότε έριξαν το σύνθημα περί της Ειρήνης στα ΚΚ της Ευρώπης που υπάκουαν υποκλινώς, και εκείνα με τις οργανώσεις και τους συνοδοιπόρους το αναπαρήγαν ανά πάσα στιγμή σε όλη τη Γηραιά Ηπειρο και όχι μόνον. Εξυπνο σύνθημα: ποιος λογικός άνθρωπος δεν θέλει την ειρήνη; Σκοπός τους να εμφανίσουν τη Δύση ως φιλοπόλεμη και ιμπεριαλιστική και τη Σοβιετία ως ειρηνόφιλη, την ίδια στιγμή βέβαια που εξοπλίζονταν λυσσαλέα όσο πιο πολύ μπορούσαν. Να φθείρουν και να επηρεάσουν τις βουλήσεις ξένων ηγετών με τις αδιάκοπες διαδηλώσεις και τις πορείες – υπ’ αυτό το πρίσμα θα πρέπει ίσως να ιδωθεί, πλέον, και η δολοφονία του Λαμπράκη, που κι αυτός από καλή θέληση, ιδεαλισμό και καθαρή καρδιά πίστεψε, τότε, στο σύνθημα του Αφοπλισμού και της Ειρήνης. Δηλαδή, λίγο – πολύ, σχεδόν όλοι, τότε, βοσκήσαμε το σχετικό γκαζόν.
Και αυτό αποδεικνύεται επιπλέον και από μια είδηση που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες την 26η Οκτωβρίου 2013 και την κράτησα – εις μνήμην. Τίτλος: «Πυρηνικοί πύραυλοι στη Βουλγαρία στόχευαν την Ελλάδα». Και μετά: «Συγκλονιστικές αποκαλύψεις πρώην Σοβιετικών που υπηρέτησαν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο στη Βουλγαρία, σε μυστική στρατιωτική βάση, στους πρόποδες του διεθνούς φήμης χιονοδρομικού κέντρου του Μπόροβετς. Η ομάδα αποτελούνταν από 30 αξιωματικούς και 100 υπαξιωματικούς που υπηρετούσαν με βουλγαρικές στολές και με μία και μοναδική αποστολή: να βομβαρδίσουν με τακτικά πυρηνικά στόχους στην Ελλάδα και την Τουρκία. Στις υπόγειες εγκαταστάσεις φυλάσσονταν 70 πυρηνικές κεφαλές που αφαιρέθηκαν από τα βλήματα, τα οποία για λόγους ασφαλείας τα κρατούσαν σε διαφορετικό χώρο. Μόνο μετά το 1988 οι πυρηνικές κεφαλές μεταφέρθηκαν στο έδαφος της Ουκρανίας. Τέλη της δεκαετίας του ’50, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ στη Μόσχα διέταξε τον εν λόγω ειδικό στρατιωτικό σχηματισμό από το Στάλινγκραντ να περάσει κρυφά στη Βουλγαρία, μεταφέροντας μαζί του τους πυραύλους P-5M. Μια άλλη ομάδα πέρασε τις πυρηνικές κεφαλές. Λίγο αργότερα, με την ανάπτυξη πυραύλων βεληνεκούς πάνω από 2.000 χλμ. (R-12) επέτρεψε την εγκατάσταση νέας βάσης στην Ουκρανία. Εκεί δημιουργήθηκε το 1960 η 44η Μεραρχία Πυραύλων με την ίδια αποστολή που είχε η βάση στη Βουλγαρία: τον βομβαρδισμό θέσεων στην Ελλάδα και την Τουρκία».
Κι όλα αυτά ενώ χιλιάδες καλοδιάθετοι, έντιμοι, αφελείς, αλλά και κάποιοι μοχθηροί έμμισθοι διαδήλωναν παντού κι ενώ ο ιδεαλιστής Λαμπράκης έκανε την Πορεία Ειρήνης μόνος του στον Μαραθώνα κατά της κακιάς και ιμπεριαλιστικής Δύσης και – εξυπακούεται – υπέρ της φιλειρηνικής Ανατολής. Το παραμύθι πήγαινε σύννεφο – όπως και τώρα εξάλλου. Δίπλα μας, στη Βουλγαρία, καραδοκούσαν και μας στόχευαν κρυφά 70 σοβιετικές πυρηνικές κεφαλές κι άλλες τόσες στην Ουκρανία, κι εμείς διαδηλώναμε κατά των πυρηνικών του ιμπεριαλισμού που ήταν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Μάλιστα, μπορεί τα πυρηνικά στη Βουλγαρία που μας σημάδευαν να θεωρούνταν καλά, ειρηνικά και ενάρετα. Επαναστατικά. Το να πας από σοβιετική ραδιενέργεια ίσως θεωρούνταν διεθνιστική αλληλεγγύη, όπως και, αργότερα, το να φας νόστιμα ραδίκια Τσερνόμπιλ. Μπορεί, βέβαια, μετά να έβλεπες ανάποδα τα λοιπά ραδίκια, αλλά ήταν κι αυτό μια ταξική, ηρωική πράξη.
Θα πεις, χωρίς ιδεαλιστές και κορόιδα καμιά Ιστορία δεν προχωρεί. Σύμφωνοι. Πάντα έτσι παίζεται το ζατρίκιο. Αλλά και σε τέτοιο κυνικό και ζοφερό βαθμό; Μάλιστα. Γράφει ο Τάκης Λαζαρίδης επί λέξει: «Η διακήρυξη της αρχής της ειρηνικής συνύπαρξης και του ειρηνικού περάσματος στον σοσιαλισμό δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η ανοιχτή ομολογία της αδυναμίας της σοβιετικής νομενκλατούρας να επιβληθεί δυναμικά. Και ρίχνει όλο το βάρος στην ειρηνόφιλη εκστρατεία με στόχο: να αποκοιμίσει λαούς και κυβερνήσεις ως προς τις πραγματικές της προθέσεις. Να δημιουργήσει κλίμα εφησυχασμού και να αναστείλει ή να επιβραδύνει τον εξοπλισμό της Δύσης. Συνεχίζοντας με αμείωτη ένταση η ίδια τα εξοπλιστικά της προγράμματα για να καταστεί, σε δεδομένη στιγμή, πραγματικότητα το κρυφό της όνειρο, η στρατιωτική υπεροπλία».
Ο γύφτικος πρόλογος, η προπαγάνδα περνούσε – πάντα, όσο να ‘ναι, περνάει. Ολοι φωνάζαμε μόνο κατά των Αμερικανών στο Βιετνάμ, ενώ τους Βιετκόνγκ εξόπλιζαν ταυτόχρονα και πλουσιοπάροχα η Σοβιετική Ενωση και η Κίνα, αλλά ουδείς σχεδόν μιλούσε γι’ αυτό. Δεν ήταν αρκετά επαναστατικό, δεν ήταν in να το πεις. Το «Oh freedom» της Τζόαν Μπαέζ ήταν κατά των Αμερικανών. Εξάλλου συμφωνούσε και η ημιμαθής Βανέσα Ρεντγκρέιβ. Οπότε;
Ακόμα και τώρα είναι δύσκολο να κάνεις αυτήν τη συζήτηση απροκατάληπτα. Δεν συμφέρει τις προοδευτικές μνήμες μας. Τις ενοχλεί. Και έπειτα από τόσο σανό που έχουμε βοσκήσει και μηρυκάσει επί δεκαετίες, συν τον σημερινό, που ευτυχώς τον καταλαβαίνουμε (όχι όλοι, βέβαια), έρχεται, λόγω ρώσων πρακτόρων, και ο κ. Κοτζιάς, που πολλά χρόνια ανακατευόταν με τα πίτουρα, να μας μιλήσει, πια, ως ειδικός, για τις κότες και τις Ορνιθες του Αριστοφάνη.