Επιχείρηση «Η τιμωρία ενός εγκλήματος». Αυτός θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της μεγάλης εισαγγελικής έρευνας για την υπόθεση της φονικής πυρκαγιάς στην Ανατολική Αττική, το βράδυ της 23ης Ιουλίου 2018, με 94 – μέχρι χθες – νεκρούς.
Το έγκλημα που συντελέστηκε στο Μάτι, όπως όλοι παραδέχονται, δεν πρέπει να μείνει ατιμώρητο. Ετσι, εκ των πραγμάτων το βάρος για τον εντοπισμό των υπευθύνων, την απόδοση των ποινικών ευθυνών και την τιμωρία των υπαιτίων περνά στη Δικαιοσύνη. Η έρευνα, με βάση τις κινήσεις των εισαγγελέων, κινείται σε τρία επίπεδα: το πρώτο και βασικότερο είναι η λήψη των καταθέσεων από εκπροσώπους όλων των εμπλεκόμενων φορέων, το δεύτερο περιλαμβάνει τις καταθέσεις των συγγενών των θυμάτων, για τους οποίους δόθηκε ήδη η σχετική εντολή προκειμένου να εξετάζονται από τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα και το τρίτο επίπεδο αφορά όλα τα αντικειμενικά ευρήματα, όπως η πραγματογνωμοσύνη της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.
Είκοσι ημέρες μετά τις φονικές πυρκαγιές και όπως όλα δείχνουν ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών Ηλίας Ζαγοραίος, ο οποίος διενεργεί την πολυεπίπεδη έρευνα για την απόδοση ποινικών ευθυνών προς κάθε κατεύθυνση, από κοινού με τη συνάδελφό του, εισαγγελέα Πρωτοδικών Βαρβάρα Γνεσούλη, έχουν στα χέρια τους τα πρώτα κρίσιμα και καθοριστικά στοιχεία.
Δικονομικό όπλο. Οι καταθέσεις των 30 μαρτύρων που αποτελούν πλέον μέρος της δικογραφίας είναι το πρώτο ισχυρό δικονομικό όπλο της Εισαγγελίας στη διερεύνηση της υπόθεσης. Ορισμένοι μάλιστα από αυτούς τους μάρτυρες εκτιμάται ότι ίσως να χρειαστεί να ξαναπεράσουν σύντομα την πόρτα του εισαγγελικού γραφείου. Την επόμενη φορά όμως δεν θα είναι απλοί μάρτυρες, αλλά με την ιδιότητα του υπόπτου τέλεσης αξιόποινης πράξης. Σύμφωνα με πληροφορίες οι καταθέσεις ορισμένων μαρτύρων φέρεται ότι έχουν αυξημένη βαρύτητα και σπουδαιότητα, καθώς έχουν εισφέρει στην έρευνα πολύτιμα στοιχεία φωτίζοντας με όσα ενόρκως ανέφεραν το… μονοπάτι που οδηγεί στην τέλεση συγκεκριμένων αξιόποινων πράξεων.
Πηγές από τον χώρο της Δικαιοσύνης επισημαίνουν από την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε να ξετυλίγεται το κουβάρι αυτής της έρευνας, ότι δεν θα μείνει τίποτα ανεξερεύνητο, με στόχο όχι μόνο να αποδοθούν γενικά και αόριστα ποινικές ευθύνες κατά παντός υπευθύνου, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, αλλά να ασκηθούν ποινικές διώξεις για συγκεκριμένα αδικήματα εις βάρος συγκεκριμένων προσώπων. Και μπορεί η έρευνα να ξεκίνησε από τα αίτια των πυρκαγιών που οδήγησαν στον θάνατο δεκάδες συμπολίτες μας και στην καταστροφή των περιουσιών τόσων ανθρώπων, αλλά ο φακός της Δικαιοσύνης έχει εδώ και πολύ καιρό πάψει να εστιάζει μόνο ως προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό που πρωτίστως ερευνούν οι εισαγγελείς είναι ο τρόπος που έγινε η διαχείριση εκ μέρους όλων ανεξαιρέτως των αρμοδίων, καθώς και αν έγιναν όσα προβλέπει η νομοθεσία, πριν και κατά τη διάρκεια της φωτιάς για να μη θρηνήσουμε τόσο θύματα.
Προφανώς – όπως εκτιμάται – οι εισαγγελείς, οι οποίοι έχουν εμπειρία, έχουν αρχίσει να διαμορφώνουν με βάση το υπάρχον αποδεικτικό υλικό μία πρώτη εικόνα, αλλά για να ολοκληρωθεί το παζλ της έρευνάς τους έχουν ακόμα δρόμο μπροστά τους. Αν και το στοίχημα των δύο εισαγγελέων, όπως λένε όσοι τους γνωρίζουν, είναι όχι μόνο να κινηθούν ταχύτατα σε ό,τι αφορά τη συγκέντρωση των στοιχείων, αλλά να καταφέρουν να φτάσουν και σε βάθος σε ό,τι αφορά την απόδοση των ευθυνών.
Οι διώξεις. Το κρίσιμο εξάλλου για τη Δικαιοσύνη είναι οι όποιες διώξεις ασκηθούν να μπορούν να σταθούν μέχρι να φτάσει η υπόθεση στο ακροατήριο και να αποφασιστεί η τιμωρία των υπευθύνων. Γιατί σε διαφορετική περίπτωση, αν δηλαδή οι κατηγορίες δεν είναι «δεμένες», τότε η κάθαρση δεν γίνεται ποτέ, με αποτέλεσμα επί της ουσίας οι δράστες να παραμένουν ατιμώρητοι.
Οι μάρτυρες, που φτάνουν σε καθημερινή βάση, στο εισαγγελικό γραφείο καλούνται να απαντήσουν σε μία σειρά συγκεκριμένων ερωτήσεων που στοχεύουν στη στοιχειοθέτηση αδικημάτων που φέρεται ότι τελέστηκαν από τους υπαίτιους ακόμα και διά παραλείψεως.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτό το πλαίσιο οι συγγενείς δύο εκ των θυμάτων της φονικής πυρκαγιάς, που κατέθεσαν την πρώτη μήνυση διά του πληρεξούσιου δικηγόρου τους Αντώνη Φούσα, επικαλούνται την απόφαση της Δικαιοσύνης για την τιμωρία των υπευθύνων για τις φωτιές στην Ηλεία, το 2007, την οποία ούτως ή άλλως είχαν ήδη στα χέρια τους και δύο εισαγγελικοί λειτουργοί, οι οποίοι διενεργούν την έρευνα.
Οι συγγενείς των θυμάτων απαριθμούν 12 εγκληματικές αμέλειες επισημαίνοντας ότι τα ίδια λάθη και παραλείψεις αντί να γίνουν μάθημα για τους αρμόδιους, φαίνεται ότι επαναλήφθηκαν και στην περίπτωση της φωτιάς στο Μάτι, με αποτέλεσμα να υπάρχουν τόσοι νεκροί.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους συγγενείς των θυμάτων, με βάση τους ισχύοντες νόμους, τον «Ξενοκράτη» και τις δικαστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν για την Ηλεία, οι ευθύνες εντοπίζονται στις εξής παραλείψεις:
1. Εάν υπήρξε ειδικό σχέδιο (πέραν του «Ξενοκράτη») αντιμετώπισης της πυρκαγιάς από κάθε περιφέρεια και κάθε δήμο, και εάν εφαρμόστηκε.
2. Εάν εγκαίρως είχαν καθαριστεί οι δρόμοι κ.λπ.
3. Εάν είχαν ανοιχτεί αντιπυρικές ζώνες.
4. Εάν υπήρχαν αντιπυρικοί κρουνοί, γεμάτοι με νερό και εάν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν.
5. Εάν την προηγούμενη ημέρα της καταστροφής η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έστειλε στις περιφέρειες που ήταν σε κίνδυνο και εν προκειμένω στην Αττική, σχετικό ειδοποιητήριο έγγραφο και μάλιστα με σχετικούς χάρτες και τον βαθμό επικινδυνότητας και εάν η ίδια Γενική Γραμματεία παρακολούθησε και ήλεγξε την εκτέλεση της απόφασης αυτής.
6. Εάν ύστερα από το έγγραφο αυτό ενεργοποιήθηκαν η περιφέρεια και οι δήμοι, με τα ειδικά γραφεία της Πολιτικής Προστασίας (περιφέρειας και δήμων).
7. Εάν συνεκλήθησαν αμέσως τα αρμόδια συντονιστικά όργανα, τόσο της Περιφέρειας Αττικής (ΣΟΠΠ), όσο και των οικείων δήμων (ΣΤΟ) και εάν ενεργοποιήθηκαν αμέσως υπό την αντίστοιχη προεδρία του περιφερειάρχη και του δημάρχου.
8. Εάν ενημερώθηκαν οι κάτοικοι για τις επικείμενες πυρκαγιές για λόγους αυτοπροστασίας.
9. Εάν οι αρμόδιες υπηρεσίες έσπευσαν να σώσουν τους κινδυνεύοντες κατοίκους ή αφέθηκαν να ενεργήσουν μόνοι τους, κάτω από το πανικό τους και χωρίς να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν για να σωθούν.
10. Εάν υπήρξε ο απαραίτητος συντονισμός όλων των αρμοδίων. Αρμόδιοι δε είναι, σε επίπεδο Περιφέρειας, ο οικείος Περιφερειάρχης και σε επίπεδο Δήμου ο κάθε Δήμαρχος. Επομένως, οι ευθύνες της Περιφέρειάς Αττικής είναι τεράστιες, όπως και του Δήμου Μαραθώνας για την τραγικότητα της κατάστασης και για το θάνατο των δύο ως άνω ανθρώπων μας.
11. Εάν ρυθμίστηκε η κυκλοφορία των αυτοκινήτων στις καιόμενες περιοχές.
12. Εάν έγινε ενεργοποίηση όλων των αρμοδίων και ιδίως των εθελοντικών οργανώσεων και των ιδιωτών, και επίσης εάν χρησιμοποιήθηκαν όλα τα σχετικά μηχανήματα των ιδιωτών, τα οποία θα έπρεπε να είναι καταγεγραμμένα από πριν.
Το χρονοδιάγραμμα
Παρέλαση υπόπτων στην Ευελπίδων εντός Σεπτεμβρίου
Πολύ σύντομα, αν η Πυροσβεστική και οι άλλες υπηρεσίες τηρήσουν το χρονοδιάγραμμα που τους έθεσε ο εισαγγελέας και διαβιβάσουν μέχρι το τέλος Αυγούστου τα στοιχεία που τους έχει ζητήσει (πραγματογνωμοσύνη και προανακριτικό υλικό), θα αρχίσει στην Ευελπίδων η παρέλαση των υπόπτων. Των προσώπων εκείνων δηλαδή που στο τέλος βρεθούν στη θέση του κατηγορουμένου.

Κάποιοι μάλιστα τολμούν να προβλέψουν ότι η διαδικασία αυτή μπορεί να ξεκινήσει ακόμα και εντός Σεπτεμβρίου, χωρίς βέβαια ουδείς εκ των προτέρων να μπορεί να προσδιορίσει τον αριθμό των κατηγορουμένων, καθώς η έρευνα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και οι εισαγγελείς έχουν στο μικροσκόπιό τους όλες τις πράξεις και κυρίως τις παραλείψεις αρμοδίων, που αποδείχθηκε ότι ήταν απόντες τις κρίσιμες ώρες.

Η τιμωρία των υπευθύνων εξάλλου, όσο ψηλά κι αν βρίσκονται, είναι το μοναδικό αίτημα εκ μέρους των συγγενών των θυμάτων, που θρηνούν τους δικούς τους ανθρώπους. Και είναι αλήθεια, όπως έχει γραφτεί και ειπωθεί σε ανάλογες περιπτώσεις, πως καμία τιμωρία δεν μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα και να γυρίσει τον χρόνο πίσω, αλλά και κανένας υπαίτιος δεν πρέπει να μείνει ατιμώρητος στη μνήμη όλων αυτών των ανθρώπων που χάθηκαν άδικα. Ο ρόλος του κράτους δικαίου, όπως λένε νομικοί, θα εκπληρωθεί με την τιμωρία των δραστών από τον φυσικό τους δικαστή. Με την ελπίδα, πως αυτή τη φορά, η όποια τιμωρία μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά και στο μέλλον για την αποφυγή παρόμοιων εγκλημάτων.

Τα αδικήματα, οι μηνύσεις και οι μάρτυρες
– Η έρευνα διατάχθηκε: με εντολή της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Ξένης Δημητρίου.

– Διενεργείται: από δύο εισαγγελικούς λειτουργούς – τον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών Ηλία Ζαγοραίο και τη συνάδελφό του εισαγγελέα Πρωτοδικών Βαρβάρα Γνεσούλη.

– Κατέθεσαν: συνολικά 30 μάρτυρες από διάφορους εμπλεκόμενους φορείς – Δήμους, Περιφέρεια, Πυροσβεστική, Τροχαία, Αστυνομία, Λιμενικό.

– Μηνύσεις που έχουν κατατεθεί: Τρεις, μία από συγγενείς δύο θυμάτων της φονικής φωτιάς στο Μάτι, μία από την επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας Ζωή Κωνσταντοπούλου και μία από τον απόστρατο πλωτάρχη του Πολεμικού Ναυτικού Παναγιώτη Σταμάτη.

– Πεδίο ερευνώμενων αδικημάτων: ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο, ανθρωποκτονία από αμέλεια διά παραλείψεως τελούμενη από υπόχρεο κατά συρροή, έκθεση σε κίνδυνο, εμπρησμός, παράβαση καθήκοντος, παράβαση του νόμου περί αυθαιρέτων.

– Πραγματογνώμονας: έχει ήδη οριστεί ένας ανεξάρτητος πραγματογνώμονας πυραγός, προκειμένου να συντάξει το δικό του πόρισμα λαμβάνοντας υπόψη και τα ευρήματα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.