Μεγάλη αμηχανία σε κορυφαία κυβερνητικά στελέχη έχει προκαλέσει η ταχύτατη σκλήρυνση της στάσης της Αθήνας έναντι της Μόσχας με αφορμή τις εκατέρωθεν απελάσεις διπλωματών, τις απαγορεύσεις εισόδου και φυσικά εξαιτίας της συμφωνίας των Πρεσπών. Η ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών την περασμένη Παρασκευή φαίνεται ότι υπερέβη τα εσκαμμένα, σε μία στιγμή που οι πληροφορίες που διαρρέουν κινούνταν προς τη γραμμή της επιθυμίας εκτόνωσης της έντασης στις ελληνορωσικές σχέσεις. Ωστόσο, όλοι όσοι πίστευαν ότι μπορούσαν να πέσουν οι τόνοι δεν συνυπολόγισαν ότι το εκρηκτικό ταμπεραμέντο και η φίλερις φύση του υπουργού Εξωτερικών προδιέθεταν για άλλες εξελίξεις. Η δε απόφαση της Μόσχας να δείξει «επί προσωπικού» την ενόχλησή της προς το πρόσωπο του Νίκου Κοτζιά, απαγορεύοντας την είσοδο στη Ρωσία του επικεφαλής του πολιτικού γραφείου Γιώργου Σακελλαρίου έφερε την έκρηξη του υπουργού Εξωτερικών.

Ενα μάλιστα από τα ερωτήματα στα οποία ουδείς εμφανίζεται διατεθειμένος να απαντήσει, είναι αν το Μέγαρο Μαξίμου είχε λάβει γνώση της σκληρής γλώσσας της ανακοίνωσης ή την έμαθε κατόπιν εορτής… Σύμφωνα επίσης με πληροφορίες, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει δεχθεί εισηγήσεις από έμπειρα κυβερνητικά στελέχη να εξετάσει το ενδεχόμενο αλλαγής του Κοτζιά στον επερχόμενο ανασχηματισμό. Κάτι τέτοιο όμως, σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις, δεν αναμένεται να συμβεί, εκτός κι αν προκύψει έκπληξη της τελευταίας στιγμής. Η κατάσταση έγινε ακόμη χειρότερη από την ξεκάθαρη έλλειψη αίσθησης timing στην απόφαση του Κοτζιά να ζητήσει την έκδοση συμπληρωματικής προκήρυξης για την επιλογή νέου πρεσβευτή της Ελλάδας στη Μόσχα. Οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να υποβάλουν αίτηση μέχρι τις 24 Αυγούστου, αλλά ο πρεσβευτής Ανδρέας Φρυγανάς ουσιαστικά ανακαλείται – με το πρόσχημα της επιστροφής του στην κεντρική υπηρεσία – αμέσως, ενώ η τριετής θητεία του λήγει περί τον Μάρτιο του 2019.

Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, ο Κοτζιάς εμφανίζεται ενοχλημένος από το γεγονός ότι ο πρεσβευτής Φρυγανάς φέρεται να είχε προειδοποιήσει τον υπουργό ότι η συνέχιση της αντιπαράθεσης με τη Μόσχα θα οδηγούσε σε ρήξη. Ωστόσο, ο Κοτζιάς δεν φημίζεται ως υπουργός που δέχεται υποδείξεις.

Ο Φρυγανάς είχε αναλάβει την πρεσβεία Μόσχας στις αρχές του 2016, προερχόμενος από την πρεσβεία Βερολίνου, όπου ήταν ουσιαστικά το Νο 2. Πήρε προαγωγή και αμέσως έλαβε ως πρώτο πρεσβευτικό πόστο την πρεσβεία Μόσχας, στην οποία, λόγω των ιδιαιτεροτήτων της, τοποθετούνται κατά συνήθη πρακτική έμπειροι πρεσβευτές. Ωστόσο, στους διαδρόμους του υπουργείου Εξωτερικών γνώριζαν οι πάντες ότι οι καλές σχέσεις της συζύγου του με τον ΣΥΡΙΖΑ βοήθησαν στην εξέλιξη αυτή, από τη στιγμή μάλιστα που κι εκείνη μετατέθηκε μαζί του στη ρωσική πρωτεύουσα. Η μακρά παραμονή του όμως σε θέσεις εξωτερικού αποτελεί καλό άλλοθι ώστε να δρομολογηθεί η επιστροφή του, ενώ ήδη βοά το παρασκήνιο ότι έχει επιλεγεί και ο διάδοχός του.

Η ρωσική πλευρά, πάντως, είναι σφόδρα ενοχλημένη με τον Κοτζιά. Προφανώς θα έχει εκπλαγεί και η ίδια από το γεγονός ότι ο άνθρωπος που άμα τη αναλήψει των υπουργικών καθηκόντων του τον Ιανουάριο του 2015 επεδίωξε να προκαλέσει κρίση στο πρώτο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ με αφορμή την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας λόγω του Ουκρανικού κινείται πλέον σε τόσο φιλοδυτική τροχιά. Αυτό είναι σαφές μετά την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στην Ουάσιγκτον τον Οκτώβριο του 2017 και η επισήμανσή του από τα μέσα ενημέρωσης δεν συνιστά κριτική ότι επρόκειτο για λάθος επιλογή. Αλλωστε, η στενή αμυντική σχέση με τις ΗΠΑ έχει υπάρξει διαχρονική και η αναβάθμισή της είναι πολύ κρίσιμη στη σημερινή συγκυρία.

Ωστόσο, η Αθήνα επεδίωκε παραδοσιακά, ακόμη και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, να τηρεί κάποια προσχήματα, αναγνωρίζοντας συγκεκριμένες ρωσικές ευαισθησίες. Αλλωστε και η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά ότι η Ελλάδα ανήκει σε άλλο… οικόπεδο. Αν δεν το γνώριζε, ίσως να είχε πράξει αλλιώς κατά την αλησμόνητη περίοδο του πρώτου εξαμήνου του 2015 όταν η τότε κυβέρνηση (του Κοτζιά συμπεριλαμβανομένου) σχεδόν εκλιπαρούσε για τη ρωσική οικονομική βοήθεια.

στοιχεια. Οσο για τη σύνδεση της «αυθαίρετης και εκδικητικής» ρωσικής συμπεριφοράς, είναι σαφές ότι υπάρχουν στοιχεία για την «υβριδική δραστηριότητα» της Μόσχας λόγω του Μακεδονικού, αλλά και ευρύτερα. Η κίνηση της Αθήνας να τερματιστούν αυτές οι δραστηριότητες είναι ορθή, από τη στιγμή που απειλούνται τα εθνικά συμφέροντα. Είναι επίσης προφανές ότι ο υπουργός Εξωτερικών δεν θέλει να χαλάσει η συμφωνία των Πρεσπών την οποία θεωρεί αποκλειστικά «δικό του παιδί» που θα διασφαλίσει και την υστεροφημία του, γι’ αυτό και αντιδρά τόσο έντονα στο πεδίο των ελληνορωσικών σχέσεων.

Ωστόσο, η σύνδεση της ρωσικής στάσης με την «εν όπλοις» προσέγγιση Μόσχας – Αγκυρας, η οποία με βάση την «ιστορική λυκοφιλία» των δύο χωρών θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να τερματιστεί, ο Κοτζιάς τοποθετεί την Ελλάδα εν μέσω της αντιπαράθεσης που διεξάγεται στο τρίγωνο ΗΠΑ – Ρωσίας – Τουρκίας. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι οι επιλογές της Μόσχας υπερβαίνουν τη σημασία που έχει η Ελλάδα για την εξωτερική πολιτική του Κρεμλίνου.

Το «τιτίβισμα»

Οι συνθήκες ηρωικής εξόδου

Σε χθεσινό του τιτίβισμα, ο Κοτζιάς έγραψε στο Τwitter ότι «η εξωτερική πολιτική απαιτεί πραγματισμό/ρεαλισμό όχι φοβία, θάρρος και αντοχή, όχι εφιάλτες, αποφασιστικότητα με ευελιξία, όχι δειλία, πίστη σε αρχές, όχι οπορτουνιστικές συμπεριφορές, ιδέες όχι αναμασήματα, γνώσεις θεωρίας και πράξης, όχι ημιμάθεια, πνεύμα αντίστασης όχι δουλικότητα». Είναι προφανές πως θεωρεί ότι μόνο εκείνος διαθέτει αυτά τα χαρακτηριστικά, κρίνοντας και από τη διαρκή απαξίωση των προκατόχων του. Δεν λείπουν δε όσοι εκτιμούν ότι ο Κοτζιάς, βλέποντας στελέχη της κίνησης Πράττω της οποίας ηγείται να απομακρύνονται από κυβερνητικές θέσεις, να επιδιώκει επίσης τη διαμόρφωση συνθηκών ηρωικής εξόδου.