Tο τουρκικό «πεσκέσι» ήρθε ανήμερα της Παναγίας στην Ελλάδα σκορπίζοντας χαμόγελα στην πλειονότητα της κοινής γνώμης που για 167 ημέρες παρακολουθούσε τον γολγοθά των δύο ελλήνων στρατιωτικών στις φυλακές της Αδριανούπολης. Επισήμως ήταν απόφαση της Δικαιοσύνης, ανεπίσημα όμως όλοι αντιλαμβάνονται ότι επρόκειτο για πολιτική απόφαση που ελήφθη στην Αγκυρα, υπό το βάρος της πρωτοφανούς πολιτικής και οικονομικής πίεσης που δέχεται η γειτονική χώρα τις τελευταίες εβδομάδες.

Η απελευθέρωση των Δύο προσέφερε και πολιτική ανάσα στην κυβέρνηση που μετά την τραγωδία με την εκατόμβη θυμάτων στην Ανατολική Αττική προσπαθούσε να κρατήσει το κεφάλι έξω από το νερό. Το τέλος της οδύσσειας των δύο Ελληνόπουλων στη φυλακή υψίστης ασφαλείας της Αδριανούπολης αποτέλεσε πρώτης τάξεως ευκαιρία για επικοινωνιακή αντεπίθεση από το Μαξίμου που αντιμετωπίζει την εξέλιξη ως ευκαιρία να αλλάξει την πολιτική ατζέντα. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγα μόνο λεπτά μετά την επιβεβαίωση της είδησης, ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας έσπευσε – με ένα πολύ θερμό μήνυμα στο Τwitter – να ευχηθεί «καλή επιστροφή και καλή λευτεριά» στον ανθυπολοχαγό Αγγελο Μητρετώδη και τον επαγγελματία λοχία Δημήτρη Κούκλατζη, ενώ έδωσε εντολή να επιστρέψουν στην Ελλάδα με το πρωθυπουργικό αεροσκάφος, συνοδεία υπουργού και στρατηγού.

Καθόλου τυχαία επίσης δεν ήταν και η θεαματική υποδοχή των δύο στρατιωτικών στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, όπου εκτός από άγημα απόδοσης τιμών και τις οικογένειές τους, τους περίμεναν ο υπουργός Αμυνας, ο υφυπουργός Εξωτερικών και ο αρχηγός του Στρατού. Ολα σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση για ένα κοινό που προσπαθεί να ξεπεράσει το σοκ της τραγωδίας από την πύρινη λαίλαπα της 23ης Ιουλίου.

Τα κλειδιά της αποφυλάκισης

1. ΕΥΡΩΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. Στην Αθήνα οι περισσότερες εκτιμήσεις ως προς το γιατί επέλεξε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να προχωρήσει τώρα σε αυτή την κίνηση εκτόνωσης συνδέουν την εξέλιξη με την πρωτοφανή πίεση που δέχεται η Τουρκία από τη Δύση και ειδικά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Ερντογάν, σύμφωνα με την κυρίαρχη εκτίμηση, καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να έχει τους πάντες απέναντί του. Πιθανότατα επιλέγει να κλείσει κάποια μέτωπα, όπως αυτό με την Ευρωπαϊκή Ενωση, και να κρατήσει ανοιχτά άλλα. Με βάση αυτή την ανάγνωση, παρατηρητές στην Αθήνα θεωρούν ότι η προσπάθεια της Τουρκίας να επανεκκινήσει τις σχέσεις της με την ΕΕ (αποκατάσταση σχέσεων με Ολλανδία, συνάντηση με Μέρκελ, προσέγγιση με Αυστρία), σε μια περίοδο που βαθαίνει η ρήξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες και αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην απόφαση αποφυλάκισης των Δύο.

Μάλιστα θεωρούν πως συνέβαλε το γεγονός ότι η κυβέρνηση έδωσε ευρωπαϊκή διάσταση στο θέμα (το αίτημα για την απελευθέρωση των Δύο εντάχθηκε στα Συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σε Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στην Εκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) και έτσι κατέστη σαφές στην Αγκυρα ότι το συγκεκριμένο ζήτημα είχε καταστεί καίριας σημασίας για την επανεκκίνηση των ευρωτουρκικών σχέσεων.

2. ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗΣ. Υπάρχει ωστόσο και μια δεύτερη – με λιγότερους υποστηρικτές – ερμηνεία της τουρκικής κίνησης. Κάποιοι ερμηνεύουν την κίνηση καλής θέλησης του Ερντογάν ως ένα πρώτο βήμα υποχώρησης σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει σχέσεις και με Ευρώπη και με Αμερική, καθώς η φωτιά που άναψε στην τουρκική οικονομία τον οδηγεί κατευθείαν στο στόμα του ΔΝΤ.

Θεωρούν λοιπόν ότι για λόγους γοήτρου δεν απελευθέρωσε πρώτα τον αμερικανό πάστορα Μπράνσον, αλλά τους δύο Ελληνες και τα άλλα διορθωτικά βήματα θα ακολουθήσουν.

3. ΝΕΑ – ΜΕΤΕΚΛΟΓΙΚΗ – ΑΤΖΕΝΤΑ. Εμπειροι αξιωματούχοι πάντως που είναι σε θέση να γνωρίζουν το περιεχόμενο των συνομιλιών ανάμεσα στις δύο κυβερνήσεις επισημαίνουν ως σημαντική την παράμετρο των εκλογών. Θεωρούν ότι μετά την εκλογική νίκη του, ο Ερντογάν δεν είχε πια λόγο να παίξει πολιτικό παιχνίδι με τους δύο Ελληνες. Μάλιστα αυτό φαίνεται να το είχε αντιληφθεί και ο Αλέξης Τσίπρας στη συνάντηση που είχε μαζί του στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, και γι’ αυτό τότε ο έλληνας Πρωθυπουργός είχε προσεκτικά δηλώσει ότι η συνάντηση ήταν μεν δύσκολη, ωστόσο ο ίδιος ήταν περισσότερο αισιόδοξος μετά τη συνομιλία του με τον τούρκο πρόεδρο.

4. ΚΙΝΗΣΗ ΜΕ ΑΝΤΑΛΛΑΓΜΑΤΑ. Μπροστά στην αιφνίδια επιστροφή των δύο ελλήνων στρατιωτικών, εξάλλου, στην αντιπολίτευση υποπτεύονται ότι η αποφυλάκισή τους δεν ήταν χωρίς αντάλλαγμα και συνδέουν την επιστροφή τους με τη βούληση της κυβέρνησης (και την απαίτηση του Ερντογάν) για αλλαγές στην επιλογή μουφτή στη Θράκη. Υπαινιγμούς προς αυτή την κατεύθυνση διατύπωσε ήδη ο πρόεδρος της Ενωσης Κεντρώων Βασίλης Λεβέντης. Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει την πρόθεσή της να εκσυγχρονίσει το νομικό πλαίσιο. Πίσω από μια τέτοια αλλαγή πολλοί βλέπουν τον κίνδυνο να ελέγχει η Αγκυρα τους μουφτήδες και να παίζει παιχνίδι εις βάρος της Ελλάδας. Ωστόσο, η κυβέρνηση απαντά πως το θέμα αφορά την ελληνική νομοθεσία και δεν πέφτει λόγος στην Τουρκία.

Στο πλαίσιο και της επικοινωνιακής διαχείριση της θετικής εξέλιξης, κυβερνητικοί αξιωματούχοι διαβεβαίωναν ότι η κυβέρνηση ουδέποτε μπήκε στη λογική του «παζαριού» με την τουρκική ηγεσία, όπως της πρότειναν στελέχη της αντιπολίτευσης. Παράλληλα θεωρούν ότι η απελευθέρωση των δύο αποτελεί επιβεβαίωση της ορθότητας των κυβερνητικών χειρισμών, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στην επιμονή του Αλέξη Τσίπρα να κρατά ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας.

ΤΕΝΤΩΜΕΝΑ ΤΑ ΝΕΥΡΑ. Στην Αθήνα, για τα ευχάριστα νέα είχαν προϊδεάσει από νωρίς το μεσημέρι τους έλληνες αξιωματούχους που εμπλέκονταν στις συνομιλίες για την «υπόθεση των Δύο» σε αλλεπάλληλες τηλεφωνικές επικοινωνίες οι τούρκοι συνομιλητές τους. Το υπουργείο Εξωτερικών, το Γραφείο Πρωθυπουργού και το ΓΕΕΘΑ μίλησαν αλλεπάλληλες φορές τόσο στη διάρκεια της κρίσιμης ημέρας όσο και όλο το προηγούμενο διάστημα. Ωστόσο μετά τις απανωτές απογοητεύσεις από την απόρριψη των προηγούμενων αιτημάτων αποφυλάκισης, κρατούσαν μικρό καλάθι. Μέχρι να απογειωθεί από την Τουρκία το αεροσκάφος που θα έφερνε πάλι στην Ελλάδα τον Αγγελο Μητρετώδη και τον Δημήτρη Κούκλατζη, τα νεύρα παρέμεναν τεντωμένα και όλοι στο Μαξίμου ήταν επιφυλακτικοί.