Πριν από τέσσερα χρόνια, η Σόφι Πάουερ περπατούσε στο κέντρο του Λονδίνου και σκεφτόταν το παιδί που κουβαλούσε στην κοιλιά της. «Αναρωτιόμουν πώς να το προστατεύσω» λέει στους δημοσιογράφους των «Financial Times», δείχνοντας μια έκθεση που αναφέρει ότι τα παιδιά των περιοχών με υψηλή ρύπανση παρουσιάζουν λειτουργία των πνευμόνων κατά 8% με 10% χειρότερη από την κανονική.

Παρόλο που η ατμόσφαιρα του Λονδίνου μοιάζει καθαρή, η ρύπανση εδώ και οκτώ χρόνια υπερβαίνει τα νόμιμα επίπεδα. Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι τα επίπεδα διοξειδίου του αζώτου, που εκλύεται κυρίως από τα αυτοκίνητα ντίζελ. Οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες αυτού του καλοκαιριού προκάλεσαν αύξηση του όζοντος – το οποίο παράγεται κατά την αντίδραση του ηλιακού φωτός με το διοξείδιο του αζώτου – , με αποτέλεσμα να υπάρξουν επανειλημμένα προειδοποιήσεις για υψηλή ρύπανση της ατμόσφαιρας.

Από την άποψη των σωματιδίων, το νέφος στο Νέο Δελχί και στο Πεκίνο είναι πολύ χειρότερο από εκείνο του Λονδίνου. Από την άποψη όμως του διοξειδίου του αζώτου, το οποίο επηρεάζει τους πνεύμονες και μειώνει το προσδόκιμο ζωής, το Λονδίνο βρίσκεται στην ίδια δραματική κατάσταση με τις πρωτεύουσες της Ινδίας και της Κίνας. Και ασφαλώς σε πολύ χειρότερη θέση από τη Νέα Υόρκη ή τη Μαδρίτη.

Η πόλη έχει φτάσει σε ένα σημείο καμπής, λέει η αντιδήμαρχος του Λονδίνου Σίρλεϊ Ροντρίγκες. «Δεν είναι μόνο οι χιλιάδες πρόωροι θάνατοι, αλλά και οι χρόνιες ασθένειες που κοστίζουν ακριβά στο σύστημα υγείας».

Σύμφωνα με μια μελέτη του King’s College, η ρύπανση της ατμόσφαιρας του Λονδίνου συμβάλλει σε περισσότερους από 9.000 πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο. Αυτόν τον μήνα, σημειώνουν οι «Financial Times», ερευνητές του Queen Mary University διαπίστωσαν ότι ακόμα και πολύ μικρά επίπεδα ρύπανσης συνδέονται με αλλαγές στη λειτουργία της καρδιάς.

Η ανησυχία της Σόφι Πάουερ για την έκθεση της ίδιας και της οικογένειάς της στη ρύπανση την οδήγησε να ιδρύσει μια εταιρεία καθαρισμού της ατμόσφαιρας, την Airlabs, η οποία έχει δημιουργήσει πιλοτικές ζώνες καθαρού αέρα σε στάσεις λεωφορείων και σχολεία. Το δεύτερο παιδί της, ηλικίας μόλις τριών μηνών, έχει ένα προσωπικό φίλτρο αέρα στο καρότσι του.

Παρόλο που οι σταθμοί παρακολούθησης της ατμόσφαιρας στο Λονδίνο δείχνουν ότι η ρύπανση έχει από ορισμένες απόψεις μειωθεί τα τελευταία χρόνια, η κυρία Πάουερ επισημαίνει πως η ατομική έκθεση μπορεί να είναι πολύ χειρότερη από αυτήν που δείχνουν οι σταθμοί. «Η εικόνα του Λονδίνου στην πραγματικότητα δεν βελτιώνεται» τονίζει.

Ο Σαντίκ Καν, που έγινε δήμαρχος το 2016, έχει καταστήσει την καταπολέμηση της ρύπανσης πρώτη του προτεραιότητα και έχει αναγγείλει τη δαπάνη 800 εκατ. στερλινών (περίπου 900 εκατ. ευρώ) την προσεχή πενταετία για τον σκοπό αυτόν. Οι βασικοί ένοχοι είναι δύο: η κυκλοφοριακή συμφόρηση και τα αυτοκίνητα που καίνε ντίζελ. «Μεγάλο μέρος της ρύπανσης που αναπνέουμε στους δρόμους προκαλείται από τα αυτοκίνητα ντίζελ» λέει ο Γκάρι Φάλερ, ένας επιστήμονας του King’s College που ανέπτυξε το δίκτυο των σταθμών μέτρησης της ρύπανσης στη βρετανική πρωτεύουσα.

Το καύσιμο αυτό, που αρχικά θεωρούνταν καθαρό επειδή παράγει λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα, είναι γνωστό ότι προκαλεί προβλήματα ρύπανσης και σε άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως είναι η Μαδρίτη και το Παρίσι.

Το μποτιλιάρισμα και τα πετρελαιοκίνητα

Η κυκλοφοριακή συμφόρηση στο Λονδίνο επιτείνει τις επιπτώσεις του ντίζελ. Τις καθημερινές, η μέση ταχύτητα στο κέντρο της πόλης είναι 13 χιλιόμετρα την ώρα – και μειώνεται συνεχώς. «Το σύστημα των μεσαιωνικών δρόμων, αν κοιτάξετε τη διάταξη και το μέγεθος των δρόμων, είχε αρχικά σχεδιαστεί για άλογα και κάρα» λέει η Ρουθ Κάλντεργουντ, υπεύθυνη για την ποιότητα της ατμόσφαιρας στον δήμο του Λονδίνου.

Παρόλο που ο συνολικός αριθμός των αυτοκινήτων που εισέρχονται στο κέντρο του Λονδίνο έχει μειωθεί κατά 30% από τότε που εισήχθη σύστημα διοδίων, ο αριθμός των ενοικιαζόμενων αυτοκινήτων που εισέρχονται στο κέντρο – και εξαιρούνται των διοδίων – έχει υπερτετραπλασιαστεί την ίδια περίοδο. Οπως λέει η δημοτική σύμβουλος των Πρασίνων Κάρολαϊν Ράσελ, «καθόμαστε σε μια υγειονομική ωρολογιακή βόμβα».

Σημαντικό ρόλο στο πρόβλημα έχει παίξει και η πολιτική απραξία. Οταν ο Μπόρις Τζόνσον ήταν δήμαρχος του Λονδίνου, από το 2008 ως το 2016, είχε καταργήσει την επέκταση της ζώνης των διοδίων και είχε καθυστερήσει τα σχέδια για μια ζώνη χαμηλών εκπομπών.