Ενα φθινοπωρινό απόγευμα, 50.000 χρόνια πριν. Στη σιβηρική οροσειρά Αλτάι στην Κεντρική Ασία. Μια γυναίκα Νεάντερταλ και ένας άνδρας Ντενίσοβα έκαναν σεξ μέσα σε μια σπηλιά. Μερικούς μήνες αργότερα, εκείνη γέννησε ένα κοριτσάκι. Και πολλούς αιώνες αργότερα, σε αυτή τη σιβηρική σπηλιά, επιστήμονες ανακάλυψαν τα οστά εκείνου του κοριτσιού – υβριδίου που πέθανε όταν ήταν 13 ετών. Εδώ και μία δεκαετία είναι γνωστό πως οι άνθρωποι του Νεάντερταλ, οι άνθρωποι του Ντενίσοβα και οι σύγχρονοι άνθρωποι είχαν αποκτήσει μιγάδες απογόνους σε κάποιες περιστάσεις, όμως ποτέ δεν είχε βρεθεί ένα παιδί – υβρίδιο δύο ειδών.

Τώρα, η επιστημονική επιθεώρηση «Nature» δημοσιοποίησε το γονιδίωμα του πρώτου από αυτό το μεικτό είδος. Ομάδα του γερμανικού Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Εξελικτική Ανθρωπολογία ανέλυσε το DNA από οστό του κοριτσιού και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μητέρα της ήταν Νεάντερνταλ και ο πατέρας της Ντενίσοβα.

Η πρώτη συνδέει το κορίτσι με ένα πολύ γνωστό είδος ανθρώπου που άφησε πίσω του οστά και εργαλεία σε όλη την Ευρώπη. Ο πατέρας της προέρχεται από ένα πολύ πιο μυστηριώδες είδος, που είναι γνωστό σε εμάς μόνο μέσα από τη γενετική ανάλυση μικρών κομματιών οστών που εντοπίστηκαν μόνο στο ρωσικό σπήλαιο που έδωσε το όνομα στο είδος – το σπήλαιο Ντενίσοβα.

«Εάν με ρωτούσατε πριν, θα σας έλεγα πως ποτέ δεν θα βρούμε κάτι τέτοιο» λέει ο διευθυντής του Ινστιτούτου της Λειψίας, Σβάντε Πάαμπο. «Είναι σαν να βρούμε βελόνα στα άχυρα. Και μετά, βρέθηκε μπροστά μας. Είμαστε όλοι έκπληκτοι».

Η ανακάλυψη οδηγεί τους επιστήμονες να υποπτευθούν ότι διαφορετικά είδη αυτών των αρχαίων ανθρωπίνων ειδών, δηλαδή των προγόνων μας, δεν είχαν περιορισμούς στη σεξουαλική επαφή όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν.

«Αρχίζω να πιστεύω» προσθέτει ο Πάαμπο «πως όταν αυτές οι ομάδες συναντιόντουσαν, συνευρίσκοντο σεξουαλικά με χαρά. Το γεγονός ότι εμείς βρήκαμε οστά μάλλον σημαίνει ότι αυτό συνέβαινε συχνά».

Το γονιδίωμα της Ντενίσοβα 11 ή Ντένι, όπως ονομάστηκε το κορίτσι από τους επιστήμονες, δείχνει πως οι σχέσεις των γονιών της δεν ήταν η πρώτη επαφή μεταξύ των ειδών στην οικογένειά της. Ο Ντενίσοβα πατέρας της είχε Νεάντερταλ μεταξύ των προγόνων του. Εως και πριν 40.000 έτη, η Ευρασία φιλοξενούσε και τα δύο αυτά ανθρώπινα ήδη, με τους Νεάντερταλ στα δυτικά και τους Ντενίσοβα στα ανατολικά. Αν και οι δύο ομάδες διαχωρίστηκαν περισσότερο από 390.000 χρόνια πριν, περιστασιακά οι δρόμοι τους διασταυρώνονταν και προφανώς δεν άφηναν την ευκαιρία χαμένη. Αυτή η διαπίστωση θέτει σε αμφισβήτηση την άποψη ότι οι Νεάντερταλ και οι Ντενίσοβα εξολοθρεύθηκαν μέσω των βίαιων συγκρούσεών τους με τους σύγχρονους ανθρώπους που έφθασαν στην Ευρασία πριν από 60.000 χρόνια. «Τελικά, το σενάριο μπορεί να ήταν πολύ πιο ειρηνικό» σχολιάζει ο Πάαμπο.

Απ’ ό,τι φαίνεται, όλα τα είδη των ανθρώπων είχαν σχέσεις μεταξύ τους. Οι σύγχρονοι άνθρωποι έκαναν σεξ με τους Νεάντερταλ τουλάχιστον επί 100.000 χρόνια και σήμερα, όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη, εκτός από τους υποσαχάριους, έχουμε στο γονιδίωμά μας DNA από αυτό το εξαφανισμένο είδος. Το ίδιο ισχύει και για τους Ντενίσοβα. Χάρη στις σεξουαλικές συνευρέσεις μεταξύ των ειδών, στο DNA λαών όπως αυτού της Παπούα – Νέα Γουινέα υπάρχει 5% Ντενίσοβα. Στο γονιδίωμα των Ντενίσοβα υπάρχουν ίχνη για σεξουαλικές επαφές με ένα ακόμα παλαιότερο είδος που διαχωρίστηκε από την ανθρώπινη εξελικτική γραμμή περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια πριν. Οι σύγχρονοι άνθρωποι εκτός Αφρικής έχουν 2% DNA από Νεάντερταλ. Συνολικά, σχεδόν το μισό γονιδίωμα των Νεάντερνταλ υπάρχει ακόμα στις μέρες μας.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πολλά για το πώς έμοιαζαν οι Ντενίσοβα, όμως υπάρχουν κάποια στοιχεία. Στη σιβηρική σπηλιά βρέθηκαν κάποια δόντια τα οποία είναι πολύ μεγαλύτερα από εκείνα των Νεάντερταλ, ενώ σε επιστημονική εργασία που θα δημοσιοποιηθεί σε λίγο καιρό αναφέρεται ότι ένα κομμάτι από κρανίο Ντενίσοβα είναι πολύ πιο χοντρό από εκείνο των άλλων αρχαίων ειδών. «Φαίνεται ότι ήταν μεγαλόσωμοι και ρωμαλέοι, ακόμα και σε σύγκριση με τους Νεάντερταλ» εξηγεί ο Πάαμπο. «Πιθανώς να ήταν πολύ εντυπωσιακοί».

Οι επιστήμονες προσπαθούν να φανταστούν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναπτύχθηκαν οι σχέσεις μεταξύ των ειδών και το συγκρίνουν με αυτό που κάνουν άλλα θηλαστικά. Δηλαδή λύκοι και τσακάλια ή δύο είδη αρκούδων μπορούν να ανταλλάξουν γονίδια αρκετά συχνά στα όρια των περιοχών όπου βρίσκονται. Ομως συνήθως οι ομάδες των θηλαστικών αυτών δεν αναμειγνύονται. «Δεν πιστεύω ότι μια ομάδα Νεάντερταλ και μια ομάδα Ντενίσοβα ενώθηκαν σε ενιαίο γκρουπ και έτσι είχαμε την τεκνοποιία» εκτιμά ο παλαιοντολόγος Χουάν Λουίς Αρσουάγκα.

«Νομίζω ότι πρόκειται για άτομα που είχαν απομακρυνθεί από τις ομάδες τους και ίσως ο αρσενικός δεν είχε πρόσβαση σε γυναίκες του δικού του είδους».

Τουλάχιστον τρία διαφορετικά είδη ανθρώπων συνυπήρχαν

Μαζί με ευρήματα από Homo Sapiens που είχαν προγόνους Νεάντερταλ τέσσερις έως έξι γενιές πίσω, ο διευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ θεωρεί πως πλέον είναι ισχυρή η θεωρία ότι γονίδια από τα είδη ανθρώπων που πλέον έχουν εκλείψει ίσως έχουν απορροφηθεί από τους σύγχρονους ανθρώπους, αντί να εξαφανισθούν. Βέβαια, υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε ακόμα για αυτό το στάδιο της ανθρωπότητας, όταν οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν είχαν ακόμα επιβάλει την εξουσία τους και τουλάχιστον τρία πολύ ευφυή είδη μοιράζονταν τον πλανήτη. Ομως οι έρευνες όπως αυτή που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Nature» αποτελεί απόδειξη ότι η επιστήμη μπορεί να ανοίξει αναπάντεχα παράθυρα στο παρελθόν. Το 2006, ο ερευνητής του Πανεπιστημίου του Σικάγου Μπρους Λαν είχε διατυπώσει την πεποίθηση ότι οι Νεάντερταλ και οι άνθρωποι είχαν ανταλλάξει γονίδια πριν από 40.000 χρόνια. Τότε, τα επιστημονικά περιοδικά «Science» και «Nature» είχαν αρνηθεί να δημοσιεύσουν την εργασία του, επειδή έκριναν ότι η θεωρία του δεν έστεκε. Μέσα σε μόλις μία δεκαετία, οι πεποιθήσεις για το σεξ στο Πλειστόκαινο και τις επιπτώσεις του έχουν αλλάξει εντελώς.

Και όλα αυτά, χάρη στα ευρήματα της σπηλιάς στην Κεντρική Ασία, όπου σήμερα συναντώνται η Ρωσία, η Κίνα, η Μογγολία και το Καζακστάν. Η Ντένι έχει πολλά να μας αποκαλύψει ακόμα. Και οι επιστημόνες συνεχίζουν να εργάζονται στη σπηλιά, ελπίζοντας ότι μπορεί να εντοπίσουν και τα οστά των γονιών της.