Κανονικά, θα έπρεπε να είναι ο τελευταίος σε μια σειρά από προκαθήμενους της Καθολικής Εκκλησίας που θα ζητούσε συγγνώμη για το τεράστιο σκάνδαλο της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων από ιερείς. Αλλά στις Εκκλησίες λίγα πράγματα είναι κανονικά. Κι έτσι, ο Φραγκίσκος έγινε πριν από λίγες ημέρες μόλις ο πρώτος Πάπας που έκανε αυτό που δεν είχε κάνει κανένας προκάτοχός του: «Είναι ουσιώδες», έγραψε σε επιστολή που απηύθυνε σε κάθε πιστό, «να αναγνωρίσουμε και να καταδικάσουμε με θλίψη και ντροπή τις φρικαλεότητες που έπραξαν ιερείς και όλοι όσοι είχαν αναλάβει να φροντίζουν τα πιο ευάλωτα πλάσματα. Ας ζητήσουμε συγγνώμη για τις αμαρτίες μας και τις αμαρτίες των άλλων».
Ο Φραγκίσκος έσπασε τη σιωπή που βάραινε την Καθολική Εκκλησία. Αλλά δεν αιφνιδίασε όσους παρακολουθούν τον βίο και την πολιτεία του. Πολύ περισσότερο, είχε αιφνιδιάσει η εκλογή του στη θέση του Ποντίφικα στις 13 Μαρτίου του 2013 – οι πιθανότητες που έδιναν τα γραφεία στοιχημάτων να ανεβεί στον παπικό θρόνο ήταν 30 προς 1 και το όνομά του δεν φιγουράρισε ούτε μία φορά ανάμεσα στους «papabili» των αναλυτών του ιταλικού Τύπου.
Εκπληξη είχε προκαλέσει και ο χρόνος: είχαν χρειαστεί μόλις 24 ώρες για να εκλέξει το κονκλάβιο τον 266ο προκαθήμενο της Αγίας Εδρας. Και ασφαλώς η επιλογή: ο νέος Ποντίφικας ήταν ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Αϊρες, πρώτος μη Ευρωπαίος που κάθισε στον παπικό θρόνο στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας, ο πρώτος που επέλεξε το όνομα Φραγκίσκος, ο πρώτος ιησουίτης.
«Ξέρετε ότι το χρέος του κονκλάβιου ήταν να δώσει έναν επίσκοπο στη Ρώμη. Φαίνεται ότι οι αδελφοί μου έφτασαν στην άκρη του κόσμου για τον βρουν. Σας ευχαριστώ για την υποδοχή» ήταν τα πρώτα του λόγια όταν εμφανίστηκε στο μπαλκόνι του Βατικανού. Από τότε μίλησε συχνά και για πολλά. Μίλησε για την κλιματική αλλαγή, για την αδικία, για τη φτώχεια, ακόμη και το ποδόσφαιρο, ένας Πάπας ανθρώπινος και όχι απόκοσμος, ένας Πάπας της διπλανής πόρτας, ένας Πάπας που δεν φοβάται να ανακατευτεί στο πλήθος.
Το κοντράστ με τον προκάτοχό του, τον Γερμανό Βενέδικτο ΙΣΤ’, ήταν πολύ έντονο για να περάσει απαρατήρητο – από κάθε άποψη. Γιος ιταλών μεταναστών, ο Χόρχε Μπεργκόλιο γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1937 στο Μπουένος Αϊρες. Το προφίλ του στην πατρίδα του είναι αυτό ενός ταπεινού υπηρέτη του Θεού, ο οποίος νοιάζεται και φροντίζει τους φτωχούς. Ως αρχιεπίσκοπος στο Μπουένος Αϊρες κυκλοφορούσε με το μετρό και το λεωφορείο – εξάλλου δεν είχε ποτέ αυτοκίνητο. Δεν πέρασε ποτέ το κατώφλι της πολυτελούς κατοικίας του αρχιεπισκόπου, καθώς προτίμησε να συνεχίσει να μένει σε ένα ταπεινό διαμέρισμα. Οταν εξελέγη καρδινάλιος έπεισε εκατοντάδες συμπατριώτες του να μην ταξιδέψουν στη Ρώμη για να γιορτάσουν την εκλογή του, αλλά αντίθετα να δώσουν στους φτωχούς τα χρήματα που θα ξόδευαν για τα εισιτήρια. Και ενίσχυσε ακόμη περισσότερο το φιλολαϊκό του προφίλ όταν το 2009 επέκρινε δημοσίως την κυβέρνηση του Ερνέστο Κίρτσνερ, πρώην προέδρου και συζύγου της σημερινής προέδρου της Αργεντινής Κριστίνα Φερνάντεζ, επειδή δεν έκανε τίποτε για να σταματήσει την αύξηση των ανισοτήτων στη χώρα. «Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν παραβιάζονται μόνο από την τρομοκρατία, την καταστολή ή τις δολοφονίες, αλλά και από τις άδικες οικονομικές δομές που προκαλούν μεγάλες ανισότητες» είχε δηλώσει τότε.
Οταν εξελέγη στην κορυφή της Καθολικής Εκκλησίας, έγινε γνωστό ότι ο αγαπημένος του συγγραφέας είναι ο Ντοστογέφσκι και αγαπημένη του ποδοσφαιρική ομάδα η Σαν Λορέντσο. Σπούδασε χημικός μηχανικός πριν στραφεί στη θεολογία και τη φιλοσοφία και δίδαξε λογοτεχνία και ψυχολογία στη χώρα του πριν χειροτονηθεί ιερέας. Μια σκιά έπεσε στους ώμους του για την υποτιθέμενη σχέση του με τη χούντα του Βιντέλα: σύμφωνα με το βιβλίο η «Σιωπή», που υπογράφει ο Οράτσιο Βερμπίτσκι, ένας από τους πιο γνωστούς δημοσιογράφους στην Αργεντινή, ο Μπεργκόλιο είχε αφήσει στο έλεος της χούντας δύο ιησουίτες που είχαν απαχθεί και φυλακιστεί μυστικά από το καθεστώς. Η σκιά θα διαλυόταν λίγο αργότερα εν μέρει με τη διάψευση του ενός από τους δύο απαχθέντες.
Στο κάδρο της ταπεινοφροσύνης, το φιλί στα πόδια των ασθενών του AIDS, το μετρό στις μετακινήσεις, το ταπεινό διαμέρισμα των 70 τετραγωνικών, ο Φραγκίσκος πρόσθεσε και άλλες πινελιές: το παπικό δαχτυλίδι που δεν είναι χρυσό, τα κόκκινα παπούτσια που έμειναν στην ντουλάπα, όπως έμεινε στην κρεμάστρα και η κόκκινη κάπα. Κι έπειτα ήρθε η στιγμή για τα πρώτα ανοίγματα: ήταν λίγο μετά την εκλογή του όταν στο αεροπλάνο με το οποίο επέστρεφε από ένα ταξίδι στη Βραζιλία κάλεσε τους δημοσιογράφους που τον συνόδευαν για μια συζήτηση. «Εάν κάποιος είναι ομοφυλόφιλος και αναζητεί τον Κύριο ποιος είμαι εγώ να τον κρίνω; Η Καθολική Εκκλησία δεν λέει ότι πρέπει να γίνονται διακρίσεις εις βάρος αυτών των ανθρώπων» είπε κάποια στιγμή. Και οι γυναίκες; «Μια Εκκλησία χωρίς τις γυναίκες θα ήταν σαν το αποστολικό κολέγιο χωρίς την Παναγία. Η Παναγία είναι πιο σημαντική από τους αποστόλους. Η Εκκλησία είναι θηλυκού γένους γιατί είναι νύφη και μητέρα».
Κάπως έτσι, ο Πάπας Φραγκίσκος είναι για πολλούς πιστούς ό,τι δεν ήταν οι προκάτοχοί του: ένας «Φτωχούλης του Θεού». Και παραμένει πάντα ένας μαχητής: από τα είκοσί του χρόνια, ζει με έναν πνεύμονα…