Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η παγκοσμιοποίηση δεν εξελίσσεται σταθερά, αλλά διανύει περιόδους ανόδου και πτώσης. Σήμερα φαίνεται να σημειώνει πτώση καθώς η εξέλιξή της επιβραδύνεται από τους ανεύθυνους ηγέτες που την παρουσιάζουν ως τη ρίζα του κακού. Οι λαϊκιστές, όπως ο πρόεδρος Τραμπ, παρουσιάζουν τη μη ανεκτικότητά τους ως νοσταλγία και προάγουν την κατασκευή τειχών και το κλείσιμο των συνόρων για να ανακτήσουν την κυριαρχία και την ασφάλεια.
Φυσικά είναι αφελές να υποθέσουμε ότι το έθνος-κράτος δεν παίζει κεντρικό ρόλο στις ανθρώπινες υποθέσεις. Είναι επίσης αφελές να πιστέψουμε ότι φαινόμενα όπως το Brexit ή η εκλογή του Τραμπ προμηνύουν την επιστροφή σε έναν κόσμο όπου το έθνος-κράτος είναι απόλυτα κυρίαρχο. Πλέον ο κόσμος είναι τόσο διασυνδεδεμένος, που είναι αδύνατον να αντιστρέψουμε την παγκοσμιοποίηση.
Οι νομικοί και θεσμικοί μηχανισμοί της εποχής μας δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις σημερινές απειλές και αυτό ίσχυε πριν από την εποχή του Brexit και του Τραμπ. Ο διαχωρισμός ανάμεσα σε διεθνείς και εθνικές συγκρούσεις δεν υπάρχει πια. Σήμερα η εθνική και η διεθνής ασφάλεια πρέπει να γίνουν ένα και το αυτό. Οι «νέοι πόλεμοι», όπως ο πόλεμος στη Συρία, τείνουν να περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία παικτών – στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα, μέσα και έξω από τη χώρα – και υπερβαίνουν τα σύνορα.
Αν θέλουμε να χτίσουμε μια πραγματική διεθνή κοινότητα, θα πρέπει να αντιληφθούμε την κυριαρχία όχι μόνο ως εξουσία αλλά και ως ευθύνη. Αντίστοιχα η διεθνής κοινότητα πρέπει να είναι πρόθυμη να παρέμβει σε χώρες όπου η κυβέρνηση αποτελεί κίνδυνο για τον λαό. Αυτή είναι η λογική πίσω από το δόγμα της ευθύνης προστασίας που υιοθέτησε ο ΟΗΕ το 2005. Δυστυχώς όμως η διεθνής κοινότητα ξεχνά ότι η ευθύνη προστασίας εμπεριέχει την ευθύνη να αποτρέψουμε το ξέσπασμα ένοπλων συγκρούσεων και την ευθύνη να βοηθήσουμε στην ανοικοδόμηση.
Είμαστε λοιπόν αναγκασμένοι να διαλέξουμε ανάμεσα στον επεμβατισμό και την απραξία; Αυτό που χρειάζεται είναι ένα βιώσιμο μοντέλο προστασίας όπου προτεραιότητα έχει η προστασία του ατόμου και όχι του κράτους, χωρίς να καταφεύγουμε στον πατερναλισμό. Για να πετύχει αυτό το μοντέλο πρέπει να προσεγγίσει την ασφάλεια ολιστικά και όχι περιστασιακά. Πρέπει επίσης να χρησιμοποιεί μη στρατιωτικά μέσα και να προάγει τον αφοπλισμό, μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο προσαρμοσμένο στους νέους πολέμους.
O Χαβιέρ Σολάνα είναι πρώην υπεύθυνος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και Ασφάλεια.